کم کاری تیروئید: علائم، علت‌ها، عوارض و راه‌های درمان

بیماری کم‌کاری تیروئید، عارضه‌ای است که بدن دچار کمبود هورمون کافی تیروئید می‌باشد. از آنجا که هدف اصلی هورمون تیروئید، انجام متابولیسم بدن است، در افراد مبتلا به این بیماری، نشانه‌های مرتبط با سوخت و ساز آهسته مشاهده می‌شود. بالغ بر ۱۰٪ از زنان ممکن است درجاتی از کمبود هورمون تیروئید داشته باشند. میزان شیوع کم کاری تیروئید، باورنکردنی است و میلیون‌ها نفر از مردم در حال حاضر به این بیماری مبتلا هستند، اما از ابتلا خود به این بیماری آگاه نیستند.

 

علت کم کاری تیروئید

---

دو علت نسبتاً شایع برای کم کاری تیروئید وجود دارد. اولین علت، ناشی از التهاب قبلی (و یا فعلی) غده تیروئید است، که سبب آسیب دیدگی (یا مرگ) درصد زیادی از سلول‌های تیروئید می‌گردد. به طوری که قادر به تولید هورمون کافی نیستند. شایع‌ترین علت نارسایی غده تیروئید، تیروئیدیت اتوایمیون (یا تیروئیدیت هاشیموتو) نامیده می‌شود، که شکلی از التهاب تیروئید ناشی از سیستم ایمنی خود بیمار می‌باشد.

دومین علت عمده کم کاری تیروئید، گروه وسیعی از “درمان‌های پزشکی” است. درمان بسیاری از مشکلات تیروئید نیازمند عمل جراحی برای برداشتن کل غده تیروئید و یا قسمتی از آن است. هرچند اگر حجم کلی سلول‌های تولید کننده تیروئید نیز باقی بماند، باز هم به اندازه کافی پاسخگوی نیازهای بدن نیست و بیمار دچار کم کاری تیروئید خواهد شد. به یاد داشته باشید که اغلب هدف از عمل جراحی برای سرطان تیروئید، نیز همین است.

اما در مواقع دیگر، عمل جراحی شامل برداشتن یک نودول (گرهک) نگران کننده در غده تیروئید خواهد بود، که نیمی از غده تیروئید در گردن، سالم و دست نخورده باقی خواهد ماند. گاهی اوقات، لوب تیروئید باقی مانده و بافت ظریف (ایسم) قادر به تولید هورمون کافی برای تامین نیازهای بدن خواهد بود. اما برای سایر بیماران، ممکن است سالها بعد معلوم شود که بخش‌های باقی مانده تیروئید نمی‌تواند کاملاً پاسخگوی تقاضای بدن باشد.

رژیم غذایی فقیر از مواد مغذی، به خصوص ید و سلنیوم (عناصر معدنی کمیابی که برای عملکرد تیروئید بسیار مهم می‌باشند)، خطر ابتلا به بیماری تیروئید را افزایش می‌دهد. غده تیروئید برای تولید مقادیر کافی هورمون‌های تیروئیدی به عناصر سلنیوم و ید نیازمند است. اگر شما به کم‌کاری تیروئید مبتلا شده باشید، ممکن است وحشت کرده و بسیار ناراحت شوید. ولی شما می‌توانید در طول زندگی خود با ان کنار بیاید. اما نیاز است که شما رژیم غذایی و شیوه زندگی خود را به طور کامل تغییر دهید. برای جلوگیری از عود علائم کم‌کاری تیروئید، باید یک برنامه آگاهانه و مداوم برای مصرف مواد غذایی روزمره خود داشته باشید. باید از موادی که می‌توانند علائم شمارا شعله ور سازند و فعالیت‌های روزانه شمارا با اختلال روبه رو کنند، دوری نمایید. اگر شما با عزمی راسخ به برنامه رژیم غذایی کم کاری تیروئید خود پایبند باشید، هیچ گونه نگرانی در مورد عود علائم نخواهید داشت.

