علائم یائسگی: قاعدگی نامنظم، گر گرفتگی، ناتوانی جنسی

۲ آذر ۱۴۰۲

خانه » مقالات » علائم یائسگی: قاعدگی نامنظم، گر گرفتگی، ناتوانی جنسی

یائسگی روندی است که طی آن باروری یا قاعدگی زن متوقف می‌شود. این بخشی از روند طبیعی زندگی یک زن است و یک مشکل یا بیماری محسوب نمی‌شود. علائم یائسگی برای بعضی زنان ممکن است از سال‌ها قبل از آخرین دوره قاعدگی رخ دهد در حالی که بعضی دیگر از خانم‌ها ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بعد از توقف قاعدگی، علائم یائسگی را تجربه کنند. یائسگی با وجود اینکه روندی طبیعی در بدن زنان است ، می‌تواند باعث ایجاد تغییرات شدیدی شده و علائم شدیدی را ایجاد ‌کند.

سن شروع یائسگی

در بسیاری از خانم‌ها، علائم یائسگی در دهه چهارم یا پنجم زندگی آغاز می‌شود، در حالی که در بعضی دیگر در دهه ششم ظاهر می‌شود. متوسط سن شروع یائسگی عموماً در حدود ۵۱ سالگی است. یائسگی به طور طبیعی آغاز می‌شود زمانی که تخمدان‌ها کمترین میزان استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند. این روند معمولاً از اواخر دهه چهارم یا اوایل دهه پنجم زندگی شروع می‌شود. در این شرایط، احتمال باروری تخمک‌های باقی‌مانده در تخمدان‌ها کم است. همچنین، خونریزی ماهیانه متوقف می‌شود و شما دیگر نمی‌توانید باردار شوید. این روند به مدت چند سال ادامه دارد.

علل یائسگی

کاهش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون باعث بروز عوارض یائسگی می‌شود. هورمون استروژن قاعدگی را تنظیم می‌کند ، و هورمون پروژسترون در آماده‌سازی بدن برای بارداری نقش دارد. دوران پری منوپوز یا پیشاقاعدگی از زمانی شروع می‌شود که تخمدان‌ها کم کم تولید این دو هورمون را کاهش می‌دهند. زمانی که زنان به اواخر دهه چهارم زندگی خود می‌رسند ، تخمدان‌ها پروژسترون و استروژن کمتری تولید می‌کنند. قدرت باروری از قبل از شروع هرگونه علامت یائسگی یا پری‌منوپوز رو به کاهش می‌رود.

تخمدان‌ها به مرور زمان تولید استروژن و پروژسترون خود را کمتر می‌کنند تا اینکه تولید آن‌ها را به طور کامل متوقف ‌کنند. در این زمان قاعدگی کاملا متوقف می‌شود. این تغییرات در بیشتر خانم‌ها تدریجی است ، اما برای برخی چرخه قاعدگی به صورت عادی ادامه پیدا می‌کند و بعد به طور ناگهانی متوقف می‌شود.

معمولا تولید تخمک در تخمدان‌ها بعد از سن 45 سالگی متوقف می‌شود ، اما ممکن است قبل از این سن هم تولید تخمک متوقف شود. این مشکل با عنوان یائسگی زودرس شناخته می‌شود که گرچه نادراست، اما در هر سنی ممکن است رخ دهد. برخی از مشکلات اصلی که می‌توانند باعث یائسگی زودرس شوند ، عبارتند از:

کمبود آنزیم
سندرم داون
سندرم ترنر
بیماری آدیسون
کم کاری تیروئید

برخی از جراحی‌ها و عمل‌ها نیز ممکن است به نارسایی زودرس تخمدان منجر شوند ، از جمله:

جراحی خارج کردن تخمدان‌ها
جراحی خارج کردن رحم
پرتودرمانی در ناحیه لگن
شیمی درمانی در ناحیه لگن

علائم و نشانه‌های یائسگی

یائسگی تغییری طبیعی در بدن است که باعث ایجاد علائمی مانند گرگرفتگی می‌شود. اگر چه یائسگی یک بیماری یا اختلال نیست ، اما باعث ایجاد تغییرات اساسی در بدن یک زن می‌شود.

