تیروئید، بیماری ها و درمان

تیروئید یک غده کوچک در نزدیکی تارهای صوتی در گردن است که یکی از غده‌های بدن است که هورمون‌هایی را برای تنظیم عملکرد بدن تولید می‌کند. تنظیم عملکرد تیروئید با هورمونی به نام تیروئید استیمولیتینگ هورمون (TSH) انجام می‌شود که توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح می‌شود. پس از اینکه تیروئید تحریک شده توسط TSH رها شده است، هورمون‌های تنظیم‌کننده سوخت و ساز بدن را تولید می‌کند. سوخت و ساز فرآیندی است که بدن غذا را به انرژی تبدیل می‌کند. تیروئید تقریباً بر روی تمامی ارگان‌های بدن اثر می‌گذارد، از جمله مغز، قلب و سیستم گوارشی. بیماری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که سطح هورمون‌های تیروئید در تعامل با هیپوفیز از حالت تعادل خارج می‌شود.

كم كاری تیروئید

هنگامی که فعالیت غده تیروئید کمتر از حد طبیعی است، یا آن به‌طور ناقص از بدو تولد شکل می‌گیرد، یا به دلیل جراحی کل تیروئید یا قسمتی از آن برداشته شده است، و یا ید کافی در رژیم غذایی موجود نیست، غده تیروئید نمی‌تواند هورمون کافی تولید کند و این وضعیت به عنوان کم‌کاری تیروئید شناخته می‌شود. یکی از علل شایع کم‌کاری تیروئید یک بیماری خود ایمنی به نام هاشیموتو است. در این بیماری، پادتن‌هایی بر علیه تیروئید تولید می‌شود که باعث تخریب تیروئید و کاهش تولید هورمون می‌شود. علائم کم‌کاری تیروئید معمولا به دلیل کاهش متابولیسم بدن ایجاد می‌شود و ممکن است شامل خستگی، افزایش وزن و افسردگی باشد.

علائم كم كاری تیروئید

* خستگی و فرسودگی

* كندی حركات و تنبل شدن

* مشكل در تمركز و فعالیت‌های مغزی

* افزایش وزن بدون علت مشخص

* پوست خشك، خشن و خارش دار

* خشك شدن، خشن شدن و نازك شدن موها

* احساس سرما مخصوصا در انتهای دست و پا

* یبوست

* گرفتگی عضلانی

* افزایش تعداد و میزان خونریزی ماهیانه

* ناباروری و یا سقط جنین

علل کم کاری تیروئید

* التهاب تیروئید هاشیموتو: یکی از علل شایع کم کاری تیروئید می‌باشد. یک بیماری خودایمنی می‌باشد که بدن به غده تیروئید به عنوان یک بافت خارجی حمله می‌کند و موجب التهاب غده تیروئید می‌شود. هاشیموتو بیماری ارثی می‌باشد و با بیماری‌های خودایمنی دیگری مانند دیابت نوع یک و بیماری سلیاک همراه می‌باشد. این بیماری در زنان 5 تا 10 برابر مردان می‌باشد. شروع این بیماری در سنین جوانی می‌باشد. داروی هورمونی تیروئید می‌تواند جایگزین هورمون های تیروئید قبل از التهاب شود و به این وسیله می‌توان علائم ناشی از کمبود هورمون‌های تیروئید را کاهش داد.

