هورمون رشد از غده هیپوفیز قدامی وارد خون می‌شود. غده هیپوفیز هورمون‌های دیگری نیز تولید می‌کند که عملکردهای متفاوتی از هورمون رشد دارند.
هورمون رشد در بسیاری از قسمت‌های بدن برای تقویت رشد در کودکان عمل می‌کند. هنگامی که صفحات رشد در استخوان‌ها (اپی فیزها) بسته شوند، هورمون رشد دیگر قد را بلندتر نمی‌کند. در بزرگ‌سالان ، این هورمون باعث رشد نمی‌شود بلکه به حفظ ساختار طبیعی بدن و سوخت و ساز بد ، از جمله کمک به حفظ سطح قند خون در سطح معین و مناسب کمک می‌کند.
هورمون رشد چگونه کنترل می‌شود؟
ترشح هورمون رشد به صورت مداوم نیست. این هورمون در تعدادی “جهش‌ها” یا پالس‌ها در هر سه تا پنج ساعت آزاد می‌شود. این آزادسازی توسط دو هورمون دیگر ترشح شده از هیپوتالاموس (بخشی از مغز) کنترل می‌شود: هورمون آزاد کننده هورمون رشد که باعث تحریک غده‌ی هیپوفیز برای ترشح هورمون رشد می‌شود، و دیگری سوماتوستاتین که مانع از انتشار آن می‌شود.
سطوح هورمون رشد با خواب ، استرس ، ورزش و سطح گلوکز پایین خون افزایش می‌یابد. همچنین این سطوح در دوران بلوغ این هورمون بالا می‌روند. ترشح هورمون رشد در دوران بارداری کاهش می‌یابد و در این دوران مغز میزان بالای هورمون رشد یا فاکتورهای رشدی مانند انسولین موجود در خون را حس می‌کند.
نحوه عملکرد هورمون رشد
استخوان‌های ما در دوران کودکی و بزرگ‌سالی به هورمون رشد کافی احتیاج دارند تا به اندازه‌ی افراد بزرگ‌سالان رشد کنیم. هورمون رشد کبد ما را وادار می‌کنند تا ماده‌ای را به نام فاکتور رشد شبه انسولین (IGF-1) تولید کند. این ماده و سایر ترکیبات دیگر مشابه ، در رشد استخوان نقش دارند.
هورمون رشد برای کودکان
بعضی از کودکان نمی‌توانند به اندازه کافی هورمون رشد طبیعی تولید کنند تا به طور کامل رشد کنند. مصرف هورمون رشد مصنوعی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به قد کاملشان برسند. به عنوان مثال، در مواردی که رشد ضعیف به دلیل کمبود هورمون رشد، سندرم ترنر و نارسایی کلیوی است، ممکن است برای کودکان هورمون رشد انسانی تجویز شود. اگرچه بر اساس تحقیقات، گفته می‌شود که کودکی که سطوح هورمون رشدش نرمال است و داروی هورمون مصنوعی را مصرف می‌کند، قد او دیگر بلندتر از حد طبیعی‌اش نخواهد شد، مگر اینکه مقدار بسیار زیادی مصرف کند. کودکانی که رشدی کند و آهسته‌ای دارند باید نزد پزشک رفته تا سطح هورمون رشد طبیعی‌شان قبل از تجویز هرگونه دارویی برای شرایطشان بررسی شود.
اگر هورمون رشد بیش از حد داشته باشیم چه اتفاقی می‌افتد؟
افزایش بیش از حد هورمون رشد و اثرات آن
افزایش بیش از حد هورمون رشد می‌تواند منجر به رشد بیش از حد در انسان‌ها شود. در افراد بزرگسال، ترشح بیش از حد هورمون رشد برای مدت طولانی، شرایطی به نام “آکرومگالی” را ایجاد می‌کند. در این وضعیت، بیمار دچار تورم دست و پا و تغییر در مشخصات چهره‌اش می‌شود. افراد مبتلا به آکرومگالی همچنین دچار بزرگ شدن اندام و اختلالات عملکردی جدی مانند فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی می‌شوند. بیش از 99٪ موارد این بیماری، ناشی از تومورهای خوش خیم غده هیپوفیز هستند که هورمون رشد را تولید می‌کنند. این وضعیت پس از میان‌سالی هنگامی که رشد کامل می‌شود، شایع‌تر است بنابراین افراد مبتلا دیگر قدشان بلند نمی‌شود.