قاعدگی‌های نامنظم

تغییر در الگوی قاعدگی اولین علامت قابل توجه یائسگی است. بعضی از خانم‌ها ممکن است هر 2 تا 3 هفته یک بار قاعده شوند برخی دیگر ممکن است ماه‌ها یک بار هم قاعدگی نداشته باشند.

پایین آمدن قدرت باروری

دوره پیش قاعدگی یا پری منوپوز 3 تا 5 ساله قبل از یائسگی اتفاق می‌افتد. در مرحله پری منوپوز ، سطح استروژن بدن یک زن به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت. این امر احتمال بارداری وی را کاهش می‌دهد.

خشکی واژن

در طول دوره پری منوپوز اغلب واژن دچار خشکی ، خارش و ناراحتی خواهد شد. به همین دلیل برخی از خانم‌ها ممکن است در طول رابطه جنسی دچار درد آمیزش یا دیسپارونیا شوند. زنان به به دلیل پایین آمدن سطح استروژن دچار این درد می‌شوند. پایین آمدن سطح استروژن باعث آتروفی واژن می‌شود.

گرگرفتگی

حملات گر گرفتگی در بیشتر خانم‌ها از یکی دو سال قبل از یائسگی شروع می‌شود. در سال‌های پِری‌منوپوز (یعنی حوالی یائسگی که از دو سه سال قبل تا بعد از یائسگی را دربرمی‌گیرد)، سطح هورمون‌های بدن زنان به طور نامنظی بالا و پایین می‌رود و در نتیجه، زنان یائسه دچار حملات گرگرفتگی شده و تغییراتی در عادات ماهانه آن‌ها ایجاد می‌شود. علائم یائسگی در زنان چاق و خانم‌هایی که در سنین پایین‌تری یائسه می‌شوند، معمولا شدیدتر است.

حملات گر گرفتگی بخشی از روند طبیعی علائم یائسگی است و نمی‌شود از آن جلوگیری کرد. با این حال اگرچه این حملات بخشی از روند طبیعی یائسگی محسوب می‌شوند، اما راه‌های مقابله با آن‌ها هم کم نیستند. با‌رعایت اصول ساده‌ا‌‌ی مثل پوشیدن لباس‌های نازک و پرهیز از مصرف غذا‌های تند و ادویه‌دار می‌شود علائم یائسگی را تا حدودی کاهش داد. برخی عقیده دارند مصرف سویا هم در این خصوص مؤثر است، اما تأثیر آن هنوز به صورت علمی اثبات نشده است. درمان با استروژن هنوز بهترین نتیجه را در برطرف کردن علائم یائسگی به دنبال دارد.

تعریق شبانه

به گرگرفتگی که در طول چرخه خواب اتفاق بیافتد تعریق شبانه گفته می‌شود. بیشتر خانم ها می‌گویند حملات گرگرفتگی آن‌ها بیش از چند دقیقه طول نمی‌کشد.

مشکلات و آشفتگی خواب

در دوران یائسگی به خواب رفتن و خواب ماندن برای زنان دشوار می‌شود. در بعضی موارد ، تعریق شبانه می‌تواند باعث ناراحتی یک زن در طول شب و مشکلاتی در خواب وی شود. اختلالات خواب ممکن است در اثر بی خوابی یا اضطراب نیز ایجاد شوند.

تغییرات عاطفی

زنان ممکن است در دوران یائسگی دچار افسردگی و یا مشکلات عاطفی شوند. تغییرات هورمونی اغلب ممکن است باعث ایجاد افسردگی و نوسانات خلقی شوند. در بسیاری از موارد ، این علائم عاطفی با اختلالات خواب نیز همراه هستند. در نتیجه این تغییرات عاطفی ، ممکن است میل یا انگیزه جنسی نیز در زنان کاهش یابد.

