معمولاً افراد مبتلا به دیابت بزرگسالان هستند. ارتباط این بیماری با کودکان کار آسانی نیست. اما متأسفانه دیابت در کودکان یک واقعیت است و آن‌ها را با چالش‌هایی مشابه با مشکلات بزرگسالان روبه‌رو می‌کند.
کودکان عمر طولانی دارند و دیابت می‌تواند مانعی برای ادامه زندگی عادی آن‌ها باشد. بنابراین، والدین چگونه دیابت را در کودکان مدیریت می‌کنند؟ علائم هشدار دهنده دیابت کودک چیست؟ به سختی می‌توان علائم دیابت را در کودکان مشاهده کرد. در طی چند هفته علائم به سرعت رشد می‌کند. اگر فرزند شما علائم دیابت را دارد حتما به پزشک مراجعه کنید. درمان دیابت بسیار مهم است زیرا می‌تواند به مرور زمان منجر به مشکلات جدی مانند بیماری قلبی یا آسیب به کلیه‌ها، اعصاب، چشم‌ها و پوست شود.
دیابت چیست؟
دیابت، یا دیابت شیرین، یک بیماری است که در آن لوزالمعده شما انسولین بسیار کمی تولید می‌کند یا اصلاً تولید نمی‌کند. این کمبود یا عدم ترشح انسولین باعث می‌شود استخراج انرژی از مواد غذایی برای بدن دشوار شود.
بدن ما قادر است مواد غذایی را به یک نوع قند ساده‌تر به نام گلوکز تجزیه کند تا سلول‌ها از آن به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. با این حال، ورود گلوکز به سلول‌ها تنها با حضور هورمون انسولین امکان‌پذیر است. کمبود یا عدم وجود انسولین باعث می‌شود گلوکز قادر به ورود به سلول‌ها نباشد. در نتیجه، گلوکز در جریان خون انباشت می‌یابد، اما سلول‌ها قادر به دریافت انرژی مورد نیاز خود نمی‌باشند.
انواع دیابت در کودکان چیست؟
دقیقاً مانند بزرگسالان، دو نوع دیابت وجود دارد:
- دیابت نوع ۱: این بیماری خود ایمنی باعث می‌شود لوزالمعده انسولین کمی ترشح کند. این بیماری بیشتر در کودکان دیده می‌شود و از این رو به دیابت نوجوانان نیز معروف است. دیابت نوع ۱ یک مشکل مزمن است.
- دیابت نوع ۲: لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی‌کند و یا سلول‌های بدن قادر به استفاده صحیح از انسولین برای رود گلوکز نیستند. دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت است و ۹۰-۹۵٪ موارد دیابت را تشکیل می‌دهد. دیابت نوع ۲ اغلب با یک وضعیت قابل پیشگیری مانند چاقی ایجاد می‌شود.
چه عواملی باعث ایجاد دیابت در کودکان می‌شود؟
دلایل بروز دیابت در کودکان دقیقا مشخص نیست. با این حال کارشناسان پزشکی بر این باورند که دیابت نوع ۱ از آنجایی که یک بیماری خود ایمنی است به دلیل عوامل ژنتیکی رخ می‌دهد. سلول‌های سیستم ایمنی بدن به سلول‌های لوزالمعده مسئول تولید انسولین حمله می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند. ژن‌های معیوب معمولاً توسط عواملی مانند محیط و شیوه زندگی ایجاد می‌شوند.
علت دیابت نوع ۲ نیز ناشناخته است. به نظر می‌رسد این بیماری بیشتر در خانواده‌ها به ارث می‌رسد، بنابراین ژن‌های معیوب را به عنوان عامل موثر در ایجاد آن معرفی می‌کنند. با این حال، یک عامل قابل پیشگیری مانند چاقی برای ایجاد ژن معیوب لازم است.
بیایید در بخش بعدی در مورد عوامل تحریک کننده این بیماری اطلاعات بیشتری کسب کنیم.
عوامل خطر دیابت در کودکان چیست؟
در زیر عوامل رایجی که باعث افزایش استعداد کودک در ابتلا به دیابت می‌شود بیان شده است:
- سابقه خانوادگی
- اگر مادر در دوران بارداری دیابت (دیابت حاملگی) داشته باشد
- اگر کودک اضافه وزن داشته باشد
- اگر کودک متعلق به اقوام خاص مانند آفریقایی، جزایر اقیانوس آرام و آسیایی باشد
- اضافه وزن یا چاقی یکی از شایع‌ترین دلایل دیابت نوع ۲ در کودکان است.
