بیماری کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) هنگامی رخ می‌دهد که غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. کم کاری تیروئید ممکن است هم در مردان و هم زنان بروز کند، اما در زنان شایع‌تر است. کم کاری تیروئید در کودکان نیز شایع می باشد . حدوداً از هر 3500-4000 نوزاد، یک نفر با بیماری کم‌کاری تیروئید (کم‌کاری مادرزادی تیروئید) متولد می‌شود.
تعداد زیادی از بیماران دارای علائم هیپرتیروئیدی، جهت درمان به کلینیک دکتر منشادی مراجعه می‌کنند. دکتر منشادی برای درمان این بیماران، صرفاً به تست‌های آزمایشگاهی اکتفا نمی‌کند. بلکه با انجام کامل‌ترین ارزیابی از بیمار، بی‌خطرترین و مؤثرترین روش درمان را برای کم‌کاری تیروئید ارائه می‌نماید. در صورت دارا بودن هر یک از علائم زیر با ما تماس بگیرید تا برای مشاوره کامل با دکتر منشادی، جلسه‌ای برای شما تعیین نماییم.
علائم کم‌کاری تیروئید
ازآنجاکه بسیاری از نشانه‌های کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) مشابه علائم سایر بیماری‌هاست، این عارضه به‌آسانی ممکن است با بیماریهای دیگر اشتباه گرفته شود.
علائم آن معمولاً به‌آرامی پیشرفت می‌کند، ازاین‌رو ممکن است به مدت سال‌ها از وجود این عارضه پزشکی بی‌خبر باشید.
علائم شایع آن عبارت‌اند از:
- خستگی
- حساس بودن نسبت به سرما
- افزایش وزن
- یبوست
- افسردگی
- کندی حرکات و افکار
- درد عضلانی و ضعف
- گرفتگی عضلانی
- پوست خشک و پوسته‌پوسته
- شکنندگی موها و ناخن
- از دست دادن میل جنسی
- درد، بی‌حسی و احساس سوزن سوزن شدن در دست و انگشتان (سندرم تونل کارپال)
- دوره‌های قاعدگی نامنظم یا شدید
افراد مسن مبتلا به کم‌کاری غده تیروئید ممکن است دچار مشکلات حافظه و افسردگی گردند. کودکان مبتلا به این عارضه نیز ممکن است رشد کندتری نسبت به سایر کودکان داشته باشند. این عارضه در نوجوانان می‌تواند سبب بلوغ زودرس گردد.
در صورت مشاهده هرکدام از این نشانه‌ها، به پزشک مراجعه کرده و درخواست انجام آزمایش برای تشخیص کم‌کاری غده تیروئید نمایید.
علائم ثانویه کم‌کاری تیروئید
بعید است که علائم ثانوی کم‌کاری غده تیروئید در شما بروز کند، زیرا این عارضه معمولاً پیش از بروز علائم جدی‌تر، شناسایی می‌گردد.
علائم ثانوی کم‌کاری تیروئید عبارت‌اند از:
- صدای بم و خشن
- چهره پف‌آلود
- ابروهای کم‌پشت و یا تا حدودی از دست رفته
- ضربان قلب آهسته
- از دست دادن شنوایی
- کم‌خونی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
علائم کم‌کاری غده تیروئید اغلب شبیه به علائم سایر بیماری‌هاست و معمولاً به‌آرامی پیشرفت می‌کند، ازاین‌رو ممکن است در طی سال‌ها متوجه این علائم نشوید. در صورت مشاهده هرکدام از این نشانه‌ها، به پزشک مراجعه کرده و درخواست انجام آزمایش برای تشخیص کم‌کاری غده تیروئید نمایید. این علائم عبارت‌اند از:
- خستگی
- افزایش وزن
- افسردگی
- حساسیت به سرما
- خشکی پوست و مو
- درد عضلانی
تنها راه دقیق برای اطمینان از اینکه شما مشکل تیروئید دارید، این است که تست عملکرد تیروئید انجام دهید. با این تست، نمونه خون شما برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئید، مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
علت‌ها و دلایل کم‌کاری تیروئید
کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) هنگامی رخ می‌دهد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروکسین (T4) تولید نمی‌کند.
اغلب موارد کم‌کاری غده تیروئید، ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید و آسیب رساندن به آن است، یا به علت آسیب‌هایی است که پیامد درمان سرطان تیروئید یا پرکاری تیروئید می‌باشد.
سیستم ایمنی بدن
کم‌کاری غده تیروئید اغلب ناشی از واکنش اشتباه سیستم ایمنی بدن است که به طور عادی عفونت‌ها را مبارزه می‌کند، اما به‌طور اشتباه غده تیروئید را هدف قرار می‌دهد. به همین دلیل، غده تیروئید نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون تیروکسین تولید کند که در نتیجه، علائم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید ظاهر می‌شود.
