چندین روش برای درمان انواع مختلف پرکاری تیروئید وجود دارد. علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید از قبیل لرزش بدن و تپش قلب ناشی از افزایش بیش از حد هورمون تیروئید و اثر گذاری بر سیستم قلبی و عصبی میتواند با مصرف داروهای بتا بلاکر مانند پرانولول درمان شود. این داروها از اثرگذاری هورمون تیروئید جلوگیری می‌کنند، اما تاثیری بر خود تیروئید ندارند. به این ترتیب، بتا بلاکرها تنها از بروز علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید جلوگیری می‌کنند و باعث کاهش میزان هورمون تیروئید تولید شده توسط این غده نمی‌شوند. در مواردی که افراد دچار انواع مختلف پرکاری موقت تیروئید هستند، پزشک ممکن است تنها مصرف بتا بلاکرها را برای درمان تجویز کند. پس از بهبود التهاب غده تیروئید، بیمار میتواند داروهای مصرفی خود را قطع کند.
راه‌های درمان پرکاری تیروئید
داروهای ضد تیروئید
بیمارانی که دچار انواع اکتسابی پرکاری تیروئید از قبیل بیماری گریوز هستند یا آنکه گواتر سمی و گره دار دارند اغلب برای آنها از داروهای ضد تیروئید استفاده میشود. هدف از مصرف دارو در این افراد جلوگیری از تولید هورمون تیروئید است. دو نوع داروی که برای درمان پرکاری تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از متی مازول و پروپیل تیواوراسیل که در تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید تداخل ایجاد می‌کنند. تحقیقات نشان داده که در این شرایط نیز همچنان مقداری هورمون تولید میشود اما از میزان اثرگذاری تیروئید کاسته میشود. در صورتی که این داروها به طور موثر مورد استفاده قرار بگیرند می‌توانند به خوبی طی مدت چند هفته به کنترل پرکاری تیروئید بپردازند. داروهای ضد تیروئید با عوارض جانبی از قبیل راش پوستی، خارش یا تب همراه هستند اما شیوع چندانی ندارند. به نظر افرادی که با این داروها درمان میشوند دچار التهاب یا کمبود گلبول‌های سفید خواهد شد. افرادی که از داروهای ضد تیروئید استفاده می‌کنند باید بدانند که اگر دچار عوارض جانبی از قبیل زردی پوست، تب بالا یا درد شدید گلو شدند باید فوراً داروهای خود را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنند. مهمترین ایراد داروهای ضد تیروئید این است که با قطع دارو دوباره پرکاری تیروئید میکند به همین دلیل به اکثر افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند استفاده از روش‌های دائمی‌برای جلوگیری از تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید توصیه میشود.
پروپیل تیواوراسیل (PTU)
یکی از مزایای استفاده از PTU این است که خطر بروز نقایص مادرزادی را در زنان باردار کاهش می‌دهد، به همین دلیل این دارو به عنوان گزینه اول درمان در زنان باردار مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما یکی از معایب آن این است که فقط در دوز ۵۰ میلی‌گرمی موجود است و شما باید سه بار در روز با فاصله ۸ ساعت از هم این دارو را مصرف کنید. استفاده روزانه از این دارو، بسته به شدت بیماری و سن شما، میتواند در محدوده ۱۰۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرم متغیر باشد. البته، این اطلاعات به طور کلی است و دقیقاً به دستورات پزشک و شرایط حاکم بر بیماری شما بستگی دارد. بنابراین، باید همواره پیروی از دستورات پزشک در مورد مصرف داروهای تجویز شده را رعایت کنید.
متی مازول
مهمترین مزیت متی مازول این است که شما می‌توانید بر اساس دوز مورد نیاز خود در طول روز یک، دو یا سه بار از آن استفاده کنید. قرص متی مازول در واحدهای ۵ یا ۱۰ میلی گرمی وجود دارد و عوارض جانبی کمتری دارد و اغلب به سرعت باعث بهبود پرکاری تیروئید میشود. متی مازول قوی تر از PTU است و پزشک بر اساس شرایط و شدت بیماری و سن شما استفاده از آن را در مقادیر ۱۰ تا ۴۰ میلی گرم توصیه خواهد کرد. این اطلاعات کلی هستند و ممکن است دز دارو در افراد مختلف متفاوت باشد به همین دلیل شما باید همیشه از دستورات پزشک پیروی کنید.
