اکنون چاقی یکی از مشکلات اساسی سلامت عمومی است. در سال‌های اخیر، شیوع چاقی در جوامع صنعتی به طور چشمگیری افزایش یافته است. این افزایش شیوع چاقی، که اکنون به عنوان یک اپیدمی شناخته می‌شود، در تمام گروه‌های سنی دیده می‌شود. در بسیاری از جوامع، شیوع چاقی در کودکان به میزان 20-30 درصد گزارش شده است. تقریباً 10-15 درصد از جمعیت جهان وزن بیش از حد استاندارد دارند، و حدود 30 درصد از این افراد دچار چاقی هستند.

برای تشخیص چاقی یا لاغری، اندازه‌گیری درصد چربی بدن می‌تواند مفید باشد، اما روش‌های موجود عموماً گران و پیچیده هستند و دقت زیادی ندارند. بنابراین، از روش‌های ساده‌تری مانند شاخص توده بدنی (BMI) برای تشخیص چاقی استفاده می‌شود. این شاخص برای کودکان و بزرگسالان به صورت متفاوت محاسبه می‌شود.

در کودکان، ارزیابی BMI بر اساس درصدی (Percentile) انجام می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، اگر BMI بین 85 تا 95 درصدی باشد، کودک دچار اضافه وزن است و اگر BMI بیشتر از 95 درصدی باشد، به عنوان چاق (Obese) شناخته می‌شود. در بزرگسالان، BMI به صورت زیر محاسبه می‌شود: اگر BMI بین 25 تا 29 باشد، شخص دارای وزن بیش از حد استاندارد است و اگر BMI بالاتر از 30 باشد، به عنوان چاق شناخته می‌شود. همچنین، معیارهای دور کمر و دور باسن برای بزرگسالان استفاده می‌شود تا چاقی شکمی را مشخص کند، اما در کودکان ارزشی ندارد.

با توجه به اینکه چاقی در کودکان می‌تواند به چاقی در بزرگسالی منجر شود و این وضعیت ممکن است باعث افزایش بروز بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، اختلالات چربی، بیماری‌های قلبی و غیره شود، اصلاح وزن و کنترل چاقی از اهمیت بسیاری برخوردار است. چه درمان برای چاقی توصیه می شود روش های درمانی زیادی توصیه شده است که اهم این روش ها عبارت است از:

• رژیم غذایی
• ورزش
• اصلاح روش زندگی ( COGNITIVE)
• مصرف دارو
• جراحی

در مورد مصرف دارو در درمان چاقی توجه به نکات زیر لازم است:

 1-     مصرف هیچکدام از دارو ها در کودکان بطور قطعی تایید نشده است.

2-     ثابت نشده که مصرف طولانی مدت دارو از سایر روش ها موثر تر است.

3-     در رابطه با اثر بخشی دارو ها مطالعات محدودی در دسترس است .

 در مورد جراحی هم باید گفت زمانی انجام می شود که حیات فرد تهدید شود بعلاوه در مورد کودکان هنوز

خط مشی واضحی در مورد جراحی وجود ندارد. بنابراین روش باقی مانده توسط اکثر پزشکان توصیه می شود که شامل:

 1-     محدودیت دریافت کالری ( رژِیم درمانی)

2-     افزایش فعالیت( ورزش)

3-     تغییر روش و شیوه زندگی

  راهنمای درمانی در کودکان چاق:

 

رژیم درمانی در چاقی کودکان

استفاده از رژیم‌های غذایی سخت و شدید در کودکان ممنوع است، زیرا می‌تواند به رشد نامناسب قد کودکان منجر شود. همچنین، این رژیم‌ها تنها در صورت رعایت توسط تمامی افراد خانواده به نتایج مطلوب می‌رسند و در غیر این صورت، نمی‌توانند به تنهایی موفق باشند. پزشکان باید به خانواده‌ها درباره عوارض چاقی هشدار دهند، اما بهتر است نگرانی و ترس بی‌مورد در افراد خانواده کودک ایجاد نشود.

برنامه درمانی باید شامل آموزش، کنترل کالری و افزایش فعالیت باشد. رژیم غذایی و عادات غذایی در کودکان چاق نامناسب است و معمولاً این کودکان کمتر از مواد مغذی مهمی مانند آهن، روی، کلسیم، ویتامین A و E دریافت می‌کنند. بنابراین، آنمی فقر آهن یک مشکل شایع تغذیه‌ای در کودکان چاق است.

توصیه های لازم برای رژیم غذایی در کودکان چاق:

 1- محدود کردن انواع نوشیدنیها ( SOFT- DRINK)

متاسفانه مصرف این این نوشابه ها در کودکان 270 یا بیشتر در روز می باشد. و در جوانان این میزان بیشتر می شود. و به همین نسبت مصرف شیر کاهش می یابد. این میزان نوشابه حدود 1800-1200 کالری اضافه به بدن می رساند.

2-  کاهش مصرف غذاهای آماده ( FAST FOOD) و غذای بیرون از منزل غذاهایی مثل انواع ساندویچ ها که به دلیل مصرف زیاد باز محتوای کالری زیادی را به بدن می رساند و به همین نسبت مصرف میوه تازه ، سبزیجات و شیر کاهش می یابد.

3 : اصلاح زمان خواب چون:

بی نظمی در خواب و کاهش ساعات خواب سبب تغییراتی در میزان هورمون های بدن می شود که در          به چاق شدن فرد کمک می کند.