به طور مشابه، گواتر و برخی عوارض دیگر تیروئید را می‌توان با “ید رادیواکتیو” درمان کرد. هدف از درمان با ید رادیواکتیو (برای بیماری‌های خوش خیم)، از بین بردن بخشی از تیروئید برای جلوگیری از بزرگ شدن گواتر و یا تولید بیش از حد هورمون (پرکاری تیروئید) می‌باشد.

گاهی اوقات، نتیجه درمان با “ید رادیواکتیو” این خواهد بود که تعداد بسیار زیادی از سلول‌های تیروئید، آسیب می‌بینند. به طوری که بیمار اغلب در طی یک یا دو سال بعد، مبتلا به پرکاری تیروئید می‌شود. با این حال، این حالت معمولاً نسبت به مشکل اصلی بیمار، ترجیح داده می‌شود.

چند علل نادر دیگر برای کم کاری تیروئید وجود دارد. یکی از این دلایل، غده کاملا “عادی” تیروئید است که به دلیل یک مشکل در غده هیپوفیز، قادر به تولید هورمون به اندازه کافی نیست. اگر غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) را تولید نکند، غده تیروئید نیز “سیگنال” تولید هورمون را دریافت نمی‌کند. بنابراین آن را تولید نخواهد کرد.

علائم و نشانه‌های کم کاری تیروئید

---

 

نشانه ­های کم کاری تیروئید عبارتند از:

• خستگی
• ضعف
• افزایش وزن و یا دشواری کاهش وزن
• ضخیم شدن و خشکی موها
• خشکی، رنگ پریدگی و خشن شدن پوست
• ریزش مو
• عدم تحمل سرما (نمی‌توانید دمای قابل تحمل برای افراد اطراف خود را تحمل کنید)
• گرفتگی عضلانی و درد عضلانی مکرر
• یبوست
• افسردگی
• تحریک پذیری
• از دست دادن حافظه
• سیکل قاعدگی غیر طبیعی
• کاهش میل جنسی

هر بیمار ممکن است تعدادی از این علائم کم کاری تیروئید را داشته باشد. تعداد این علائم بسته به شدت کمبود هورمون تیروئید و مدت زمانی که بدن از مقدار مناسب هورمون محروم شده است، متفاوت خواهد بود. اکثر افراد دارای ترکیبی از این نشانه‌ها هستند. گاهی اوقات، کم کاری تیروئید در برخی بیماران بدون علامت است، یا اینکه آنقدر نامحسوس است که بیماران متوجه آن نمی‌شوند.

 

تشخیص کم کاری تیروئید

---

 

 

درمان کم کاری تیرویید

---

 

درمان کم کاری تیروئید پس از انجام ازمایش تیرویید معمولاً بسیار آسان است. مصرف قرص هورمون تیروئید (لووتیروکسین) یک بار در روز، (ترجیحاً در صبح) ساده‌ترین و موثر‌ترین راه درمان است. این قرص با مقادیر مختلف ارائه می‌شود، به این معنی که تقریباً همیشه دوز مناسب برای هر بیمار یافت می‌شود. اگر شما نیز تحت درمان با این دارو هستید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید، تا سطح این دارو را حداقل سالی یکبار کنترل کند.

برخی از بیماران در عرض ۱ تا ۲ هفته متوجه کاهش اندکی در علائم خود خواهند شد، اما پاسخ کامل متابولیسم بدن به درمان هورمون تیروئید اغلب به مدت یک یا دو ماه قبل از احساس بهبودی کامل بیمار، به طول می‌انجامد. مهم این است که مقدار صحیح از هورمون تیروئید مصرف گردد. اگر این مقدار کافی نباشد، ممکن است خستگی مفرط و یا برخی از سایر علائم کم کاری تیروئید همچنان ادامه یابد. مصرف بیش از اندازه هورمون نیز می‌تواند موجب علائم شایع پرکاری تیروئید، از جمله عصبی بودن، تپش قلب و بی‌خوابی شود.

