پیشگیری از دیابت نوع 2 در کودکان با تغذیه، ورزش و چکاپ

انواع دیابت در کودکان 

به دیابت نوع یک در کودکان دیابت نوجوانان گفته می‌‌شود و معمولاً با کاهش ناگهانی وزن و تشنگی شدید و دفع مکرر ادرار همراه است و در افرادی که وزن آن‌ها طبیعی است و یا لاغر هستند نیز رخ می‌‌دهد. این نوع دیابت باید با تزریق انسولین درمان شود. دیابت نوع ۲ در افرادی که اضافه وزن دارند به وجود می‌‌آید و اغلب به آرامی خود را نشان می‌دهد. افراد مبتلا به دیابت ممکن است که هیچ گونه علامت و نشانه نداشته باشند یا آن که علائم آن‌ها بسیار شدید باشد. در برخی از افراد می‌توان با رژیم غذایی مناسب و ورزش از بروز دیابت نوع دو جلوگیری کرد اما برخی دیگر باید از انسولین قرص دیابت استفاده کنند. دیابت نوع یک و نوع ۲ از شایع ترین انواع دیابت هستند اما در برخی موارد نادر کودکان دچار سایر انواع دیابت خواهند شد.

 قبل از شروع دیابت نوع ۲  

برخی از کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند. برخی از علائمی که قبل از شروع دیابت نوع ۲ در افراد مختلف دیده می‌شوند به شرح زیر می‌باشند:

• مبتلا شدن یکی از افراد نزدیک خانواده به دیابت نوع ۲
• بالا بودن سطح کلسترول خون
• به وجود آمدن لکه‌های تیره در پوست و اغلب در پشت گردن
• چاقی و اضافه وزن زیاد
• بالا بودن فشار خون
• بالا بودن تری گلیسیرید
• بالا بودن قند خون
• پایین بودن سطح کلسترول خوب خون

ریسک بروز بیماری قلبی و دیابت در افرادی که قند خون و تری گلیسیرید آن‌ها بالا است، دچار اضافه وزن هستند، فشار خون بالایی دارند و کلسترول خوب خون آن‌ها پایین است بیشتر از سایرین است.

 کنترل فاکتورهای خطر در بروز دیابت

 اضافه وزن  

افرادی که اضافه وزن دارند، به ویژه افرادی که چاقی شکمی دارند، ممکن است مقاومت بیشتری نسبت به انسولین داشته باشند، و این قاعده برای کودکان نیز صدق می‌کند. مقاومت به انسولین یک فاکتور خطر بسیار مهم در دیابت نوع ۲ است. انسولین یک هورمون است که توسط لوزالمعده تولید می‌شود و نقش کلیدی در تبدیل قند خون به انرژی برای سلول‌ها دارد. گاهی اوقات، به دلیل عوامل ارثی یا تغییرات در سبک زندگی، سلول‌ها قادر به پاسخگویی به انسولین نیستند و لوزالمعده بیشتری انسولین تولید می‌کند تا بتواند سطح قند خون را تحت کنترل نگه دارد.

این فرایند ممکن است سال‌ها ادامه پیدا کند، اما در نهایت لوزالمعده قادر به انجام کار خود به خوبی نیست و سطح قند خون ابتدا پس از غذا خوردن بالا می‌رود و در نهایت به شکل دائمی افزایش می‌یابد که منجر به ابتلا به دیابت نوع ۲ خواهد شد. معمولاً مقاومت به انسولین هیچ علامت یا نشانه‌ای ایجاد نمی‌کند، اما در برخی از کودکان، لکه‌های تیره و کلفتی روی پوست آن‌ها، به ویژه در نواحی گردن و زیر بغل، قابل مشاهده است.

 نداشتن فعالیت جسمانی 

انجام فعالیت جسمانی سبب کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ می‌شود، زیرا به بدن کمک می‌کند بهتر از انسولین استفاده کند و مقاومت بدن به انسولین کاهش پیدا کند. فعالیت جسمانی و انواع مختلف آن به سلامتی بدن کمک می‌کند. از کنترل فشار خون تا افزایش سلامت روانی، این فعالیت‌ها به مزایای بسیاری می‌انجامند.

 بالا رفتن سن

معمولاً دیابت نوع ۲ در اوایل دوران نوجوانی تشخیص داده می‌‌شود و یکی از دلایل آن به هورمون‌هایی مربوط است که در دوران بلوغ افزایش پیدا می‌‌کند و باعث می‌‌شود که استفاده از انسولین برای بدن دشوار باشد. دختران بیشتر از پسران دچار دیابت نوع ۲ خواهد شد به همین دلیل کمک کردن به کودکان در دوران نوجوانی و حفظ سطح سلامت آن‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد.

