سیستم غدد درون‌ریز در کودکان مانند سیستم عصبی، مواد شیمیایی (هورمون) را تولید می‌کند که در بین بسیاری از سیستم‌های بدن تنظیم و ارتباط برقرار می‌کند. هورمون بیش از حد کم یا زیاد می‌تواند باعث شود بدن کودک از تعادل خارج شده و منجر به مشکلات سلامتی و رشد او شود.
آناتومی سیستم غدد درون‌ریز در کودکان
موارد زیر بخش‌هایی از سیستم غدد درون‌ریز هستند:
- هیپوتالاموس. این غده در مغز است و هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که باعث ترشح یا سرکوب ترشح هورمون‌ها از غده هیپوفیز میشود. همچنین تعادل آب، خواب، دما، اشتها و فشار خون را کنترل می‌کند.
- غده کاجی. غده کاجی در زیر جسم پینه‌ای، در وسط مغز قرار دارد. این غده هورمون ملاتونین را تولید می‌کند. هورمون ملاتونین چرخه خواب را کنترل می‌کند. غده کاجی نیز ممکن است بخشی از زمان بلوغ باشد.
- غده هیپوفیز. این غده در پایه مغز قرار دارد و آن را “master gland” می‌نامند. این غده حدودا به اندازه یک نخود است و هورمون‌های زیادی را ترشح می‌کند که بسیاری از عملکردهای غدد درون ریز را کنترل می‌کند.
- تیروئید و پاراتیروئید. غده تیروئید و غدد پاراتیروئید در جلوی گردن، زیر حنجره (جعبه صوتی) قرار دارند. تیروئید متابولیسم بدن را کنترل می‌کند. غدد پاراتیروئید کنترل تعادل کلسیم و فسفر بدن را به عهده دارد.
- تیموس. تیموس در قسمت فوقانی قفسه سینه است. این غده گلبول‌های سفید خون به نام سلول‌های T را می‌سازد. این سلول‌ها با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند و سلول‌های غیر طبیعی را از بین می‌برند.
- غده فوق کلیوی. دو غده فوق کلیوی وجود دارد. در بالای هر کلیه 1 غده وجود دارد. این غده‌ها با غده هیپوتالاموس و غده هیپوفیز کار می‌کنند تا کورتیزول و سایر هورمون‌های مهم برای متابولیسم طبیعی بدن را تولید کنند.
- لوزالمعده. لوزالمعده در پشت معده قرار دارد. این غده هورمون‌ها را برای هضم و سوخت و ساز بدن تولید می‌کند که شامل هورمونی موسوم به انسولین است. انسولین مسئول کنترل سطح قند خون است.
- تخمدان‌ها. زنان دو تخمدان دارند. در هر طرف رحم زنان، در زیر حفره لوله‌های فالوپ یک تخمدان قرار دارد. تخمدان‌ها حاوی سلول‌های تخم برای تولید مثل هستند. آن‌ها همچنین استروژن و پروژسترون را نیز تولید می‌کنند.
- بیضه. مردان دو بیضه دارند. بیضه‌ها در یک کیسه قرار گرفته‌اند که در خارج از کشاله ران آویزان است. بیضه‌ها تستوسترون و اسپرم را تولید می‌کنند.
مشکلات و بیماریهای غدد کودکان
اختلالات رشد
اختلالات رشد دلایل مختلفی دارد که می‌تواند باعث شود قد و اندازه کودک شما از نظر سن و جنس خود به اندازه استاندارد نباشد. برخی از دلایل غیر طبیعی بودن قد کودک ممکن است در اثر اختلالات غدد درون‌ریز باشد، مانند ترشح خیلی کم هورمون رشد یا هورمون تیروئید و بیماری کوشینگ .
درمان اختلال رشد
از آنجا که همه مشکلات رشد کودکان مربوط به سیستم غدد درون‌ریز نیست، پزشک کودک شما ابتدا رشد فرزندتان را با گذشت زمان پیگیری می‌کند و همچنین آزمایش خون را برای اندازه‌گیری سطح هورمون و تشخیص سایر مشکلات انجام می‌دهد. پزشکان غالبا از اشعه ایکس برای مچ دست کودک شما استفاده می‌کنند، زیرا از این آزمایش‌ها برای تعیین رشد مورد انتظار کودک استفاده میشود. او همچنین ممکن است دستور اسکن غده هیپوفیز فرزند شما را صادر کند. اگر پزشک فرزند شما مشکل رشد را تشخیص دهد و منبع این اختلال غدد درون‌ریز باشد، معمولا هورمون درمانی را برای درمان اختلال رشد فرزند شما پیشنهاد می‌کند. هورمون درمانی شامل تزریق روزانه یا هفتگی هورمون رشد است که به بازگرداندن تعادل بدن کودک شما کمک می‌کند.
مشکلات تیروئید
غده تیروئید در جلوی گردن قرار دارد و شکل پروانه یا کمان است. کار اصلی تیروئید ساخت هورمون‌های تیروئید (T4 و T3) است. هورمون‌های تیروئید به حفظ متابولیسم، رشد و نمو طبیعی بدن کمک می‌کند.