- آسیب یا صدمه به لوزالمعده یا از طریق حادثه یا به دلیل عفونت
- ابتلا به بیماری خود ایمنی یا ژنتیکی دیگر. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به اختلال ژنتیکی فیبروز کیستیک در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند.
اگر فرزند شما چند مورد از عوامل خطر فوق را دارد ممکن است لازم باشد علائم دیابت را در او بررسی کنید.
علائم دیابت در کودکان چیست؟
علائم زیر در کودک مبتلا به دیابت مشاهده می‌شود:
- افزایش ادرار. کودک شما زیاد به توالت می‌رود. کودکان بزرگتر ممکن است، علیرغم آموزش برای رفتن به توالت، شب‌ها رختخواب خود را خیس کنند.
- افزایش اشتها اما بدون افزایش وزن.
- عطش زیاد.
- مشکل بینایی. کودک از تاری دید شکایت می‌کند.
- خواب‌آلودگی و خستگی مکرر.
- نوسانات روحی و تحریک‌پذیری.
- خارش یا خشکی پوست.
- احساس سوزن سوزن شدن در دست و پا.
- تهوع و استفراغ مکرر.
- لکه‌های حلقه‌ای تیره بر روی پوست در اطراف چین‌ها در مناطقی مانند پشت گردن، زیر بغل، آرنج و چین‌های زانو. تیره شدن پوست که ANنامیده می‌شود و می‌تواند نشانه‌ای از دیابت باشد.
علائم دیابت نوع ۱ و ۲ مشابه است و ممکن است فوراً به عنوان چراغ خطر خود را نشان ندهد. زمانی که این علائم مدت طولانی در بدن وجود دارد و خود را نشان نمی‌دهد می‌تواند نگران کننده باشد. اگر مشکوک به دیابت هستید فرزند خود را نزد پزشک ببرید.
چه زمانی علائم دیابت در کودکان را جدی بگیریم؟
اگر فرزند شما دارای هر یک از علائم و علائم فوق است و نگرانی در مورد وضعیت نامساعد او دارید، لطفاً به منظور مشاوره، به پزشک مراجعه کنید. دیابت نوع ۱ به عنوان یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و شما نیاز به مراجعه به بیمارستان خواهید داشت. در صورتی که به هر دلیلی نتوانید به پزشک مراجعه کنید، فرزند خود را به نزدیک‌ترین بخش اورژانس ببرید.
دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان برای تشخیص دیابت از روش‌های تشخیصی زیر استفاده می‌کنند:
- آزمایش خون: این آزمایش شامل مجموعه‌ای از آزمایشات است که برای تشخیص دیابت استفاده می‌شود. آزمایشات اولیه شامل آزمایش گلوکز تصادفی و آزمایش گلوکز ناشتا می‌شود. همچنین، آزمایش تحمل گلوکز خوراکی که میزان قند خون را بعد از مصرف نوشیدنی قندی بررسی می‌کند و آزمایش هموگلوبین A1C که میانگین مقدار گلوکز موجود در هموگلوبین را در سه ماه گذشته نشان می‌دهد. همچنین، ترکیبات دیگر مانند سطح پپتید c و آنتی‌بادی نیز از طریق آزمایش خون بررسی می‌شود.
- آزمایش ادرار: این آزمایش برای اندازه‌گیری میزان گلوکز موجود در ادرار استفاده می‌شود. در کودکان مبتلا به دیابت، میزان گلوکز در ادرار بالاتر از حد طبیعی خواهد بود.
بر اساس میزان و ارزش ترکیبات مختلفی که در آزمایش خون بررسی می‌شود، پزشکان می‌توانند دیابت نوع ۱ یا ۲ را تشخیص دهند. اگر قند خون کودک بالاتر از حد معمول باشد اما به اندازه کافی برای تشخیص دیابت نباشد، ممکن است کودک در مرحله قبل از ابتلا به دیابت قرار داشته باشد.
راه‌های درمان دیابت کودکان
درمانی برای دیابت وجود ندارد. سازمان‌های مختلفی سعی کرده‌اند با استفاده از سلول درمانی، مقابله با سیستم ایمنی بدن یا ایجاد انسولین در بدن درمان این بیماری را پیدا کنند اما آن‌ها فقط در مراحل اولیه توسعه هستند.