 سایر فاکتورهای خطر 

سایر فاکتورهای خطر که باعث می‌شوند ریسک ابتلا به دیابت نوع دو افزایش پیدا کند به شرح زیر می‌باشند:

• سابقه ابتلا به دیابت نوع دو در خانواده
• متولد شدن از مادر مبتلا به دیابت بارداری
• وجود یک به چند اختلال مرتبط با مقاومت به انسولین

 اگر کودک شما دچار چاقی و اضافه وزن است و به چند مورد از فاکتورهای خطر که در قسمت بالا به آن‌ها اشاره کردیم در او وجود دارد باید با پزشک در خصوص انجام آزمایش قند خون صحبت کنید. انجام آزمایش خون به طور منظم از سن ده سالگی و یا با شروع دوران بلوغ درخواست می‌شود سپس هر سه سال یک بار تکرار خواهد شد.

 چگونه از بروز دیابت نوع دو در کودکان پیشگیری کنیم؟ 

 دیابت نوع دو تا حدودی ارثی است اما در اکثر موارد می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد یا روند بروز آن را به تاخیر انداخت. انتخاب یک زندگی سالم رمز موفقیت محسوب می‌‌شود.

 انتخاب مواد غذایی 

رژیم غذایی سالم به رژیمی گفته می‌‌شود که سرشار از مواد خوراکی گیاهی است و مقدار نمک و چربی‌های اشباع در آن بسیار کم می‌باشد. برای بهبود رژیم غذایی خود باید به نکات زیر توجه کنید:

• از خریدن هله هوله مانند نوشابه، چیپس، شیرینی، شکلات و دونات خودداری کنید. غذاهای سالم را همیشه در دسترس کودک خود قرار دهید و سعی کنید همیشه به کودک خود شیر بدون چربی، میوه تازه، هویج، گوجه فرنگی، پنیر کم چرب، غلات کامل، مغز و توت بدهید.
• به جای غلات پالایش شده مانند نان سفید، پاستای سفید و برنج سفید از غلات کامل مانند جو و گندم سیاه، نان و پاستای تهیه شده از گندم کامل و برنج قهوه ای استفاده کنید.
• کمتر به فست ‌فود بروید یا اصلا نروید.
• به کودک خود حداقل روزی ۵ وعده میوه و سبزی بدهید.
• هر روز در یک ساعت مشخص به او غذا بدهید.
• حجم غذای کودک خود را کاهش دهید.
• به جای کیک، پای سیب یا سایر مواد خوراکی مضر که حاوی مقدار زیادی قند و چربی هستند می‌توانید از میوه استفاده کنید.
• به جای سرخ کردن، غذاها را بپزید، بخارپز کنید و کباب کنید.
• خودتان رژیم غذایی سالمی داشته باشید تا کودک از شما الگوبرداری کند.
• بیشتر آب بخورید و کمتر از آب میوه شیرین شده استفاده کنید.
• سبزی و میوه بیشتری بخورید.
• غذاهای سالم و مورد علاقه کودک خود را درست کنید.
• کودک خود را تشویق کنید در تهیه غذاهای سالم به شما کمک کند.
• آرام غذا بخورید به نحوی که غذا خوردن شما حداقل ۲۰ دقیقه طول بکشد.
• از غذا خوردن جلوی تلویزیون یا کامپیوتر خودداری کنید و حتما پشت میز بنشینید.
• با هم به خرید مواد غذایی بروید.
• هنگامی‌ که سیر هستید به خرید بروید تا وسوسه نشوید غذاهای ناسالم بخورد.
• به کودکان خود یاد بدهید برچسب مواد غذایی را مطالعه کنند تا با مواد غذایی سالم آشنا شوند.
• تا حد امکان با هم غذا بخورید.
• هرگز اصرار نکنید که کودک شما بشقاب غذایش را به طور کامل بخورد.
• از قرار دادن غذای اضافه روی میز خودداری کنید. به جای غذا به کودک خود هدیه‌های بهتری بدهید.