* التهاب تیروئید پس از زایمان: التهاب غده تیروئید که در اولین سال بعد از زایمان، در سقط جنین غیرعمدی و یا سقط جنین عمدی رخ می‌دهد، تیروئیدیت پس از زایمان نام دارد. حدود 7 درصد زنان دچار این بیماری می‌شوند. 25 درصد زنان مبتلا به دیابت نوع یک، ممکن است بعد از زایمان دچار این کم‌کاری تیروئید شوند. بعد از زایمان به مدت 2 تا 6 ماه، کم کاری تیروئید وجود دارد و بعد میزان هورمون‌های تیروئید، طبیعی می‌شود. اما در برخی زنان 1 تا 4 ماه بعد از زایمان، پرکاری تیروئید شروع می‌شود و 2 تا 8 هفته طول می‌کشد. سپس کم‌کاری تیروئید برای چند هفته تا چند ماه ادامه پیدا می کند و بعد میزان هورمون‌های تیروئید طبیعی می‌شود. تخمین زده شده بیماران مبتلا به التهاب تیروئید پس از زایمان، 4 تا 8 سال بعد، مبتلا به کم‌کاری تیروئید، گواتر و یا هر دو می‌شوند. درمان این بیماری از آنجا که ممکن است تیروئید کم‌کار و یا پرکار شود، متفاوت است.

* التهاب تیروئید حاد: این بیماری در بیمارانی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، وجود دارد. غالبا توسط عفونت باکتریایی رخ می‌دهد و سپس موجب ورم غده تیروئید می‌گردد. درمان شامل مصرف آنتی بیوتیک و در موارد خاص، جراحی و برداشتن غده تیروئید می‌باشد.

* التهاب تیروئید خاموش: زنان بیشتر مبتلا به این بیماری هستند. این بیماری به خودی خود در عرض یک سال از بین می‌رود. درمان شامل داروهای بتابلوکر می‌باشد.

* مقاومت نسبت به هورمون‌های تیروئید: یک بیماری نادر است که در آن میزان هورمون‌های تیروئید زیاد است، اما میزان TSH مترشحه از هیپوفیز کم است.

* داروهایی که بر عملکرد تیروئید اثر دارند، مانند آمیودارون (Cordarone) که برای تنظیم ضربان قلب استفاده می‌شود.

درمان کم کاری تیروئید

اگر تشخیص پزشک کم‍‌کاری تیروئیدباشد هورمون‌های تیروئید را به صورت قرص تجویز خواهد کرد است این درمان در طولانی مدت باعث می‌شود فرد انرژی بیشتری داشته باشد، کلسترولش پایین بیایید و به تدریج کاهش وزن داشته باشد. بیشتر افرادی که کم کاری تیروئید دارند باید این قرص‌ها را تا پایان عمر استفاده کنند.

پرکاری تیروئید

وقتی تیروئید بیش از اندازه فعالیت کند و هورمون زیادی تولید کند گفته می‌شود که فرد مبتلا به پرکاری تیروئید می‌باشد. پرکاری تیروئید می‌تواند به دلیل گره در غده تیروئید ایجاد شود. این توده‌ها در تیروئید به وجود می‌آیند و گاهی شروع به تولید هورمون تیروئید می‌کنند. توده‌های بزرگ باعث ایجاد گواتر می‌شوند و مشهود هستند. توده‌های کوچک‌تر با سونوگرافی قابل تشخیص هستند.

علائم پرکاری تیروئید

* عصبی شدن

* تحریک پذیری

* افزایش تعریق

* نازک شدن پوست و ناخن

* مشکل در دید

* نازک و شکننده شدن موها

* ضعف عضلانی مخصوصا در بالای بازو و رانها

* لرزش دستها

* اضطراب و اختلال هراس

* بی‌خوابی

* تپش قلب

* افزایش حرکات روده

* کاهش وزن علیرغم افزایش اشتها

* کم شدن میزان و تعداد خونریزی ماهیانه

علل پرکاری تیروئید

* بیماری گریوز: گریوز یک بیماری مربوط به سیستم ایمنی می‌باشد که باعث افزایش تولید هورمون‌های تیروئید می‌شود (تصویر روبرو). این بیماری در زنان و قبل از 40 سالگی شایع‌تر می‌باشد. درمان ها شامل ید رادیواکتیو، بتا بلوکرها، داروهای ضدتیروئید و جراحی می‌باشد.

* گواتر سمی ندولر: غده تیروئید دارای توده‌های زیادی (ندول) می‌شود و باعث افزایش تولید هورمون‌های تیروئید می‌گردد.