با این وجود، از طریق داروها و تغییر شیوه زندگی می‌توان دیابت را بطور مؤثر مدیریت کرد.
هر دو نوع دیابت را می‌توان با کنترل قند خون و عدم اجازه نوسان آن مدیریت کرد. در اینجا روش‌های مختلفی برای مدیریت دیابت کودک وجود دارد:
نظارت بر قند خون
- قند خون کودک را طبق برنامه پیشنهادی پزشک به طور مرتب چک کنید.
- همچنین ممکن است نیاز باشد برای معاینه قند خون کودک و سایر پارامترها مانند سطح انسولین از طریق آزمایش آزمایشگاهی، مرتباً به پزشک مراجعه کنید.
- نظارت بر قند خون در تشخیص هرگونه افزایش یا کاهش ناگهانی قند خون کمک می‌کند.
تزریق انسولین
- اگر پزشک تزریق انسولین را به کودک تجویز کرده است، پس طبق توصیه پزشک از آن‌ها در فواصل زمانی معین استفاده کنید. این تزریقات ممکن است توسط کودک یا والدین در مورد کودکان کوچک‌تر انجام شود.
- تزریق انسولین توسط یک سرنگ مخصوص با یک سوزن نازک و کوچک انجام می‌شود که تقریباً بدون درد است. این تزریق در بازوی فوقانی یا جلوی ران یا شکم تحتانی انجام می‌شود.
- همچنین گزینه‌ای جایگزین به نام پمپ انسولین وجود دارد که به تدریج انسولین را در بدن در فواصل زمانی مختلف در طول روز آزاد می‌کند. پمپ انسولین یک دستگاه دیجیتالی کوچک است که به کمربند وصل می‌شود. یک لوله کوچک انسولین را از طریق یک سوزن کوچک که به شکم چسبیده است وارد بدن می‌کند. ماژول پمپ اصلی که بر روی کمربند قرار دارد قند خون را کنترل می‌کند و مقادیر مربوط به انسولین را در بدن آزاد می‌کند.
- پمپ از طرق تحویل انسولین در دوزهای کوچک در طی دوره‌‌های معین کار لوزالمعده را تقلید می‌کند. با این حال، پمپ‌های انسولین نیاز به برنامه‌ریزی / کالیبراسیون دوره‌ای دارند و همچنین در مقایسه با تزریق انسولین یکبار مصرف گران هستند.
مدیریت رژیم غذایی
- رژیم غذایی قند خون و همچنین میزان انسولین مورد نیاز کودک شما را تعیین می‌کند.
- برنامه غذایی کودک شما باید از مواد غذایی کم چربی و کربوهیدرات تشکیل شده باشد اما سرشار از مواد مغذی دیگر مانند پروتئین‌ها باشد.
- برای برنامه غذایی شخصی کودک خود با یک متخصص رژیم غذایی صحبت کنید.
فعالیت بدنی
- فعالیت بدنی به تنظیم مصرف قند خون کمک می‌کند و در عین حال بدن را در استفاده از انسولین نیز کارآمد می‌کند.
- ورزش منظم برای کودکانی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند مهم است. اگر کودک چاق یا دارای اضافه وزن باشد، باید از طریق ورزش وزن خود را کاهش دهد.
- پزشکان اظهار داشتند که کودک باید حداقل روزانه یک ساعت فعالیت داشته باشد. کودکان می‌توانند تمرینات متوسط تا شدید را مناسب با سن خود انجام دهند. والدین می‌توانند در بخشی از فعالیت‌ها برای تشویق کودک همراه آن‌ها باشند.
هیچ برنامه واحدی برای مدیریت دیابت وجود ندارد زیرا بسته به سن کودک، نوع دیابت و سلامت کلی آن‌ها ممکن است متفاوت باشد. پزشک و متخصص تغذیه کودک شما می‌توانند در دستیابی به یک برنامه درست مدیریت دیابت که بطور اختصاصی برای فرزند شما ساخته شده، به شما کمک کنند. با این حال، برخی از برنامه‌های غذایی و ورزشی برای همه کودکان مناسب و موثر هستند.
