غدهٔ هيپوفيز عضوى به اندازهٔ يک انگشتانه است که درست زير مغز قرار دارد. اين غده، غدهٔ غالب خوانده شده است زيرا ترشحات آن فعاليت ساير غدد درون‌ريز را تنظيم مى‌کند و همچنين باعث رشد و تکامل مى‌شود. فعاليت غدهٔ هيپوفيز به نوبهٔ خود توسط بخشى از مغز که هيپوتالاموس خوانده مى‌شود تنظيم مى‌گردد. اکثر اختلالات غدهٔ هيپوفيز از توليد بسيار زياد ياد بسيار کم يکى از شش هورمون آن ناشى مى‌شود. هورمون هایی که توسط هیپوفیز ترشح می گردند عبارتند از :
1. پرولاکتین
2. هورمون محرک جسم زرد
3. هورمون محرک فولیکول
5. هورمون آدرنو کورتیکو تروپ
اختلالات غده هیپوفیز
اکثر اختلالات غده هیپوفیز از تولید بسیار زیاد یاد بسیار کم هورمون‌های آن ناشى مى‌شود. چند نمونه از این اختلالات عبارتند از:
کوتولگى
کوتولگی ناشی از کمبود هورمون رشد در دوران کودکی اتفاق می‌افتد، زیرا غده هیپوفیز قادر به تولید کافی هورمون رشد نیست. این موضوع منجر به تأخیر یا کوتولگی در رشد و همچنین تأخیر در تکامل جنسی می‌شود. این اختلال نسبتاً نادر است و سوءتغذیه و بیماری‌های مادرزادی قلبی از علل شایع‌تر این مشکل هستند. اگر کودک شما از میزان رشد معمول برخوردار نباشد، پزشک علاوه بر بررسی علل شایع، میزان هورمون رشد خون کودک را اندازه‌گیری خواهد کرد. در صورت تشخیص زودرس کوتولگی هیپوفیزی، می‌توان این مشکل را با تزریق هورمون رشد درمان کرد.
غول پیکرى
غول‌پیکرى هنگامى بروز مى‌کند که هیپوفیز در دوران کودکى مقدار بسیار زیادى هورمون رشد ترشح کند. در نتیجه تمامی قسمت‌هاى بدن براى رشد، بیش از حد تحریک مى‌شوند. علت شایع تولید بیش از حد هورمون رشد، غده هیپوفیز است که باعث رشد و تکامل بسیار زیاد و سریع کودک و نوجوان مى‌شود. در اینجا نیز ممکن است تکامل جنسى به تأخیر بیفتد. تومورهاى هیپوفیز معمولا با پرتودرمانى براى مهار بازده هورمونی، معالجه مى‌شوند.
کم کاری هیپوفیز
در این حالت برخی از هورمون های غده هیپوفیز کمتر از میزان لازم ترشح می‌شوند. علل کم‌کاری غده هیپوفیز عمل جراحی هیپوفیز، پرتو درمانی، تومورهای بزرگ، خون ریزی یا کاهش خون رسانی به غدد هیپوفیز و شرایط دیگر است. کم‌کاری هیپوفیز معمولا علائم خاصی ندارد. این علائم عبارتند از ضعف، کوفتگی و سرگیجه. کم‌کاری ناگهانی هیپوفیز که در اثر خونریزی و نرسیدن خون کافی به غده هیپوفیز بوجود می آید باعث سردرد شدید و گاهی از دست دادن هوشیاری می‌شود. درمان کم کاری هیپوفیز به شناسایی علت آن بستگی دارد. گاهی اوقات پس از درمان ترشح هورمون بهبودی خود را بدست می آورد (برای مثال پس از برداشتن تومور غده هیپوفیز ). اما اغلب عملکرد غده هیپوفیز کاهش پیدا کرده و نیاز به جایگزینی بلند مدت یک هورمون پیدا می‌کند.
افزایش پرولاکتین
اگر سطح پرولاکتین افزایش یابد، ممکن است منجر به اختلال در سیگنال‌های هورمونی شود که باعث کاهش تستوسترون در مردان و استروژن در زنان می‌شود و همچنین می‌تواند منجر به شیردهی ناخواسته شود. برخی داروها یا تومورهای غده هیپوفیز (پرولاکتینوما) می‌توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین شوند. برای تشخیص علت افزایش پرولاکتین، نیاز به انجام آزمایش‌های خاص تحت نظر متخصص غدد است. اگر علت افزایش پرولاکتین تومور هیپوفیزی باشد، معمولاً نیاز به درمان دارویی برای کاهش سطح پرولاکتین و کوچک کردن تومور وجود دارد. اگر اندازه تومور بزرگ باشد و فشاری بر روی عصب بینایی ایجاد کند و بینایی را تحت تأثیر قرار دهد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. اما برای اکثر موارد، عمل جراحی لازم نیست.
دیابت بى‌مزه
دیابت بى‌مزه هنگامى بروز مى‌کند که هیپوفیز مقدار بسیار کمى هورمون آنتى‌دیورتیک تولید نماید. علت این عارضه اغلب صدمات مغزى است. هورمون آنتى‌دیورتیک روى کلیه‌ها تأثیر کرده و آب بدن را حفظ مى‌کند. اگر تولید این هورمون خیلى ناچیز باشد، کلیه‌ها قادر به باز جذب آب نخواهند بود و در نتیجه تولید ادرار زیاد خواهد شد. این مسئله به‌نوبه‌ی خود ایجاد عطش سیرى‌ناپذیر خواهد کرد. درمان شامل داروهاى خوراکى و بوییدنى (از راه بینی) است که تولید ادرار را مهار مى‌کنند. هنگامى که دیابت بى‌مزه در اثر تومور هیپوفیز ایجاد مى‌شود، برداشتن تومور از طریق جراحى اغلب مۆثر است.
درمان
روش‌های تشخیصی ممکن است شامل آزمایش‌های خون برای ارزیابی سطح هورمون‌ها و عملکرد آنها، سی‌تی‌اسکن سر و رادیوگرافی جمجمه باشد. درمان با هدف برطرف کردن علت زمینه‌ای نارسایی هیپوفیز و تأمین جایگزین هورمونی کافی انجام می‌شود. در صورت لزوم، جراحی برای برداشتن تومورها یا لخته‌های خون ناحیه هیپوفیز انجام می‌شود. بیمار باید از یک دستبند یا گردنبند حاوی هشدارهای طبی که نشان‌دهنده کمبودهای هورمونی و راه درمان مناسب آنها باشد، استفاده کند.
داروها
داروهای هورمونی برای جایگزین كردن هورمون‌هایی كه هیپوفیز توانایی تولید آنها را ندارد.
مسكن ها پس از جراحی
آنتی بیوتیك‌ها یا داروهای ضدویروسی در مدتی كه عامل این عارضه عفونت‌ها باشند.