* گره سمی (ندول داغ): این ندول‌ها به طور خودکار عمل می‌کنند و توانایی تنظیم شدن توسط TSH را از دست می‌دهند و غالبا مقدار زیادی هورمون تیروئید را تولید می‌کنند. درمان شامل ید رادیواکتیو می‌باشد.

* مصرف زیاد ید: ید برای عملکرد هورمون‌های تیروئید لازم است. هنگامی که ید زیادی را مصرف کنید، باعث افزایش تولید هورمون تیروئید می‌شود و سپس باعث کاهش تولید هورمون توسط سد کردن اتصال ید به هورمون‌های تیروئید می‌شود.

* هاشی توکسیکوز: پرکاری تیروئید گذرا ناشی از التهاب همراه با تیروئیدیت هاشیموتو که فولیکول‌های تیروئید را مختل می‌کند و موجب افزایش هورمون‌های تیروئید می‌شود.

* برخی داروها، مانند خوردن هورمون تیروئید

درمان پرکاری تیروئید

شایع‌ترین درمان برای پرکاری تیروئید داروهای ضد تیروئید است که باعث کاهش هورمون‌های تولید شده توسط تیروئید است. داروها ممکن است باعث کاهش نبض و لرزش شوند. ید رادیواکتیو در طی 6 تا 18 هفته غده تیروئید را نابود میکند. بعد از اینکه غده تیروئید از بین رفت یا توسط جراحی برداشته شد بیمار باید قرص هورمون‌های تیروئید را استفاده کند و باید از مکمل های کلسیم و ویتامین D ، گروه B به خصوص B12 را در طول درمان دریافت کنند.

بیماری خود ایمنی تیروئید

بیشتر اختلالات تیروئید، مانند هایپوتیروئیدیسم یا هایپرتیروئیدیسم، به بیماری‌های خود ایمنی مرتبط هستند. در بیماری‌های خود ایمنی، شرایطی ایجاد می‌شود که بدن توانایی خود را در تشخیص بین بافت‌های بدن و باکتری‌ها، ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زا را از دست می‌دهد. به همین دلیل، سیستم ایمنی به اشتباه پادتن‌ها را بر علیه این بافت‌ها تولید می‌کند و به طور اشتباه به آن‌ها حمله می‌کند. در این بیماری‌ها، پادتن‌هایی که علیه تیروئید تولید می‌شود، باعث تخریب تدریجی تیروئید می‌شود و باعث ایجاد هایپوتیروئیدیسم یا هایپرتیروئیدیسم می‌شود.

گواتر و توده های تیروئید

برخی اوقات غده ی تیروئید بزرگ می‌شود. ممکن است این حالت در اثر بیماری هاشیموتو، گریوز، یا در اثر کمبود ید یا عدم تعادل هورمون‌های تیروئید ایجاد شود. به بزرگی تیروئید گواتر گفته می‌شود. ممکن است در برخی موارد توده‌های نرم یا سفت، برجستگی، کیست و یا تومور سرطانی ایجاد شود. درصد کمی ‌از برجستگی‌ها و توده‌های تیروئیدی ممکن است سرطانی باشند. سرطان تیروئید نادر است ولی میزان آن رو به افزایش است.

درمان

درمان بیماری‌های تیروئیدی بستگی به نوع بیماری و شدت آن دارد. درمان دارویی در درمان بسیاری از بیماران نقش مهمی‌دارند. در کم کاری تیروئید بسته به علت آن ممکن است هورمون تیروئید به صورت دارو تجویز شود. در پرکاری تیروئید از روش‌های مختلفی میزان هورمون زیادی کاهش داده می‌شود. درمانهایی برای التهاب تیروئید و بیماری‌های خود ایمنی وجود دارند.برای درمان سرطان تیروئید معمولا جراحی به کار می‌رود. همچنین جراحی در درمان برخی از موارد گواتر یا بزرگ شدن تیروئید، توده‌های تیروئیدی و در موارد نادری از پرکاری تیروئید به کار می‌رود.