عوارض جانبی داروهای ضد تیروئید
عوارض جانبی داروهای ضد تیروئید شایع نیست و فقط در یک تا سه درصد از بیماران رخ می‌دهد. این بار جانبی عبارتند از راش پوستی، ریزش غیرعادی موها و تب. سایر عوارض جانبی که شروع کمتری دارند عبارتند از تهوع، سوزش سردل، تورم، درد مفاصل و سردرد و بی حسی.
اثر گذاری دائمی
یکی از معایب داروهای ضد تیروئید این است که برخی از بیماران با کاهش دوز داروهای خود شاهد عود مجدد علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید هستند. داروهای ضد تیروئید معمولاً طی مدت ۶ تا ۱۲ هفته باعث بهبود علائم این اختلال خواهد شد. اگر چه استانداردی در خصوص میزان مصرف این داروها وجود ندارد به احتمال زیاد شما باید به مدت ۱۲ تا ۱۸ ماه از این داروها استفاده کنید. در این بازه زمانی به تدریج شدت بیماری شما کاسته میشود و پزشک از داروهای شما را کاهش خواهد داد و ریسک عود مجدد کم کاری تیروئید کاسته خواهد شد. پزشک به شما پیشنهاد میکند که به عنوان یک درمان دائمی از داروهای ضد تیروئید استفاده نکنید زیرا ریسک بروز عوارض جانبی با مصرف مداوم این داروها افزایش خواهد یافت. اگرچه برخی از بیماران شاهد رفع دائمی علائم و نشانه‌های خود خواهند بود این داروها تضمینی برای جلوگیری از بروز مجدد پرکاری تیروئید نیست.
درمان با ید رادیو اکتیو
ید رادیواکتیو یک روش درمانی معمول برای درمان دائمی بیماری های تیروئید است. این روش درمانی بر اساس واقعیت است که سلول‌های تیروئید تنها سلول‌هایی هستند که می‌توانند ید را جذب کنند و هورمون‌های تیروئید در این فرآیند نقش دارند. در این روش، ید رادیواکتیو به بیمار داده میشود و وقتی سلول‌های تیروئید آن را جذب می‌کنند، تخریب میشوند یا از بین می‌روند. از آنجا که سایر سلول‌های بدن به طور معمول ید را جذب نمی‌کنند، این روش به سایر اعضا و بافت‌های بدن کمتر آسیب می‌رساند.
مزیت این روش این است که می‌توانید ید رادیواکتیو را به صورت خوراکی مصرف کنید و نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست. این درمان معمولاً چند ماه طول می‌کشد تا تیروئید کاملاً از بین برود، اما داروی ید رادیواکتیو طی چند روز از بدن خارج میشود.
بسیاری از بیماران با یک دز از ید رادیواکتیو درمان میشوند و بهبود می‌یابند.
تست ید رادیو اکتیو
با توجه به دز تجویز شده، ید رادیواکتیو میتواند یک بخش یا تمامی بافت تیروئید را از بین ببرد. پزشک از اسکن تیروئید برای تعیین دز مورد نیاز و شناسایی علت افزایش فعالیت تیروئید استفاده میکند و اطلاعات بیشتری در مورد بافت تیروئید دریافت میکند. در گذشته، پزشک مقدار کمی از ید رادیواکتیو را به صورت خوراکی به بیمار می‌داد و سپس با اندازه‌گیری جذب ید توسط تیروئید، سطح فعالیت آن را ارزیابی می‌کرد. این کار با استفاده از اسکن تیروئید صورت می‌گرفت و در این روش، بافت‌های سالم و آسیب‌دیده تیروئید به خوبی تصویربرداری می‌شدند. پزشک برای تعیین دز مناسب دارو، به بررسی دو عامل بسیار مهم میپردازد؛ اندازه‌گیری اندازه تیروئید از طریق معاینه جسمانی و بررسی نتایج آزمایش. هر چه غده تیروئید بزرگتر باشد، نیاز به دز بیشتری از ید رادیواکتیو خواهید داشت.