 فعالیت جسمانی مناسب 

هرچه کودک شما فعالیت جسمانی بیشتری داشته باشند کالری مصرفی و بیشتر خواهد بود. کودکان و نوجوانان باید در طول روز حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت جسمانی داشته باشند. برای کمک به افزایش فعالیت جسمانی کودک خود به نکات زیر توجه کنید:

• زمان تماشای تلویزیون یا استفاده از کامپیوتر را کاهش دهید و اجازه ندهید کودک شما روزی بیش از ۲ ساعت جلوی تلویزیون بنشیند.
• از او بخواهید به شما برای انجام امور منزل کمک کند.
• با هم قدم بزنید. اگر مدرسه کودک شما نزدیک است از او بخواهید با دوچرخه به مدرسه برود.
• خانواده فعالی باشید. با هم پیاده روی کنید، دوچرخه سواری کنید، طناب بزنید یا بسکتبال بازی کنید.
• ورزش کنید.
• یک الگوی مناسب برای کودک خود باشید.
• هر روز ۶۰ دقیقه کودک خود را به فعالیت جسمانی وادار کنید. می‌توانید این بازه زمانی را به ۱۰ تا ۱۵ دقیقه فعالیت تقسیم کنید.
• در انجام فعالیت جسمانی تعادل داشته باشید.
• بر روی پیشرفت کودک خود تمرکز کنید.
• با هم کلاس‌های تناسب اندام بروید.
• فعالیت جسمانی خود را هیجان انگیز کنید و چیزهای جدیدی را امتحان کنید.
• از کودک خود درباره کارهایی که دوست دارد سوال بپرسید چرا که هر کودک با کودک دیگری تفاوت دارد.
• با هم به انجام امور منزل از قبیل نظافت یا باغبانی بپردازید.
• با هم تفریح کنید و مسابقه بگذارید که کدام یک از شما می‌تواند زودتر یک کار خاص را انجام دهد.

کودکان و نوجوانان همواره در حال رشد هستند پس اگر آن‌ها دچار اضافه وزن هستند و وقت آن رسیده که ضمن حفظ سلامت و رشد طبیعی آن‌ها به فکر کاهش وزن نیز باشید اما بدون مشورت با پزشک آنها را وادار به رژیم غذایی نکنید.

 محدود کردن زمان تماشای تلویزیون 

در تحقیقی که در خصوص زمان تماشای تلویزیون در کودکان انجام شد محققان متوجه شدند که تماشا کردن تلویزیون باعث کاهش وزن کودکان شده است اما این مسئله بدین معنا نیست که وقتی تلویزیون نگاه نمی‌‌کنند فعالیت بیشتری دارند بلکه واقعیت این است که کودکان در هنگام تماشای تلویزیون مواد خوراکی بیشتری استفاده می‌کنند و این مسئله باعث چاقی آنها می‌شود.

 سایر نکات 

 نکات دیگری وجود دارد که پیروی کردن از آن‌ها از بروز دیابت در کودک شما جلوگیری خواهد کرد. این نکات به شرح زیر می‌باشند:

• به طور منظم کودک خود را برای چکاپ نزد پزشک ببرید.
• اگر احساس می‌کنید کودک شما اضافه وزن شدید دارد بدون مشورت با پزشک برای رژیم غذایی مشخص نکنید. کودکان چاق نیز به کالری و مواد مغزی نیاز دارند تا رشد کنند. از پزشک خود برای کاهش وزن فرزندتان کمک بگیرید.

 اگر کودک شما دیابت دارد 

درمان دیابت نوع ۲، به دنبال سه هدف اصلی است که عبارتند از:

1. رساندن سطح قند خون به حد طبیعی.
2. کاهش میزان قند خون ۶ ماهه A1C به سطح طبیعی، زیرا A1C نشان‌دهنده کنترل قند خون در بلندمدت است.
3. جلوگیری از آسیب دیدگی چشم، کلیه، اعصاب و قلب.

چاقی و اضافه وزن می‌تواند روند کنترل دیابت را دشوار کند، بنابراین کاهش وزن یک بخش اساسی از برنامه درمان دیابت نوع ۲ است. کودکان یا نوجوانان دچار دیابت نوع ۲ نیاز به مشاوره از پزشک متخصص برای ورزش و رژیم غذایی دارند. متخصص تغذیه می‌تواند به کودک و اعضای خانواده او در راه‌اندازی یک رژیم غذایی سالم کمک کند. حضور مشاور و متخصص ورزش برای کودکان نیز به کودک و خانواده او در شروع برنامه درمان کمک می‌کند. اصلاحات در سبک زندگی برای همه اعضای خانواده ضروری است. با گذشت زمان، دیابت نوع ۲ معمولاً بدتر می‌شود، بنابراین اکثر افراد دیابتی نوع ۲، حتی اگر مراقبت‌های لازم را انجام دهند، نیاز به دارو دارند. انسولین و دیگر داروها از جمله روش‌های کنترل قند خون در افراد دیابتی محسوب می‌شوند.