بعد از حدود یک ماه درمان، برای تعیین اینکه آیا دوز هورمون تیروئید بیمار مناسب بوده است، سطح این هورمون در خون بیمار اندازه گیری می‌شود. بیمار می‌تواند هورمون T4 مصنوعی را بدون هیچ خطری با داروهای دیگر مصرف کند. بیمارانی که کلستیرامین (یک ترکیب مورد استفاده برای کاهش کلسترول خون) و یا برخی از داروهای ضد تشنج مصرف می‌کنند، باید با پزشک خود در مورد تداخلات دارویی مشورت کنند. زنانی که هورمون T4 مصرف می‌کنند، هنگام باردار شدن باید اطمینان یابند که این دارو دقیقاً همان چیزی است که غده تیروئید آنها تولید می‌کند.

با این حال، آنها باید تحت نظارت پزشک قرار گیرند، زیرا دوز هورمون T4 در طی بارداری، باید تنظیم شود. زیرا معمولاً هورمون‌ بیشتری برای پاسخگویی به افزایش تقاضای متابولیسم جدید مادر مورد نیاز است. مشکلات احتمالی دیگری نیز برای سایر داروها از جمله ویتامین‌های حاوی آهن وجود دارد. زنان باردار (و همه زنان و مردان مشمول این امر) که مکمل‌های آهن مصرف می‌کنند، باید در این خصوص با پزشک خود مشورت کنند. در حال حاضر سه قرص با نام تجاری “لووتیروکسین” موجود است. شما می‌توانید با پزشک یا داروساز خود در مورد قرصی که کم هزینه‌تر باشد، مشورت کنید. زیرا مطالعات اخیر نشان می‌دهد که هیچ کدام از انواع قرص‌ها از نظر قدرت تاثیر بر دیگری برتری ندارد.

خوراکی‌هایی که باید در رژیم غذایی برای کم کاری تیروئید مصرف کرد

---

اگر کم کاری غده تیروئید دارید ، باید:

• برای میان وعده جلبک دریایی بخورید. کمبود ید می‌تواند منجر به کم کاری تیروئید شود. خوشبختانه ظهور نمک ید دار توانسته است میزان کمبود ید را به طور چشمگیری کاهش دهد. بدن میزان ید مورد نیاز برای تولید هورمون‌های تیروئید را تولید نمی‌کند. منابع خوب ید شامل پنیر ، تخم مرغ ، بستنی و جلبک دریایی می باشند. امروز انواع میان وعده‌هایی از جلبک دریایی وجود دارند و می‌توانند یک جایگزین سالم و کم‌چرب برای چیپس باشند. این ماده‌ی خوراکی همچنین سرشار از سلنیوم است که باعث افزایش تولید هورمون تیروئید در بدن می‌شود. از پزشک خود بپرسید که چه مقدار ید را باید در رژیم غذایی خود بگنجانید.
• مصرف لبنیات را دو برابر کنید. بسیاری از محصولات لبنی از جمله شیر کم چرب و ماست غنی شده با ویتامین D. هستند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است کمبود D داشته باشند. ویتامین D اغلب ویتامین آفتاب نامیده می‌شود زیرا بدن شما هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید ، این ویتامین را تولید می‌کند. به دست آوردن تمام ویتامین D مورد نیازتان از مواد غذایی، دشوار است. با یک آزمایش خون ساده می‌توانید بفهمید که در چه وضعیتی هستید (از لحاظ داشتن ویتامین) ، و پزشک می‌تواند به شما بگوید که به چه میزان ویتامین D بیشتری نیاز دارید و چگونه می‌توانید به بهترین وجه آن را دریافت کنید.
• ماهی بخورید. طبق تحقیقات انجام شده ، حدود ۴۰٪ از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید کمبود ویتامین B-12 دارند. منابع غذایی این ویتامین شامل ماهی ، مرغ ، جگر ، گوشت قرمز، تخم مرغ ، غذاهای دریایی و لبنیات می‌باشند. غلات غنی شده (سیریال) همچنین سرشار از ویتامین B12 هستند. در مورد سطح B12 بدنتان، رژیم غذایی و اینکه آیا شما نیز نیاز به مصرف مکمل‌های این ویتامین مهم دارید یا نه با پزشک خود صحبت کنید. نکته: بسیاری از غذاهای سرشار از B12 حاوی مقدار فراوانی سلنیوم (ماده معدنی که به عملکرد خوب و مناسب تیروئید کمک می‌کند) و اسیدهای چرب امگا ۳ نیز هستند، که می‌توانند برخی از علائم کم کاری تیروئید را بهبود ببخشند.