مواد غذایی مناسب برای کودکان مبتلا به دیابت چیست؟
در اینجا یک لیست کلی از غذاهایی که یک کودک مبتلا به دیابت باید بخورد و غذاهایی باید از آن پرهیز کند وجود دارد:
| غذاهایی که باید خورده شود | غذاهایی که باید از آن‌ها پرهیز شود |
| پنج وعده میوه و سبزیجات | نوشیدنی‌های قندی از جمله آب میوه |
| غذاهای پر فیبر و غلات سبوس‌دار مانند سریال‌های صبحانه حاوی غلات سبوس‌دار | غلات بسیار فرآوری شده با فیبر کم و کربوهیدرات زیاد |
| غذاهای شیرین طبیعی مانند سیب‌زمینی شیرین به عنوان دسر | آب نبات و دسرهای پر از قند؛ مواد غذایی با قندهای ساده تصفیه شده |
| گوشت بدون چربی مثل گوشت مرغ و ماهی | گوشت قرمز مثل گوشت گاو |
| روغن‌های با چربی سالم مانند روغن زیتون و آفتابگردان | روغن‌ها و چربی‌های حاوی اسید چرب ترانس بالا |
| مواد غذایی پخته شده با استفاده از روش‌های طبخ بدون چربی مانند پختن، بخارپز و جوشاندن | غذاهایی که چربی یا کره زیادی دارند |
| شیر کم‌چرب و محصولات لبنی | شیر کامل و محصولات لبنی چرب و حاوی قند |
یک رژیم غذایی سالم از افزایش قند خون جلوگیری می‌کند.
عوارض دیابت در کودکان چیست؟
دیابت مزمن تقریباً بر تمام سیستم‌های عضو بدن تأثیر می‌گذارد. عوارض احتمالی دیابت که به خوبی درمان نشده‌اند عبارتند از:
- قانقاریا که باعث مرگ بافت معمولاً در اطراف اندام‌هایی مانند دست‌ها و پاها می‌شود.
- مشکلات سیستم گردش خون مانند سکته مغزی.
- مشکلات بینایی از جمله اختلال در بینایی و نابینایی.
- مشکلات کلیوی.
- عوارض در عملکرد قلب. موارد شدید می‌تواند باعث نارسایی قلبی شود.
- هیپوگلیسمی، قند خون بسیار شدید، به دلیل دوز بیش از حد تزریق انسولین.
عوارض دیابت فقط در مواردی رخ می‌دهد که شما هیچ تلاشی برای کنترل قند خون خود نکنید. مدیریت صحیح دیابت به جلوگیری از بروز چنین مواردی کمک می‌کند.
آیا می‌توان از ابتلا به دیابت در کودکان جلوگیری کرد؟
پیشگیری از دیابت نوع ۱ به دلیل وجود عوامل ژنتیکی، مشکلاتی دارد. اما با اعمال تغییرات در شیوه زندگی، می‌توان خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش داد. در ادامه به روش‌های کاهش این خطر برای کودکان می‌پردازیم:
- فعالیت بدنی مناسب: فعالیت بدنی به کنترل وزن کمک می‌کند. اضافه وزن و چاقی عوامل مهمی در ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. کودکان را تشویق کنید که حداقل یک ساعت در روز ورزش کنند. نیازی نیست که همه تمرینات را همزمان انجام دهند، می‌توانند آن‌ها را به چهار جلسه ۱۵ دقیقه‌ای تقسیم کنند.
- رژیم غذایی سالم و متعادل: نوشیدنی‌های شیرین و نوشابه‌ها را از رژیم غذایی کودکان حذف کنید و از میوه‌ها به عنوان میان‌وعده استفاده کنید. قند را به مقدار متعادلی در رژیم غذایی کودکان اضافه کنید و دسرها را به میزان کم و فقط یک بار در روز مصرف کنند.
- تغییر عادات تغذیه‌ای: اجازه ندهید کودکان هنگام تماشای تلویزیون غذا بخورند، چرا که این کار باعث می‌شود بیش از حد غذا مصرف کنند. همچنین، مقادیر کمی از مواد غذایی را در یک وعده به آن‌ها ارائه دهید تا از پرخوری جلوگیری کنند. همچنین، کودکان را وادار نکنید که غذایی را که روی بشقاب قرار دارد تمام کنند.
دیابت یک بیماری مزمن است، اما لزوماً باعث اختلال در رشد کودکان نمی‌شود. با انتخاب مراقبت‌های بهداشتی مناسب، می‌توانید به آن‌ها کمک کنید تا با بیماری خود مدیریت کنند. با کنترل رژیم غذایی و جایگزینی غذاهای ناسالم با غذاهای سالم، می‌توانید از کودکان خود محافظت کنید.