عفونت مجاری ادار در یائسگی

یکی از مشکلاتی که در دوران یائسگی برای واژن و مجاری ادراری ایجاد می‌شود، عفونت است. در این دوره، سطح هورمون استروژن در بدن زنان کاهش می‌یابد که منجر به کوتاه و باریک شدن پیشابراه (لوله‌ای که ادرار را از مثانه خارج می‌کند) می‌شود. این وضعیت باعث افزایش خطر عفونت و سایر مشکلات مجاری ادراری می‌شود. علائمی مانند احساس نیاز مکرر به تخلیه مثانه، احساس نیاز ناگهانی به دفع ادرار (حتی وقتی که مثانه‌ پر نیست)، دفع غیرارادی ادرار به دنبال یک احساس نیاز فوری به تخلیه مثانه (بی‌اختیاری فوریتی)، بیدار شدن مکرر در طول خواب شبانه برای دفع ادرار، دفع غیرارادی ادرار در هنگام سرفه، عطسه، خندیدن یا زور زدن (بی‌اختیاری استرسی) و احساس سوزش ادرار، به عنوان علائم یائسگی محسوب می‌شوند. اگر این مشکلات به حدی برسد که زندگی شما را مختل کند، حتما از یک پزشک متخصص کمک بگیرید. آتروفی واژن وضعیتی است که موجب التهاب، قرمزی، خارش، سوزش و خشکی واژن می‌شود. در طول زمان، آتروفی واژن ممکن است باعث تنگ شدن و انقباض دهانه واژن و حتی خود واژن شود.

عوارض یائسگی

یائسگی ممکن است منجر به ایجاد عوارضی شود ، از جمله:

بیماری‌های قلبی عروقی: افت سطح استروژن با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط دارد.
پوکی استخوان: طی چند سال اول پس از یائسگی ممکن است زنان به سرعت تراکم استخوان خود را از دست بدهند. کم شدن تراکم استخوان خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
بی اختیاری ادرار: یائسگی باعث می‌شود بافت واژن و مجرای ادراری حالت ارتجاعی خود را از دست بدهد. این مساله می‌تواند منجر به تکرر ادارار و احساس نیاز ناگهانی و بیش از حد به دفع ادرار شود. این احساس نیازهای ناگهانی ممکن است به دفع غیر ارادی ادرار منجر شوند. در دوران یائسگی زنان ممکن است بعد از سرفه یا عطسه کردن،، خندیدن یا بلند کردن اشیاء دچار دفع غیر ارادی ادرار شوند.
سرطان پستان: خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان بعد از یائسگی افزایش می‌یابد. ورزش منظم می‌تواند این خطر را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

تشخیص یائسگی

یائسگی قبل از 45 سالگی را یائسگی زودرس میگویند. تشخیص به موقع علائم یائسگی و یائسگی زودرس اهمیت زیادی دارد زیرا با بروز این اختلال، تخمک‌‌های باقی‌مانده تخریب می‌شوند و این بدان معنی است که فرد دیگر نمی‌تواند بچه‌دار شود اما تشخیص به موقع، امکان بارداری را نیز افزایش میدهد. در صورتی که دلیل بروز یائسگی زودرس اختلالات ژنتیکی نباشد در برخی از بیماران احتمال فعال‌شدن دوباره تخمک‌ها وجود دارد.

احتمال بروز علائم یائسگی حتی در سنین نوجوانی هم وجود دارد. بنابراین با توجه به اینکه اختلال در قاعدگی در هر سنی ممکن است آغازی برای یائسگی زودرس محسوب شود، به همه زنان و دختران توصیه می‌شود در صورت مشاهده چنین اختلالاتی بلافاصله با پزشک خود مشورت کنند تا بتوانند استرس‌های محیطی خود را کاهش داده و در صورت لزوم حتی بررسی‌های کروموزومی نیز برایشان انجام شود.

درمان

روش‌های متنوعی برای درمان علائم یائسگی وجود دارد از درمانی جایگزینی هورمون گرفته تا روش‌های خودمدیریتی. در دوران یائسگی ، زنان برای راحتی بیشتر خود می‌توانند از برخی روش‌های درمانی کمک بگیرند. بیشتر خانم‌ها در طول این مدت به پزشک مراجعه نمی‌کنند و بسیاری از خانم‌ها اصلا نیازی به درمان ندارند. اما اگر در خانمی علائم شدید باشند و بر كیفیت زندگی او تأثیر بگزارند، لازم است به پزشك مراجعه كند.

