[sbu_post_image]
پنج گروه از داروهای خوراکی درمان دیابت نوع 2 مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از:
1) سولفونیل اوره ها مانند گلی بن کلامید، گلی کلازید
2) بی گوانید مانند متوفورمین
3) مهار کننده های آنزیم آلفا گلوکوزیداز مانند آکاربوز
4) تیازولیدین دیون ها مانند گلوتازون
5) مگلتینیدها مانند ریپاگلینید.
تا سال 1995 فقط دو نوع دارو برای درمان دیابت در بازار دارویی وجود داشت. سولفونیل اوره ها برای بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 و انسولین برای بیماران دیابتی نوع 1 ولی امروزه انواع مختلفی از داروهای خوراکی و انسولین برای درمان بیماران بر حسب شرایط بیمار مورد استفاده قرار می گیرد.
داروهای کنترل قند خون
گلی بن گلامید Glibenclamide یا گلی بوراید Glyburide
شکل دارویی: قرصهای 5mg، دوز شروع درمان: 2/5 mg. افزایش دوز دارو هر 2 تا 4 هفته 5mg افزایش دارد. میزان کاهش HbA1c: 2-1 درصد. میزان کاهش قند خون ناشتا: 20 درصد. میزان کاهش قند خون غیرناشتا: 20 درصد.
عوارض: هیپوگلیسمی، تهوع، افزایش وزن، خواب آلودگی، سردرد، سرگیجه، حساسیت به نور، بثورات جلدی، تهوع، اسهال، تب. موارد منع مصرف: کراتینین سرم بالای 2.
نحوه ی عملکرد: تحریک ترشح انسولین. حداکثر دوز مجاز روزانه 20 mg. نیمه عمر دارو 10 ساعت، اوج اثر 4 ساعت و مدت اثر آن 24 ساعت می باشد. مصرف این دارو باعث افزایش آزاد سازی انسولین از لوزالمعده و ورود آن به جریان خون می شود که موجب کاهش قند خون می گردد بنابراین زمانی می توان از این دارو برای درمان دیابت نوع 2 استفاده کرد که بدن قادر به تولید انسولین باشد. پس در دیابت نوع 1 که انسولین ترشح نمی شود این قرص اثری ندارد.
گلی کلازید Diabezid) Gliclazide)
شکل دارویی: قرص 80 mg، دوز شروع درمان 40mg. افزایش دوز دارو هر 4- 2 هفته 40 mg افزایش دارد. میزان کاهش HbA1c: 2-1 درصد. میزان کاهش قند خون ناشتا: 20 درصد. میزان کاهش قند خون غیر ناشتا: 20 درصد. عوارض: حساسیت به نور، اختلال در آنزیم های کبدی، ضعف، سرگیجه، تهوع، کهیر، خارش، یبوست، هیپرگلیسمی. موارد منع مصرف: کراتینین سرم بالای 2. نحوه عملکرد: تحریک ترشح انسولین. حداکثر دوز مجاز روزانه 320 mg. دفع این داروی درمان دیابت نوع 2 به طور عمده از راه ادرار می باشد.
متفورمین Glucophage) Metformin)
شکل دارویی: قرصهای 500mg و 1000mg. دوز شروع درمان: 500mg یکبار در روز همراه با وعده غذای اصلی. افزایش دوز دارو: در صورت تحمل، 500mg با صبحانه افزوده شده و در هر دو هفته، 500mg اضافه می‌شود. میزان کاهش HbA1c: 1-2 درصد. میزان کاهش قند خون ناشتا: 20 درصد. میزان کاهش قند خون غیر ناشتا: 20 درصد.
عوارض: مزه‌ی فلزی در دهان، بی‌اشتهایی، اسهال، ناراحتی شکمی، اسیدوز لاکتیک، تهوع، استفراغ. موارد منع مصرف: کراتینین سرم بالای 1.4 و فیلتراسیون کلیوی کمتر از 50، نارسایی قلبی و تنفسی، بیماری مزمن کبدی.
نحوه عملکرد: متفورمین با افزایش جذب گلوکز کبدی و کاهش تولید گلوکز توسط کبد، کاهش مقاومت نسبت به انسولین و افزایش حساسیت به انسولین عمل می‌کند. این دارو توسط کلیه‌ها دفع می‌شود. این قرص باعث کاهش اشتها و تثبیت وزن در بیماران دیابتی می‌شود. متفورمین برای بیماران چاق و افراد دارای چربی خون بالا مناسب است و باعث کاهش کلسترول و تری‌گلیسرید می‌شود.
تداخل دارویی: قرص سایمتیدین و مواد حاجب دارای ید با متفورمین تداخل دارویی دارند. توجه شود که 48 ساعت قبل و بعد از مصرف ماده حاجب وریدی، مصرف دارو قطع شود.
آکاربوز Acarbex) Acarbose)
شکل دارویی: قرصهای 50mg و 100mg. دوز شروع درمان: 25mg یکبار در روز قبل از وعده غذای اصلی، همراه با اولین لقمه. هر دو هفته، دوز دارو 25mg افزایش می‌یابد. میزان کاهش HbA1c: 0.5 تا 1 درصد. این دارو بر روی قند خون ناشتا تأثیری ندارد، اما میزان کاهش قند خون غیر ناشتا به 60mg می‌رسد.