چگونه ید رادیو اکتیو به درمان تیروئید میپردازد؟
ید رادیواکتیو به صورت قرص خوراکی موجود است، بنابراین نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارید. پس از مصرف قرص، پزشک ممکن است توصیه کند مقدار زیادی مایعات مصرف کنید تا ید رادیواکتیو بهتر از طریق ادرار دفع شود. این دارو تنها بر روی غده تیروئید تأثیر می‌گذارد، بنابراین تأثیر آن بر سایر سلول‌های بدن بسیار کم است. وقتی سلول‌های بدن ید رادیواکتیو را جذب می‌کنند، آسیب می‌بینند و از بین می‌روند. تقریباً نود درصد از بیماران تنها به یک دز از ید رادیواکتیو نیاز دارند تا بهبود یابند. ممکن است برای تخریب کامل یا بخشی از تیروئید حدود ۶ ماه طول بکشد، اما بیشتر بیماران حدود یک ماه پس از درمان بهبود می‌یابند. در موارد بسیار نادر، نیاز به دوز دوم دارو وجود دارد و در برخی موارد، عمل جراحی ممکن است ضروری باشد.
عوارض جانبی تزریق ید رادیو اکتیو چیست؟
شایع ترین عارضه جانبی تزریق ید رادیو اکتیو این است که باعث کم کاری تیروئید میشود. ید رادیو اکتیو اغلب باعث میشود که بخش زیادی از سلول‌های تیروئید از بین بروند و تیروئید نمیتواند به تولید هورمون‌های مورد نیاز به اندازه کافی بپردازد یعنی شرایط بیمار کاملاً معکوس خواهد شد. شاید جابجا شدن دو بیماری با هم برای شما عجیب باشد اما درمان کردن کم کاری تیروئید بسیار راحت تر از پرکاری است. اگر شما پس از ید درمانی دچار کم کاری تیروئید شدید باید تا آخر عمر از هورمون درمانی استفاده کنید اما نگران نباشید چرا که یک روش درمانی مقرون به صرفه و ایمن محسوب میشود.
پس از درمان
در روزهای پس از درمان با ید رادیو اکتیو شما باید به رعایت چند نکته مهم پردازید تا سایر اعضای خانواده در معرض تشعشعات قرار نگیرند. نکاتی که در بخش زیر به آنها اشاره می‌‌کنیم کلی هستند و موارد دیگر توسط پزشک در خصوص تعداد روزها و سایر نکات مهم پس از ید درمانی و نیازهای شما و شرایط پزشکی توضیح داده خواهد شد:
- بر اساس دوز دارو و مقدار ید مصرف شده شما باید به مدت سه تا پنج شب تنها بخوابید.
- به مدت ۳ تا ۷ روز بر اساس دوز داروی مصرفی باید از تماس فردی با کودکان، بغل کردن و بوسیدن آنها خودداری کنید.
- تا سه روز پس از درمان از ارتباط نزدیک با دیگران خودداری کنید، از حضور در اماکن عمومی اجتناب کنید و مقدار زیادی آب بخورید تا یک رادیو اکتیو از طریق ادرار دفع شود.
- تا ۳ روز پس از درمان از وسایل مشترک مانند حوله، قاشق و چنگال، بشقاب و مواردی از این قبیل استفاده نکنید. وسایل و لباس خود را جدا بشویید. پس از هر بار استفاده از سرویس بهداشتی حتما دستشویی را بشویید، دست‌های خود را به طور مکرر بشویید و هر روز دوش بگیرید.