روش درمانی جایگزینی هورمون (HRT)

زنان با حفظ سطح هورمون استروژن و پروژستین در بدن خود می‌توانند از علائم یائسگی در امان بمانند. روش درمان جایگزینی هورمون را می‌توان از طریق چسباندن یک برچسب ( پچ) ساده روی پوست انجام داد. این برچسب به تدریج استروژن و پروژستین آزاد می‌کند که از طریق پوست جذب بدن می‌شوند. روش HRT برای رفع بسیاری از علائمی که در دوران یائسگی رخ می‌دهند بسیار مؤثر است.

فواید روش درمانی جایگزینی هورمون HRT :

روش HRT بسیاری از علائم دردسرساز یائسگی را به خوبی درمان می کند.
این روش می‌تواند به جلوگیری از پوکی استخوان کمک کند.
روش HRT می‌تواند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.

داروها

داروهایی نیز وجود دارند که به کاهش علائم یائسگی کمک می‌کنند.

داروهای ضد افسردگی با دوز پایین

ثابت شده که داروهای مهارکننده‌های بازجذب سروتونین ( اس‌اس‌آرآی‌ / SSRIs) می‌توانند حملات گرگرفتگی یائسگی را کاهش دهند. این داروها شامل موارد زیر هستند:

ونلافاکسین (افکسور)
فلوکستین (پروزاک ، سارافم)
پاروکستین (پاکسیل )
سیتالوپرام (سلکسا)

داروهایی برای درمان گرگرفتگی

گرگرفتگی را می‌توان با استفاده از داروی گاباپنتین ، و کلونیدین درمان کرد.

داروی کلونیدین را می‌توان به صورت خوراکی و به شکل قرص مصرف کرد و یا به شکل یک برچسب روی پوست قرار داد. این دارو اگرچه در معالجه گرگرفتگی موثر است ، اما ابتلا به عوارض جانبی ناخوشایندی از جمله یبوست ، خشکی چشم و کابوس در اثر استفاده از آن شایع است.

درمان دارویی برای مشکلات واژن

داروی استروژن واژینال ممکن است به شکل قرص ، حلقه یا کرم به صورت موضعی در واژن استعمال شود. این دارو تاثیر زیادی در درمان خشکی واژن ، درد امیزش و برخی مشکلات ادراری دارد. مرطوب کننده‌های واژن بدون نیاز به نسخه نیز در دسترس هستند.

اقدامات خودمدیریتی

اغلب می‌توان علائم یائسگی را بدون مداخلات پزشکی مدیریت کرد.

ورزش

ورزش کردن در دوران یائسگی مزایای متنوعی دارد از جمله جلوگیری از افزایش وزن، کاهش خطر ابتلا به سرطان ، محافظت از استخوان‌ها و تقویت روحیه و نشاط. به عنوان مثال ، ثابت شده که پیلاتس در کاهش همه علائم یائسگی که با سیستم ادراری و دستگاه تناسلی مرتبط نیستند ، از جمله مشکلات خواب و گرگرفتگی ، اثرات مثبتی زیادی دارد.

تمرینات کگل می‌توانند در جلوگیری از بی‌اختیاری ادرار مفید باشند. این تمرینات برای تقویت عضلات کف لگن طراحی شده‌اند. انجام 3 یا 4 بار این تمرینات در طول روز، طی ماه‌ها می‌تواند منجر به بهبود قابل توجهی در علائم شود.

تغذیه

حفظ رژیم غذایی سالم و متنوع برای مدیریت اثرات جسمی یائسگی بسیار مهم است. محققان دریافته‌اند که استفاده از امگا 3 ممکن است پریشانی عاطفی و علائم افسردگی را کاهش دهد. امگا 3 در غذاهایی مانند ماهی‌های روغنی به وفور یافت می‌شود. شما می‎‌توانید از مکمل‌های امگا3 نیز استفاده کنید.

زنانی که در دوران یائسگی قرار دارند باید رژیم غذایی متعادلی داشته باشند که شامل موارد زیر باشد: