خونریزی ماهانه زنان را قاعدگی یا پریود گویند و در این دوره خون از پوشش داخلی رحم جاری می‌شود، از طریق دریچه کوچکی وارد دهانه رحم می‌شود و از راه واژن از بدن خارج می‌شود. در ادامه مقاله به توضیح روند سیکل قاعدگی می‌پردازیم. عادت ماهانه معمولاً 3 تا 5 روز طول می‌کشد.
چرخه یا سیکل قاعدگی چیست؟
سیکل قاعدگی به زمانی گفته می‌شود که پریود یا قاعدگی منظم شود. منظم بودن سیکل قاعدگی نشانه این است که بخش‌های مهمی از بدن عملکردی طبیعی و مناسب دارند. سیکل قاعدگی مواد شیمیایی حیاتی به نام هورمون را که برای حفظ سلامتی بدن ضروری هستند، تأمین می‌کند. به علاوه، این چرخه بدن را هر ماه برای بارداری آماده می‌سازد. سیکل قاعدگی از اولین روز پریود شروع می‌شود، تا نخستین روز پریود بعدی ادامه دارد و به طور متوسط 28 روز طول می‌کشد. البته مدت سیکل‌ها در بزرگسالان و نوجوانان متغیر است و می‌تواند از 21 تا 35 روز در بزرگسالان و از 21 تا 45 روز در نوجوانان باشد.
در طول ماه سیکل قاعدگی، میزان هورمون‌ها افزایش یا کاهش می‌یابد و این تغییرات در کنترل سیکل قاعدگی نقش دارند.
در سیکل قاعدگی چه اتفاقی می‌افتد؟
میزان استروژن، هورمون زنانه، در نیمه نخست سیکل رو به افزایش می‌گذارد. استروژن نقش مهمی را در حفظ سلامتی بدن ایفا می‌کند، چرا که باعث محکم‌تر شدن استخوان‌ها می‌شود و آنها را به موازات بالا رفتن سن همچنان قوی نگه می‌دارد. دیگر تأثیر استروژن به رشد کردن و ضخیم شدن پوشش داخلی رحم یعنی محلی مربوط می‌شود که در دوران بارداری تغذیه جنین در آنجا انجام می‌شود. همزمان با رشد پوشش داخلی رحم، بلوغ تخمک در یکی از تخمدان‌ها آغاز می‌شود. تخمک در چهاردهمین روز یک سیکل با طول متوسط 28 روز از تخمدان خارج می‌شود و به اصطلاح تخمک‌گذاری رخ می‌دهد.
تخمک پس از خارج شدن از تخمدان از لوله فالوپ یا شیپور رحمی می‌گذرد و وارد رحم می‌شود. در این بین میزان هورمون‌ها افزایش می‌یابد و پوشش داخلی رحم را برای بارداری آماده می‌سازد. به همین دلیل احتمال باردار شدن بانوان در سه روز قبل از تخمک‌گذاری یا در همان روز تخمک‌گذاری بسیار بالا است. به خاطر داشته باشید که تخمک‌گذاری در بانوانی که سیکل قاعدگی‌شان کمتر یا بیشتر از مدت متوسط است، قبل یا بعد از روز چهاردهم رخ می‌دهد.
اگر تخمک با سلول اسپرم مرد باردار شود و به دیواره رحم بچسبد، بارداری اتفاق می‌افتد. اما اگر تخمک باردار نشود، تجزیه و متلاشی خواهد شد. پس از آن میزان هورمون‌ها کاهش یافته و خونریزی پوشش ضخیم شده دیواره داخلی رحم در دوره قاعدگی شروع می‌شود.
توصیف قاعدگی معمول
مشکل‌های بانوان در زمان پریود
بانوان هنگام عادت ماهانه دچار مشکل‌های گوناگونی چون درد و خونریزی شدید می‌شوند یا این که پریود با تاخیر اتفاق می‌افتد.
آمنوره یا فقدان قاعدگی: این اصطلاح برای رخ ندادن قاعدگی در افراد زیر به کار برده می‌شود:
بانوان جوانی که تا سن 15 سالگی هنوز عادت ماهانه را تجربه نکرده‌اند.
بانوان و دخترانی که پس از گذشت 90 روز هنوز پریود نشده‌اند، سن در این مورد مهم نیست.
دلایل فقدان قاعدگی عبارتند از:
• بارداری
• شیردهی
• کاهش وزن قابل توجه
• اختلال‌های غذا خوردن
• ورزش سنگین و خارج از توان فرد
• استرس
• بیماری‌های جدی که نیاز به درمان سریع دارند.
همان طور که اشاره شد، منظم بودن سیکل‌های قاعدگی به معنای عملکرد مناسب و بدون اشکال بخش‌های مهم بدن است. پریود نشدن گاهی بیانگر این است که تخمدان‌ها استروژن کافی تولید نمی‌کنند. نبود این هورمون‌ها تأثیر نامطلوبی بر سلامت عمومی فرد دارد. مشکلات هورمونی، مانند مسائل ناشی از ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا ناراحتی‌های جدی اندام‌های تولید مثل، از پی‌آمدهای کمبود استروژن هستند. بنابراین در صورت نامنظم بودن قاعدگی باید حتماً با پزشک مشورت کرد.
دیسمنوره یا قاعدگی دردناک: دیسمنوره به قاعدگی‌های دردناک، شامل گرفتگی‌های شدید، اطلاق می‌شود. این گرفتگی‌ها در نوجوانان پی‌آمد وجود بیش از اندازه ماده‌ای شیمیایی به نام پروستاگلاندین است. اکثر نوجوانانی که دچار قاعدگی‌های دردناک می‌شوند، حتی در صورت شدید بودن گرفتگی نیز مبتلا به بیماری خاصی نیستند. حال آن که درد قاعدگی در بانوان مسن‌تر از بیماری یا عارضه‌ای مانند آندومتریوز یا فیبروئید رحمی نشأت می‌گیرد.
کمپرس گرم یا حمام آب گرم به برخی بیماران کمک می‌کند تا درد و گرفتگی را کاهش دهند. بعضی مسکن‌های غیرتجویزی مانند داروهای زیر نیز علائم را تسکین می‌دهند:
ایبوپروفن (برای مثال ادویل، مورتین، میدول کرمپ)
کتوپروفن (برای مثال ارودیس KT)
ناپروکسین (برای مثال الیو)
در صورت موثر نبودن این داروها یا مختل شدن برنامه کاری یا درسی به دلیل تحمل درد شدید باید به پزشک مراجعه نمود تا پزشک با توجه به مشکل اصلی و شدت آن اقدام درمانی لازم را انجام دهد
خونریزی غیرطبیعی رحم: منظور خونریزی واژنی است که متفاوت با عادت ماهانه طبیعی است و شامل موارد زیر می‌شود:
خونریزی بین دو پریود
خونریزی پس از مقاربت جنسی
لکه بینی در هر زمان از سیکل قاعدگی
شدیدتر یا طولانی‌تر بودن خونریزی در مقایسه با عادت‌های ماهانه معمول پیشین
خونریزی پس از یائسگی
خونریزی غیرطبیعی دلایل بسیاری دارد. پزشک ابتدا وجود مشکلات شایع در گروه سنی مرتبط را بررسی می‌کند. شماری از این ناراحتی‌ها جدی نیستند و به راحتی درمان می‌شوند؛ حال آن که بعضی وخیم‌تر هستند. درمان خونریزی غیرطبیعی به دلیل آن بستگی دارد.
تغییرات هورمونی نوجوانان و بانوان نزدیک به سن یائسگی منجر به طولانی شدن عادت ماهانه و سیکل‌های نامنظم می‌شود. حتی اگر دلیل خونریزی غیرطبیعی تغییرات هورمونی باشد، روشی برای درمان آن وجود دارد. باید به یاد داشت که این تغییرات گاهی همراه با بیماری‌های جدی مانند فیبروئید رحمی، پولیپ یا حتی سرطان هستند. بنابراین در صورت مواجهه با خونریزی غیرطبیعی حتماً به پزشک مراجعه کنید.