عمل جراحی برای خارج کردن تیروئید یا گره
عمل جراحی برای خارج کردن کامل یا بخشی از تیروئید یک روش درمانی دائمی دیگر است و معمولاً همانند سایر روش‌های دیگر برای درمان پرکاری تیروئید از عمل جراحی استفاده نمی‌‌شود و مهمترین دلیل آن این است که شایع ترین انواع پرکاری تیروئید به علت تولید بیش از حد هورمون تیروئید به وجود می‌‌آیند و در اکثر موارد ید درمانی به خوبی به درمان آنها کمک میکند. البته برخی از بیماران مبتلا به بیماری گریوز برای خارج کردن غده تیروئید به انجام عمل جراحی نیاز دارند زیرا داروها تاثیری در بهبود آنها نداشته است یا آنکه از مصرف ید رادیو اکتیو خودداری می‌کنند. سایر علل پرکاری تیروئید به خوبی با جراحی درمان میشوند. یکی از مواردی که بیمار به انجام عمل جراحی نیاز دارد وجود گره در غده تیروئید است که پزشک بر اساس محل به وجود آمدن گره میتواند به خارج کردن بخشی از تیروئید بپردازد یا آن که ممکن است خارج کردن کامل آن ضروری باشد. نگرانی درباره مراقبت‌های بعد از عمل جراحی در بیمارستان طی چند سال گذشته رفع شده است زیرا پزشک پس از عمل بیمار را به منزل می‌فرستد یعنی بیمار به مدت ۲۳ ساعت در بیمارستان خواهد بود البته این امر به مشکلات اصلی بیمار و سن او بستگی دارد. در برخی موارد دیگر نیز عمل خارج کردن تیروئید به صورت سرپایی انجام میشود و بیمار میتواند طی مدت چند ساعت پس از جراحی به منزل برگردد. اگرچه در این عمل‌های جراحی باید بیمار بیهوش باشد تا پزشک بتواند کارش را انجام دهد برخی از پزشکان برای برداشتن یک طرف از غده تیروئید از بیهوشی و تزریق وریدی استفاده می‌کنند. یکی از معایب بالقوه عمل جراحی این است که با ریسک بروز آسیب دیدگی ساختارهای مجاور غده تیروئید از قبیل اعصاب حنجره همراه هستند. البته ریسک بروز این مشکل یک درصد است. عمل جراحی نیز مانند ید درمانی باعث کم کاری تیروئید میشود زیر تیروئید برداشته میشود اما نگران نباشید چرا که کم کاری تیروئید به علت درمان پرکاری غده تیروئید ایجاد میشود و به راحتی با مصرف لووتیروکسین درمان خواهد شد. این دارو جایگزین کمبود هورمون‌های تیروئید است و در صورتی که در مقادیر صحیح و به صورت روزانه تجویز شود میتواند بدون هیچ گونه عارضه جانبی و مشکلی به بهبود بیمار کمک نماید.
آنچه که باید قبل از عمل بدانید
در تعداد زیادی از موارد به ویژه اگر شما دچار پرکاری شدید تیروئید هستید باید قبل از عمل، بیماری شما کنترل شود در غیر این صورت شما دچار برخی بیماری‌های قلبی خواهد شد و با خطر آزادسازی هورمون تیروئید در خون مواجه خواهید شد. برای کنترل پرکاری تیروئید قبل از عمل پزشک به تجویز داروهای ضد تیروئید یا بتابلاکرهای میپردازد. در یک روش دیگر یک هفته قبل از عمل از ید غیر رادیو اکتیو استفاده خواهد کرد. این نوع ید یک راه حل بسیار موقت برای پرکاری تیروئید است و نباید تا یک هفته قبل از عمل استفاده شود زیرا اگر شما زودتر از این دارو استفاده کنید قبل از عمل دوباره تیروئید شما پر کار شده و بدتر از گذشته خواهد شد.
نقش ویتامین‌ها و مواد معدنی در بیماری تیروئید
همه ما به خوبی می‌‌دانیم که باید مواد غذایی مفید بخوریم تا مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز بدن ما تامین شود. فقدان برخی مواد معدنی و ویتامین‌های خاص میتواند باعث بروز اختلال در عملکرد غده تیروئید شود و اگر شما دچار اختلال در غده تیروئید باشید ویتامین‌هایی که مصرف می‌کنید به خوبی پردازش نخواهد شد.
ویتامین آ
کاروتن پیش ساز ویتامین a است و در صورتی که غده تیروئید کم کار باشد نمیتواند به خوبی کارتن را به ویتامین آ قابل استفاده تبدیل کند و هر چقدر کاروتن مصرف کنید کمکی به سلامت خود نخواهید کرد. ویتامین آ باید با پروتئین مصرف شود تا در اختیار بدن قرار بگیرد و به این ترتیب اگر شما از پروتئین کمتری در رژیم غذایی خود استفاده کنید ممکن است دچار کمبود این نوع ویتامین شوید. در صورتی که ویتامین آ در بدن شما کم باشد توانایی شما برای تولید TSH محدود خواهد شد این ویتامین برای تبدیل شدن T4 به T3 ضروری است. اگر شما متوجه شدید که برای رانندگی کردن در شب مشکل دارد یا به نوعی حساسیت دارید به مصرف ویتامین آ بپردازید زیرا این مکمل در بهبود این وضعیت کمک کننده خواهد بود.
ویتامین ب کمپلکس
انواع ویتامین ب برای عملکرد صحیح غده تیروئید ضروری هستند اما هر یک از آنها نقش متفاوتی را در بدن ایفا میکند.