یکی از شایع‌ترین عوامل منجر به کم‌کاری غده تیروئید، بیماری هاشیموتو است که نوعی واکنش خودايمنی بدن است. هرچند عامل دقیق بروز این بیماری هنوز مشخص نیست، اما مشخص است که در برخی افراد به صورت خانوادگی انتقال می‌یابد. این بیماری همچنین در افرادی که دچار بیماریهای دیگر خودايمنی مانند دیابت نوع 1 و ویتیلیگو هستند، شایع است.
علت‌هایی که شیوع کمتری دارند
در سراسر جهان، کمبود ید در رژیم غذایی یک علت شایع کم‌کاری غده تیروئید است، زیرا بدن برای تولید هورمون تیروکسین به ید نیاز دارد. رژیم غذایی کم کاری تیروئید بر حذف غذاهای التهاب زا و محرک سیستم ایمنی تاکید دارد.
برخی از نوزادان با عارضه کم‌کاری غده تیروئید متولد می‌شوند، چون غده تیروئید آن‌ها به‌درستی در رحم مادر تشکیل نشده است. این عارضه که کم‌کاری مادرزادی تیروئید نامیده می‌شود، شیوع کمی دارد و حدوداً در 1 نوازد از 3000 نوزاد رخ می‌دهد. برای درمان کم کاری تیروئید در نوزادان در این بیماری معمولاً در طول غربالگری بلافاصله پس از تولد، تشخیص داده می‌شود.
مشکلات غده هیپوفیز نیز می‌تواند به کم‌کاری غده تیروئید منجر شود. غده هیپوفیز در قاعده مغز قرار دارد و هورمون‌های تیروئید را تنظیم می‌کند؛ بنابراین، آسیب به غده هیپوفیز ممکن است به کم‌کاری غده تیروئید منجر شود.
کم‌کاری غده تیروئید همچنین با برخی از عفونت‌های ویروسی و یا برخی از داروهایی که برای درمان سایر بیماری‌ها تجویز می‌گردد، در ارتباط است. ازجمله:
- لیتیوم: این دارو گاهی برای درمان برخی از امراض روحی ازجمله افسردگی و اختلال دوقطبی مصرف می‌شود.
- آمیودارون: این دارو گاهی برای درمان نامنظم بودن ضربان قلب (آریتمی) استفاده می‌شود.
- اینترفرون: این دسته از داروها گاهی برای درمان انواع خاصی از سرطان و هپاتیت C مورداستفاده قرار می‌گیرد.
اگر نگران تأثیر داروهای مصرفی خود بر سطح هورمون تیروئید هستید، آن را با پزشک عمومی یا متخصص در میان بگذارید.
درمان کم‌کاری تیروئید
کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم اغلب با مصرف روزانه قرص‌های جایگزین هورمون به نام “لووتیروکسین” درمان می‌شود. این دارو جایگزین هورمون تیروکسین است که غده تیروئید شما به اندازه کافی آن را تولید نمی‌کند.
در ابتدا، شما باید یک سری آزمایش خون منظم انجام دهید تا دوز صحیح لووتیروکسین برای شما مشخص گردد، که ممکن است به مدتی زمان نیاز داشته باشد.
مصرف لووتیروکسین برای شما ممکن است از یک دوز پایین شروع شود و به‌تدریج بسته به پاسخ بدنتان، دوز آن افزایش یابد. برخی از افراد به‌محض شروع درمان، احساس بهبودی می‌کنند، درحالی‌که دیگران به مدت چندین ماه، تغییری در بهبود علائم خود احساس نمی‌کنند. معمولاً، وقتی دوز صحیح این دارو را دریافت می‌کنید، باید سالی یک‌بار یک آزمایش خون برای نظارت بر سطح هورمون تیروئید خود انجام دهید.
اگر آزمایش خون شما نشان‌دهنده این باشد که کم‌کاری تیروئید دارید، اما هیچ علامتی نداشته باشد و یا علائم آن بسیار خفیف باشد، احتمالاً شما نیازی به درمان نخواهید داشت. در این موارد، پزشک معمولاً هرچند ماه یک‌بار بر سطح هورمون شما نظارت خواهد کرد و در صورت پیشرفت علائم بیماری، برای شما لووتیروکسین تجویز خواهد کرد.
مصرف لووتیروکسین
اگر به شما داروی لووتیروکسین تجویز شده است، باید آن را روزانه در زمان مشخصی مصرف کنید. عموماً توصیه می‌شود که این دارو را صبح‌ها مصرف کنید، اگرچه برخی از افراد این را در شب ترجیح می‌دهند.
اثربخشی این دارو ممکن است با مصرف داروهای دیگر، مکمل‌ها یا مواد غذایی تغییر کند، بنابراین باید آن را با آب و با معده خالی مصرف کنید و به مدت 30 دقیقه پس از آن از خوردن غذا اجتناب کنید.
در صورت فراموش کردن یک دوز، باید به‌محض به‌یادآوردن، آن را بخورید، البته درصورتی‌که چند ساعت از زمان معمول آن گذشته باشد. اگر بیشتر از این مدت زمان باشد، آن دوز فراموش‌شده را کنار بگذارید و دوز بعدی را در زمان مقرر مصرف کنید، مگر اینکه توصیه پزشک شما طور دیگری باشد. کم‌کاری تیروئید یک بیماری مادام‌العمر است، بنابراین نیاز شما به مصرف لووتیروکسین، همیشگی خواهد بود.