4_ وارد کردن کودک به فعالیت و تحریک

 کمی تحریک که به دلیل تماشای طولانی مدت تلویزیون – استفاده از کامپیوتر – محدودیت فضای منزل- تنهایی کودک……………..و سهولت رفت و آمد می باشد سبب کاهش میزان مصرف انرژی شده و منجر به چاقی می گردد.

 5-عدم مصرف تنقلات و جایگزینی با تنقلات سالم

متاسفانه مصرف تنقلات متعدد و رنگارنگی که در بازار موجود است یکی از عوامل شایع چاق کننده در کودکان است. انواع بستنی- آبمیوه- شکلات های متنوع ……………… که اکثرا هم به عنوان میان وعده مصرف می شوند منجر به دریافت کالری اضافی می شوند.

 6- مصرف در رژم غذایی فیبر

مصرف فیبردر رژیم غذایی سبب کاهش میزان چربی  می شود. با چندین مکانیسم که شامل اثر روده ای- اثر هورموتال و اثر INTRINSIC می باشد.

میزان فیبر  توصیه شده برای کودکان روزانه ( 5+ سن به سال) گرم می باشد.

 7- در صورتی که چاقی با عوارضی از جمله:

– دیس لیپیدمی

• هیپرانسولینیم
•  استئاتوز کبدی
•  هیپرتانسیون
•  آپنه خواب
•  در رفتگی سرفمور
• پسودوتومرسربری

همراه است درمان جدی INTENSIVE بایستی انجام شود. اگر چه هر بچه ای که وزنش از 120 % وزن ایده آل بیشتر باشد یا BMI بیشتر از 95 پرسنتایل داشته باشد بایستی تحت درمان های معمولی از جمله تغییر روش زندگی، 1200 کیلوگرم انرژی در روز و افزایش فعالیت قرار بگرید.

 رژیم با کالری خیلی پایین معمولاً برای کسانی استفاده می شود که وزن آنها از 140 % وزن مناسب بیشتر است.

 اگر وزن کودک از 2 برابر (100 %) وزن ایده آل بیشتر است اقدامات جراحی ضروری است.

 درمانهای intensive بایستی در مراکزی انجام شود که تجربه ای با این درمان داشته باشند و شامل :

 1-کاهش میزان دریافت با میزان کالری 2400 تا 2940 کیلو ژول بطوری که کاهش وزنی حدود 5/0 کیلوگرم در هفته ایجاد نماید. ( بجز بچه های کوچک ) و به نام رژیم با کالری بسیار کمگفته می شود.

 میزان پروتین در این رژیم 5/1 تا 5/2 گرم از پروتین با کیفیت بالا به ازای کیلو گرم وزن بدن و محدودیت کربو هیدرات به میزان 20 تا 40 گرم در روز می باشد. بعلاوه همراه مصرف ویتامین و مینرال روزانه و میزان آب مصرفی در روز 1500 سی سی یا بیشتر باشد این رژیم نباید بیشتر از 12 هفته طول بکشد و یا کنترل دقیق کودک در طی این برنامه رژیمی همراه باشد. طبق بررسی ها این رژیم به ماهش وزن حدود 6/7 kg + 6/5 در طی 12 هفته منجر می شود. با این نسبت از مواد غذایی عوارض رژیم از جمله دیس ریتمی یا مرگ ناگهانی اتفاق می افتد.

  2- درمان دارویی

درمان های دارویی مختلفی مثل متفورمین، سیبوترامین، لپتین، … پیشنهاد شده ولی تمامی این دارو ها بایستی مصرف  طولانی مدت داشته باشد. بعلاوه هر دارویی با یک سری عواض همراه است.

3- درمان جراحی

در مورد این روش جراحی در درمان چاقی کودکان تجربه ی زیادی در دست نیست، بعلاوه اکثر پزشکان به خاطر عوارض حاضر به انجام این روش ها نیستند.

روش های جدید درمان :

روش های جدید که به نام Preventive measures از آن نام برده می شود شامل استفاده از کلسیم، Trasc Minerals، فیبرزیاد و رژیم چرب بجای کربو هیدرات است.

 کلسیم رژیم نقش مهمی در چرخش متابولیسم انرژی داشته و اثر ضد چاقی دارد. بعلاوه کلسیم غذایی موثرتر از کلسیم دارویی است.

Trasc Minerals: شامل ترکیبات کرومیوم و وانادیوم در حیوانات مصرف این ترکیبات با کاهش وزن همراه بوده است.

 Fiberکه شامل سلولز، پکتین………………..است.

و مهم ترین منبع فیبر غذایی  شامل سبزی های تازه و میوه ها ………….است. مصرف فیبر بیشتر در رژیم غذایی علاوه بر کاهش میزان کلسترول خون، تأخیر در جذب قند سبب کاهش میزان چاقی هم می شود.

 مصرف چربی به جای کربو هیدرات

رژیم غذایی کتوژنیک یا رژیم آتکینز به کاهش مصرف کربوهیدرات معروف است. در بزرگسالان، استفاده از این رژیم نتایج مثبتی داشته است، اما تجربه‌های کودکان در این زمینه محدود است. در نهایت، درمان چاقی، چه در کودکان و چه در بزرگسالان، ممکن است طولانی، خسته‌کننده، پرهزینه و در بسیاری از موارد ناموفق باشد. بنابراین، در بیشتر موارد تأکید بر روش‌های پیشگیری است.

Reference :کتاب مرجع طب غدد ویلیامز