اختلال تیروئید ممکن است در بدو تولد (مادرزادی) وجود داشته باشد یا ممکن است بعداً ایجاد شود. ترشح هورمون از غده تیروئید ممکن است خیلی کم (کم‌کاری تیروئید)یا خیلی زیاد (پرکاری تیروئید) باشد. کم‌کاری تیروئید با قرص‌های هورمون تیروئید درمان میشود. پرکاری تیروئید نیز با سایر داروها، یک داروی رادیواکتیو یا جراحی درمان میشود.
درمان اختلال تیروئید
درمان مشکلات تیروئید در کودکان برای جلوگیری از بروز مشکلات در رشد و نمو بسیار مهم است. به طور معمول یک معاینه فیزیکی ساده، آزمایش‌های اولیه خون و نمودار رشد همه موارد لازم برای تشخیص مشکل تیروئید است. هنگامی که پزشک شروع به درمان کرد، وی وضعیت فرزند شما را با آزمایش خون و معاینات فیزیکی پیگیری خواهد کرد. با کنترل شدن مشکل تیروئید، به آزمایشات یا مراجعه به کلینیک کمتری نیاز خواهید داشت. کم‌کاری تیروئید معمولاً دائمی است اما پرکاری تیروئید گاهی اوقات برطرف میشود.
بلوغ زودرس یا دیررس
بلوغ به طور معمول می‌تواند دوره تلاش و کوشش برای فرزند شما باشد، اما گاهی اوقات یک اختلال باعث میشود این دوره فوق‌العاده به چالش کشیده شود. بلوغ زودرس و به تأخیر افتادن آن به این معنی است که تغییرات بلوغ جنسی در کودک شما زود یا دیر شروع میشود.
بلوغ زودرس بسته به اینکه آیا این تغییرات به ترشح زودرس هورمون‌های جنسی مربوط میشود یا خیر، دو شکل دارد. بلوغ زودرس در دختران کمتر از 8 سال یا در پسران کمتر از 9 سال تعریف میشود. این مسئله می‌تواند باعث ناراحتی والدین و فرزندان شود و ما تمام تلاش خود را خواهیم کرد تا مشخص شود آیا مشکل خاصی وجود دارد که نیاز به درمان داشته باشد یا خیر.
تأخیر بلوغ (بلوغ دیررس) به دیر شروع شدن رشد جنسی اشاره دارد. در این اختلال بلوغ جنسی در دختران در سن 13 سالگی و در پسران در سن 14 سالگی نمی‌دهد. فرزند شما ممکن است در این سن خودآگاهی داشته باشد و خود را با همسالان خود مقایسه کند. اگر یک اختلال غدد درون‌ریز اصلی وجود داشته باشد که باعث کمبود صفات جنسی شود، ما همه تلاش خود را برای اطمینان و درمان نوجوانتان انجام خواهیم داد.
درمان بلوغ زودرس یا دیررس
متخصص کودکان با بررسی تاریخچه پزشکی و انجام معاینه جسمانی، به بررسی وضعیت سلامت فرزند شما می‌پردازد. او بلوغ جنسی فرزند شما را با کودکان همسن و همجنس او مقایسه می‌کند. در صورت تشخیص تغییرات زودرس یا دیررس، پزشک با همکاری شما یک برنامه درمانی مناسب را شروع می‌کند. در صورت تشخیص بلوغ زودرس، ممکن است از اشعه ایکس، سونوگرافی یا MRI برای بررسی غدد فوق کلیوی و اعضای تناسلی استفاده کند. همچنین میزان هورمون‌های خون را اندازه‌گیری کرده و گاهی اوقات از آزمون هورمون تحریک‌کننده گنادوتروپین (GnRH) برای تعیین نوع بلوغ زودرس استفاده می‌کند. ارزیابی تأخیر بلوغ (بلوغ دیررس) نیز با استفاده از آزمون‌های خونی، اشعه ایکس برای تعیین بلوغ استخوان‌ها و یا MRI انجام میشود. بسته به علت اختلال، ممکن است از درمان هورمونی و یا جراحی به عنوان روش‌های درمانی استفاده شود.
مشکلات غده فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی (آدرنال) دو غده هرمی شکل و زوج است که هر یک در بالای یک کلیه قرار گرفته‌اند. هر غده فوق کلیوی دارای قسمت خارجی (قشر) و قسمت درونی (مدولا) است. قشر آدرنال دارای سه ناحیه یا لایه است که هر لایه هورمونی متفاوت با هدفی متفاوت تولید می‌کند. یک لایه آلدوسترون را تشکیل می‌دهد که نمک و پتاسیم را در بدن شما تنظیم می‌کند. یک لایه هورمون مرتبط با استرس به نام کورتیزول را ترشح می‌کند و دیگری آندرواستین دیون را می‌سازد که به آندروژن (هورمون جنسی مرد) تبدیل میشود. وقتی این هورمون‌ها کمتر یا بیشتر از حد تولید و ترشح شوند، مشکلاتی بوجود می‌آیند.