عوارض جانبی مصرف لووتیروکسین
لووتیروکسین معمولاً هیچ عوارض جانبی ندارد، زیرا این قرص به‌سادگی جایگزین هورمونی می‌شود که تولید نمی‌گردد. عوارض جانبی معمولاً تنها در صورتی رخ می‌دهد که مصرف لووتیروکسین بیش از حد مجاز باشد. این حالت می‌تواند موجب مشکلاتی ازجمله تعریق، درد قفسه سینه، سردرد، اسهال و استفراغ شود.
اگر هنگام مصرف لووتیروکسین، دچار علائم تازه‌ای شدید، آن را با پزشک خود در میان بگذارید. همچنین در صورت بدتر شدن یا عدم بهبود علائم خود، به پزشک اطلاع دهید.
درمان با تری یدوتیرونین (T3)
در انگلستان، برای درمان کم‌کاری تیروئید، معمولاً ترکیبی از “لووتیروکسین” و هورمونی به نام تری یدوتیرونین (T3) توصیه نمی‌شود، چراکه بر اساس مطالعات انجام‌شده، هیچ مدرکی دال بر مؤثرتر بودن این ترکیب، وجود ندارد.
همچنین این نگرانی وجود دارد که مصرف همزمان هر دو داروی جایگزین هورمونی، می‌تواند خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی، مانند ضربان قلب نامنظم (آریتمی) و پوکی استخوان را افزایش دهد.
کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری
درمان صحیح کم‌کاری غده تیروئید قبل از باردار شدن، برای سلامت شما و نوزادتان از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر مبتلا به کم‌کاری تیروئید هستید، در صورت بارداری و یا تلاش برای باردار شدن، با یک پزشک مشورت کنید. او ممکن است شما را به یک متخصص برای درمان و نظارت در دوران بارداریتان، معرفی کند.
عوارض کم‌کاری غده تیروئید
با عدم درمان کم‌کاری تیروئید، عوارض متعددی می‌تواند رخ دهد:
مشکلات قلبی
اگر کم‌کاری تیروئید شما درمان نشود، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی افزایش می‌یابد. دلیلش این است که پایین بودن سطح هورمون تیروکسین می‌تواند منجر به افزایش سطح کلسترول خون شود. کلسترول بالا نیز به‌نوبه خود می‌تواند موجب رسوب چربی در شریان‌ها و ممانعت از جریان خون گردد.
اگر برای کم‌کاری غده تیروئید تحت درمان هستید و از درد قفسه سینه رنج می‌برید، به پزشک مراجعه کنید تا هرگونه مشکل احتمالی، تشخیص داده‌شده و در صورت لزوم درمان گردد.
گواتر
بیماری گواتر به تورم غیرطبیعی غده تیروئید گفته می‌شود که باعث ایجاد یک توده در گلو می‌گردد. گواتر در افراد مبتلا به کم‌کاری غده تیروئید بروز می‌کند، یعنی هنگامی‌که بدن تلاش می‌کند که غده تیروئید را برای تولید هورمون بیشتر، تحریک کند.
عوارض کم‌کاری تیروئید در بارداری
اگر کم‌کاری غده تیروئید در دوران بارداری درمان نشود، احتمال بروز عوارض و مشکلاتی وجود خواهد داشت از قبیل:
- پره اکلامپسی – که می‌تواند موجب فشارخون بالا و احتباس مایعات در بدن مادر و مشکلات مربوط به رشد جنین گردد.
- کم‌خونی مادر
- کم‌کاری غده تیروئید در نوزاد
- نقایص مادرزادی
- خونریزی بعد از تولد
- مشکلات مربوط به رشد جسمی و ذهنی کودک
- تولد زودرس یا وزن کم نوزاد در هنگام تولد
- نوزاد مرده یا سقط جنین
معمولاً این مشکلات، با انجام درمان تحت نظر یک متخصص اختلالات هورمونی (متخصص غدد) قابل پیشگیری است؛ بنابراین، اگر شما دارای کم‌کاری تیروئید هستید و باردار و یا در تلاش برای بارداری هستید، به پزشک خود مراجعه کنید.
کمای میگزودم
در موارد بسیار نادر، کم‌کاری شدید تیروئید ممکن است منجر به یک بیماری مهلک به نام کمای میگزودم شود. در این بیماری، سطح هورمون تیروئید بسیار پایین می‌‌آید و باعث بروز علائمی مانند گیجی، هیپوترمی و خواب‌آلودگی می‌گردد.
کمای میگزودم نیاز به درمان اورژانسی در بیمارستان دارد. این بیماری معمولاً با داروی جایگزین هورمون تیروئید، به‌صورت تزریق مستقیم به ورید، درمان می‌شود. در برخی موارد، درمان‌های دیگر مانند تنفس کمکی، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای استروئیدی (کورتون) نیز مورد نیاز است.