عوارض: نفخ، اسهال، ناراحتی گوارشی، افزایش آنزیم‌های کبدی، هیپوکلسمی، کمبود ویتامین B6.
موارد منع مصرف: ایجاد عوارض شدید گوارشی و کراتینین بالای 2mg/dl.
نحوه عملکرد: آکاربوز با مهار برگشت‌پذیری آنزیم‌های پانکراس و روده، جذب گلوکز را در روده کاهش می‌دهد. حداکثر دوز مجاز روزانه 300-450mg است. اوج اثر دارو در مدت یک ساعت ظاهر می‌شود و مدت اثر آن 2 تا 4 ساعت است.
استفاده از آکاربوز در درمان دیابت نوع 2، باعث می‌شود که جذب گلوکز از روده با تأخیر صورت گیرد و قند به آهستگی وارد جریان خون شود و از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری شود.
پیوگلیتازون Glutazone) Pioglitazone)
نوع دارو: قرصهای با دزهای 15-30-45 میلی‌گرم. دوز شروع درمان: 15 میلی‌گرم روزانه. افزایش دوز دارو: هر 6-8 هفته، 15 میلی‌گرم به دوز موجود اضافه می‌شود. کاهش میزان HbA1c: 1-1.5 درصد. کاهش میزان قند خون ناشتا: 40-60 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر. اثر دارو بر میزان قند خون غیر ناشتا: ندارد. عوارض: سمیت کبدی، افزایش وزن، ورم بدن، حساسیت پوستی، سردرد، آنمی (کم‌خونی). موارد منع مصرف: نارسایی قلبی، کبدی، کلیوی، ورم اندام‌ها، بیماران زیر 18 سال و دیابت نوع 1. نحوه عملکرد: افزایش حساسیت به انسولین و کاهش مقاومت به انسولین. حداکثر دوز مجاز روزانه: 45 میلی‌گرم. این دارو در درمان دیابت نوع 2 باعث کاهش اثر قرصهای ضد بارداری خوراکی در خانم‌ها می‌شود. در صورت مشاهده علائم عفونت تنفسی، سردرد، دندان‌درد، زخم گلو، درد عضلانی، افزایش وزن، تورم پاها، خستگی بیش از حد، مصرف دارو باید قطع شده و با پزشک معالج دیابت نوع 2 تماس گرفته شود. در افرادی که در حین درمان میزان آلانین آمینوترانسفراز (ALT) بیش از سه برابر مقدار طبیعی شود، دارو باید قطع شود.
رپاگلینید Gluconorm) Repaglinide)
شکل دارویی: قرص های 0/5-1-2mg. دوز شروع درمان: 0/5mg قبل از هر وعده غذایی. افزایش دوز دارو: هر 4 هفته 1mg اضافه می شود. میزان کاهش HbA1c: 2-1 درصد. میزان کاهش قند خون ناشتا: 25 mg/dl. میزان کاهش قند خون غیر ناشتا: اثری ندارد. عوارض: افت قند خون، سردرد، تهوع، درد قفسه سینه، درد دندان، درد مفاصل، برونشیت. موارد منع مصرف: بیماری های کبدی، کلیوی، دوران بارداری. نحوه عملکرد: تحریک ترشح انسولین از طریق انسداد کانال های پتاسیم و باز کردن کانال های کلسیم در سلول های بتای پانکراس. حداکثر دوز مجاز روزانه:4 mg قبل از هر غذایی تا 16 mg روزانه شروع اثر دارو 30 دقیقه اوج اثر 90-60 دقیقه و مدت اثر آن کمتر از 4 ساعت است. از مصرف همزمان این دارو با کپسول جم فیبروزیل پرهیز شود زیرا باعث افت قند خون می شود.
توجه شود که فقط بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 می توانند با استفاده از قرص بیماری خود را کنترل کنند. البته باید در کنار داشتن رژیم غذایی مناسب و ورزش منظمی از قرص هم استفاده نمود. گاهی اوقات چند سال بعد از مصرف داروهای درمان دیابت نوع 2 تأثیر آنها کاهش می یابد و با وجود مصرف قند بیمار کنترل نمی شود در این مواقع از درمان ترکیبی دو یا سه نوع قرص می توان استفاده نمود. به عنوان مثال ترکیب قرص های گلی بنگلامید و متفورمین پاسخ خوبی ایجاد می کند. در بعضی بیماران با گذشت زمان مقاومت به داروهای درمان دیابت نوع 2 زیاد شده حتی با مصرف ترکیبی چند نوع قرص قند خون کنترل نمی شود در این موارد اضافه کردن انسولین به رژیم درمانی لازم و ضروری است و تحت نظر پزشک انجام می گیرد توجه داشته باشید که در بیماران دیابتی طبیعی شدن قند خون مهم است نه روش درمان دیابت نوع 2. لازم به ذکر است در مواردی مانند انجام اعمال جراحی یا ابتلا به بیماری های عفونی شدید قرص ها نمی توانند قند خون را کنترل نمایند و نیاز به تزریق انسولین پیدا می شود. مصرف قرص ها در طی دوران بارداری و شیردهی ممنوع است و بیمار باید سطح قند خون را با رژیم غذایی دیابت نوع 2 و ورزش یا تزریق انسولین تنظیم کند.
خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” نشانه های دیابت نوع 2 ” و ” کنترل دیابت نوع 2 ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه دیابت مطالعه فرمایید.
منبع: کتاب راهنمای دیابت