خوراکی‌هایی که نباید در رژیم غذایی برای کم‌کاری تیروئید مصرف کرد

---

 

اگر غده تیروئید کم کار دارید ، باید:

• سویا کمتر مصرف کنید. پروتئین سویا ، موجود در برخی مواد غذایی، می‌تواند از جذب هورمونی که برای درمان غده تیروئید کم کارتان مصرف می‌کنید در بدن شما جلوگیری کند – به ویژه اگر در طی یک ساعت بعد از مصرف دارو خورده شود. گردو و کنجار (کنجالهی) تخم پنبه نیز می‌توانند روی داروی شما تأثیر بگذارند. بر اساس توصیه‌های رژیم غذایی و همچنین برنامه درمانی فعلی خود ، از پزشک خود مشاوره بگیرید.
• کلم بروکلی را حذف کنید. کلم بروکلی سرشار از مواد مغذی قوی است که می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سرطانی کمک کند ، اما برای افرادی که غده تیروئید کم کار هستند ، کلم بروکلی و سایر سبزیجات اینگونه می‌توانند در عملکرد تیروئید اختلال ایجاد کنند. این سبزیجات شامل کلم ، جوانه بروکسل ، گل کلم ، اسفناج و شلغم می‌باشد. این سبزیجات حاوی گویتروژن ها یا موادی هستند که می‌توانند باعث بزرگ شدن غده تیروئید شوند. پختن این سبزیجات باعث کاهش تعداد این مواد آسیب زا در سبزیجات سالم می‌شود. برای مشاوره در مورد نحوه مصرف سبزیجات با پزشک خود مشورت کنید.
• مراقب غلات کامل باشید. غلات سبوس دار سرشار از فیبر هستند ، که از مزایای بسیاری برخوردارند ، از جمله کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و برخی سرطان‌ها و همچنین بهبود سلامت گوارشی ، اما مصرف بیش از حد فیبر در رژیم غذایی می‌تواند باعث اختلال در جذب هورمون سنتزی تیروئید (در داروها) شود. چه مقدار این فیبرها، بیش از حد محسوب می‌شود؟ بستگی دارد. در مورد بهترین راه برای تعادل خطرات و فواید فیبر در رژیم غذایی خود با پزشکتان صحبت کنید.

سئوالات متداول

---

 آیا عرق کردن از نشانه ­های کم کاری تیروئید است؟

 کم کاری تیروئید غالباً با احساس سرما و لرز همراه است چرا که به دلیل کم کار بودن تیروئیده، انرژی و کارلری کمتری در بدن سوزانده می­شود اما بر عکس در پرکاری تیروئید به دلیل مصرف انرژی زیاد بدن، تیروئید پرکار غالباً با احساس گرما و عرق کردن همراه است.

آیا تیروئید کمر کار ممکن است باعث مرگ فرد شود؟

 کم کاری تیروئید با یک تست ساده خون و دارو درمانی کنترل و درمان می­شود و معمولاً خطرناک نیست. اما در صورت عدم درمان ممکن است در موارد نادر عوارضی مثل نارسایی قلبی و یا کما را به همراه داشته باشد که در این صورت تهدیدی برای زندگی فرد بیمار محسوب می­شود.

آیا فرد بیمار خود قادر به تشخیص کم کاری تیروئید است؟

 یکی از نشانه­ های کم کاری تیروئید را می­توان در ناخن­ها دید. وجود خطوط سفید عمودی روی ناخن و یا تقسیم شدن و شکسته شدن ناخن­ها اگر با علائم دیگری مانند خستگی، ریزش مو، خشکی پوست و اضافه وزن همراه باشد می­تواند نشانی از وجود بیماری کم کاری تیروئید باشد

کم کاری تیروئید چه تغییراتی را در بدن باعث می­شود؟ 

 

تیروئید کم کار و کم بودن میزان ترشح هورمون­ها از آن ، سوخت و ساز بدن را پایین آورده و باعث تغییراتی عملکرد روحی و حسی، انژری بدن و حتی حرکات روده می­شود.