درمان اختلالات غده فوق کلیوی
پزشک فرزند شما غالباً آزمایشات خون و ادرار را انجام می‌دهد تا مشکلات مشکوک غده فوق کلیوی را تأیید کند. پزشک بوسیله این آزمایش‌ها تعیین می‌کند که آیا مشکلی وجود دارد که نیاز به درمان داشته باشد یا خیر. درمان‌ها ممكن است شامل دارو يا جراحي باشد (در صورت نياز به برداشتن تومور) و / يا پرتودرماني يا شيمي‌درماني براي كاهش تومور.
مشکلات غده هیپوفیز
غده هیپوفیز گاهی اوقات “غده اصلی” سیستم غدد درون ریز نامیده میشود، زیرا عملکرد سایر غدد درون ریز را کنترل می‌کند. غده هیپوفیز به اندازه نخود است که در پایه مغز قرار دارد. غده هیپوفیز توسط ناحیه‌ای مجاور به نام هیپوتالاموس تنظیم میشود. عملکرد طبیعی غده هیپوفیز برای حفظ سلامت، رشد و پیشرفت کودک یا نوجوان شما بسیار مهم است.
درمان مشکلات غده هیپوفیز
از آنجا که غده هیپوفیز غدد دیگر بدن را تنظیم می‌کند، بسیار مهم است که هر گونه مشکل فوراً درمان شود. اولین کاری که متخصصان انجام می‌دهند، انجام آزمایش خون برای تأیید مشکلات مشکوک غده هیپوفیز است. آزمایش خون میزان هورمون‌های موجود در خون فرزند شما را اندازه‌گیری می‌کند. پزشک ممکن است آزمایش ادرار نیز برای کودک شما تجویز کند و از این طریق می‌تواند بهترین درمان‌ها را برای درمان علت خاص عدم تعادل رشد کودک تعیین کند. هر دو مشکل هایپرر و هیپوپیتویتاریسم ممکن است با استفاده از هورمون درمانی یا جراحی (در صورت نیاز به برداشتن تومور) و / یا پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی درمان شود.
مشکلات کلسیم و استخوان
با توجه به رشد فرزند شما، هر گونه مشکلی در استخوان‌های فرزند شما باید به عنوان خطر جدی در نظر گرفته شود. سلامت استخوان متأثر از عوامل مختلفی است، از جمله بیماریهای غدد پاراتیروئید (کاهش یا افزایش فعالیت غدد تیروئید) و نقص‌های ویتامین D و متابولیسم آن (مانند نرمی استخوان). همچنین، نرمی استخوان همچنین می‌تواند به دلیل کاهش فسفات در ادرار و مقاومت در برابر ویتامین D ناشی از وراثت بوجود آید.
هورمون پاراتیروئید (هورمونی که توسط غدد پاراتیروئید تولید میشود) بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به آن دستور می‌دهد تا کلسیم بیشتری را جذب کند. همچنین، هورمون پاراتیروئید باعث آزادسازی کلسیم از استخوان‌ها و ورود آن به خون میشود. در هایپرپاراتیروئیدیسم، مقدار زیادی کلسیم از استخوان‌ها حذف میشود. در کودکان، این اتفاق بسیار نادر است، اما وقتی رخ می‌دهد، ممکن است با درد و خستگی بیشتر و سایر علائم همراه باشد. در هیپوپاراتیروئیدیسم، هورمون پاراتیروئیدی بسیار کمتر تولید میشود، بنابراین سطح کلسیم خون ممکن است به حدی پایین بیاید که باعث بروز درد عصبی و علائم دیگر میشود. هیپوپاراتیروئیدیسم ممکن است به صورت مستقل یا به عنوان بخشی از سندرم دیجورج ظاهر شود که شامل نقایص قلبی، تیموس ناقص یا عدم تشکیل تیموس و شکاف لب و کام است.
ویتامین D نقش حیاتی در سلامت استخوان‌ها دارد و کمبود آن (با عدم دریافت کافی از غذا یا نبود تماس با آفتاب) یک مشکل شایع است که باعث میشود استخوان‌ها نرم شده و به راحتی انعطاف پذیر شوند. این بیماری و سایر مشکلات مرتبط با ویتامین D معمولا در بخش کلینیک غدد کودکان درمان می‌شوند.
درمان مشکلات کلسیم و استخوان‌ها
مانند هر بیماری دیگری، پزشک فرزند شما سابقه پزشکی کودک و خانواده او را مرور کرده و ابتدا معاینه بدنی را انجام می‌دهد. متخصصان ممکن است تراکم استخوان فرزند شما را با استفاده از اسکن DXA (جذب تابش اشعه ایکس با انرژی دوگانه) ارزیابی کنند. آن‌ها همچنین از آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح کلسیم و هورمون‌های بدن کودک استفاده می‌کنند. در بیشتر موارد پزشک با از بین بردن بافت مشکل‌ساز، هایپرپاراتیروئیدیسم را درمان می‌کند. پوکی استخوان نوجوانان و هیپوپاراتیروئیدیسم ممکن است با مکمل‌های کلسیم و یا تزریق و همچنین با ویتامین D درمان شوند.