ویتامین ب ۱
ویتامین b۱ یا تامین در مواردی که شما دچار پرکاری تیروئید هستید به شدت مورد نیاز است.
ویتامینb۲
کمبود ویتامین b۲ یا ریبوفلاوین باعث سرکوب عملکرد غده تیروئید میشود که غده تیروئید و غدد فوق کلیوی نمیتواند به تولید هورمون‌های خود بپردازند.
کمبود ویتامین ب ۳
ویتامین ب ۳ یا نیاسین برای حفظ عملکرد صحیح سلول‌های بدن از قبیل غدد درون ریز ضروری است.
ویتامین ب ۶
کمبود این ویتامین باعث میشود که تیروئید نتواند به خوبی از ترکیبات خام ید برای تولید هورمون استفاده کند. این هورمون در مواردی که شما دچار پرکاری تیروئید هستید بیشتر مورد نیاز است. ضعف عضلانی یکی دیگر از مشکلات شایع در افرادی است که دچار پرکاری تیروئید هستند و کمبود ویتامین b۶ دارند.
ویتامین ب ۱۲
افرادی که دچار کم کاری تیروئید هستند یا افرادی که تیروئید ندارند نمی‌توانند به جذب این ویتامین بپردازند. کمبود جدی این ویتامین میتواند باعث بروز مشکلات ذهنی و اختلالات عصبی، بورسیت و التهاب عصب و درد عصب شود. برخی از پزشکان عقیده دارند که بازه طبیعی در نظر گرفته شده برای ویتامین ب دوازده بسیار مهم است و بازه طبیعی آن حداقل باید ۵۰۰ تا ۱۳۰۰ باشد.
ویتامین سی
غده تیروئید برای حفظ سلامت خود به این ویتامین نیاز دارد. کمبود ویتامین به مدت طولانی باعث میشود که هورمون تیروئید به تولید بیش از حد هورمون بپردازد. افرادی که دچار پرکاری غده تیروئید هستند به مقدار بیشتری از این ویتامین نیاز دارند.
ویتامین دی
تحقیقات نشان داده که وقتی یک فرد دچار پرکاری تیروئید به مصرف این ویتامین نمی‌پردازد این فرآیند باعث دفع غیر عادی کلسیم میشود و ریسک بروز پوکی استخوان را مطرح خواهد کرد.
ویتامین ای
کمبود این ویتامین غده تیروئید را تحریک میکند به تولید هورمون بیشتری بپردازد ولیTSH کمتری توسط غده هیپوفیز تولید خواهد شد. مصرف زیاد ویتامین توسط افراد مبتلا به پرکاری تیروئید ضروری است تا جایگزین مقادیر زیاد ویتامین دفع شده از بدن باشد.
کلسیم
تعداد زیادی از ما به مصرف مقادیر کمی از کلسیم در رژیم غذایی خود بپردازیم. کمبود کلسیم باعث میشود که تراکم استخوان‌ها کاهش پیدا کند به همین دلیل مصرف کلسیم به ویژه در افرادی که پرکاری تیروئید دارند بسیار ضروری است. مصرف ۱۰۰ میلی گرم کلسیم در روز توصیه میشود.
منیزیم
منیزیم برای تبدیل T4 به T3 ضروری است برخی از افراد از طریق ادرار بخش زیادی از منیزیم بدن خود را از دست می‌‌دهند. به نظر می‌رسد که رژیم غذایی سرشار از کافئین و مواد غذایی پالایش شده در کاهش منیزیم نقش دارد.
سلنیوم
سلنیوم یک فاکتور مهم برای تبدیل T4 به T3 ضروری است است و بدون آن T3 به مقدار صحیح تولید نخواهد شد و اعضای بدن عملکردی شبیه وضعیتی که تیروئید کم کار شده است را ایفا خواهند کرد حال آن که نتیجه آزمایش خون کاملاً طبیعی است.
زینک
تحقیقات نشان داده که کم کاری و پرکاری تیروئید باعث کمبود روی میشود. زینک در عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن نقش مهمی را ایفا میکند. پایین بودن سطح آن در بدن در افرادی که اضافه وزن دارند دیده شده است. زینک برای تبدیل T4 به T3 ضروری است به همین دلیل وجود آن در بدن حیاتی است.