زمان نخستین عادت ماهانه
چگونه دخترتان را از تغییرهای بدنشان آگاه کنید؟
دختران معمولاً در سن 12 سالگی نخستین عادت ماهانه خود را تجربه می‌کنند، البته این موضوع عمومیت ندارد و این سن می‌تواند کمتر یا بیشتر، از 8 تا 15 سالگی، باشد. درهر حال نخستین عادت ماهانه در اکثر موارد حدود 2 سال پس از شروع به رشد کردن سینه‌ها اتفاق می‌افتد. چنانچه دختری تا سن 15 سالگی دچار عادت ماهانه نشود، یا علی‌رغم گذشت 2 تا 3 سال پس از رشد کردن سینه‌ها پریود شروع نشده باشد، باید به پزشک مراجعه نمود.
بانوان تا چند سالگی دچار عادت ماهانه می‌شوند؟
خانم‌ها معمولاً تا زمان ورود به دوران یائسگی خونریزی ماهانه دارند. یائسگی در بازه سنی 45 تا 55 سالگی و معمولاً در حدود 50 سالگی رخ می‌دهد. این دوران به این معنا است که دیگر تخمک گذاری و تولید تخمک در بدن زن انجام نمی‌شود، عادت ماهانه متوقف می‌شود و زن دیگر نمی‌تواند باردار شود. یائسگی نیز مانند قاعدگی برای تمام خانم‌ها یکسان نیست و این تغییرات گاهی طی چند سال رخ می‌دهد.
زمان ورود بدن به دوران یائسگی را می‌توان به عنوان “انتقال به یائسگی” نامید که ممکن است 2 تا 8 سال طول بکشد. برخی خانم‌ها به دلیل انجام جراحی یا درمان‌های دیگر، ابتلا به بیماری یا دلایل دیگر دچار یائسگی زودرس می‌شوند. اگر وقفه‌ای بیش از 90 روز بین دو دوره ماهانه ایجاد شود، باید به پزشک مراجعه کرد تا احتمال بارداری، یائسگی پیش از موعد یا ابتلا به بیماری‌های دیگر که ممکن است باعث متوقف شدن پریود یا نامنظم شدن آن شده‌اند، بررسی شود.
زمان مراجعه به پزشک
بانوان جوان با عادت‌های ماهانه نامنظم می‌توانند با مراجعه به دکتر منشادی خاطر خود را آسوده سازند و درمان مناسبی دریافت کنند که بر حفظ سلامت عمومی و به ویژه رفع مشکلات مربوط به تولید مثل متمرکز می‌شود. دکتر مشهدی به بانوانی کمک می‌کنند که با مشکلات گوناگون از فقدان قاعدگی یا عادت‌های ماهانه شدید یا دردناک گرفته تا بیماری‌های زنانه، مسائل غدد درون ریز یا خون‌شناختی و اختلال‌های خونی یا لخته شدن خون دست و پنجه نرم می‌کنند.
در صورت رویارویی با موارد زیر باید به پزشک مراجعه نمود:
• شروع نشدن قاعدگی پس از سن 15 سالگی
• شروع نشدن قاعدگی علی‌رغم گذشت 3 سال از شروع به رشد سینه یا رشد نکردن سینه تا سن 13 سالگی
• متوقف شدن ناگهانی پریود یا وقفه بیش از 90 روز بین دو عادت ماهانه
• نامنظم شدن شدید عادت ماهانه در مقایسه با سیکل‌های ماهانه منظم پیشین
• چنانچه فاصله بین دو پریود کمتر از 21 روز یا بیشتر از 35 روز باشد
• چنانچه خونریزی بیشتر از 7 روز طول بکشد
• شدیدتر شدن خونریزی در مقایسه با پریودهای پیشین یا تعویض نوار بهداشتی ظرف کمتر از یک تا دو ساعت
• خونریزی بین دو پریود
• پریود همراه با درد شدید
• تب ناگهانی و احساس بیماری و حالت تهوع