هرچند که این مورد به ندرت پیش می‌آید، اما ممکن است افزایش سطوح هورمون رشد در کودکان قبل از رسیدن به آخرین میزان قدشان اتفاق بیفتد، که می‌تواند منجر به رشد بیش از حد استخوان‌های بلند بدنشان شود و در نتیجه کودک قدی غیرطبیعی داشته باشد. این مورد معمولاً به عنوان “ژیگانتیسم” یا “غول‌آسایی” (افزایش قد بسیار زیاد) شناخته می‌شود.
برای تشخیص افزایش بیش از حد هورمون رشد، معمولاً با دادن یک نوشیدنی قندی و اندازه‌گیری سطح هورمون رشد طی چند ساعت بعد از نوشیدن مایع، می‌توان آن را تشخیص داد. قند باید باعث شود تولید هورمون رشد کاهش یابد. اما این امر در آکرومگالی اتفاق نمی‌افتد.
اگر هورمون رشد ما خیلی کم باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
کمبود هورمون رشد باعث رشد ضعیف و کند در کودکان می‌شود. در بزرگ‌سالان باعث کاهش احساس سلامتی و شادابی، افزایش چربی، افزایش خطر بیماری قلبی و ضعف قلب، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها می‌شود. این بیماری ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد که علت آن می‌تواند ناشناخته، ژنتیکی یا به دلیل آسیب به غده هیپوفیز (در حین رشد جنینی یا هنگام تولد) باشد.
کمبود هورمون رشد ممکن است در بزرگ‌سالان به دلیل آسیب مغزی، تومور هیپوفیز یا آسیب به غده هیپوفیز (به طور مثال ، بعد از جراحی مغز یا رادیوتراپی برای درمان سرطان) ایجاد شود. درمان اصلی و عمده‌ی این مشکل، شامل جایگزینی هورمون رشد با استفاده از تزریقات می‌باشد – یا به صورت یک بار در روز یا چند بار در هفته.
در گذشته ، درمان کمبود هورمون رشد در پایان دوره رشد متوقف می‌شد. اکنون مشخص شده است که هورمون رشد در رسیدن توده استخوانی و نیز توده عضلانی به بهترین حد ممکن خود سهیم است، و همچنین باعث کاهش توده چربی در حین رشد در یک فرد بزرگسال می‌شود. بنابراین پزشک متخصص احتمالاً بعد از اتمام رشد تا سن 25 سالگی در مورد فواید ادامه درمان هورمون رشد بررسی خواهد کرد تا اطمینان حاصل کند که توده استخوانی و ماهیچه‌ها به بهترین سطح ممکن برسند. علاوه بر این ، هورمون رشد با احساس سلامتی و بهزیستی، به ویژه سطح انرژی مرتبط است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد 30-50 از افراد بزرگسال مبتلا به کمبود هورمون رشد تا حدی احساس خستگی می‌کنند که بر احساس شادابی و بهزیستی‌شان تأثیر منفی گذاشته است. این افراد می‌تواند برای همیشه و در تمام طول عمران تحت درمان هورمون رشد قرار بگیرند. مصرف هورمون رشد در بزرگ‌سالان منجر به افزایش قد نمی‌شود.
تزریق هورمون رشد
اگر کودکان یا بزرگ‌سالان هورمون رشد بیش از حد یا خیلی کمی داشته باشند، ممکن است مشکلاتی در سلامتی‌شان به وجود آید. کمبود هورمون رشد (GH بسیار کم) و برخی دیگر از مشکلات و بیماری‌ها را می‌توان با هورمون رشد مصنوعی (تولید شده) درمان کرد.
FDA درمان یا هورمون رشد را برای برخی شرایط تأیید کرده است. هورمون رشد مصنوعی فقط با نسخه قابل تهیه و تزریق است. هورمون رشد مصنوعی هنگامی که مطابق با شرایط تأیید شده توسط FDA استفاده می‌شود ، بی‌خطر و مؤثر خواهد بود.
در کودکان ، از این هورمون رشد برای درمان موارد زیر استفاده می‌شود:
- کمبود هورمون رشد
- شرایطی که باعث کوتاه قد شدن کودک (کوتاهتر از کودکان هم سن و سال خود) می‌شود، مانند بیماری مزمن کلیه ، سندرم ترنر و سندرم پرادر ویلی
آیا برخی از بزرگ‌سالان به درمان با هورمون رشد – HGH نیاز دارند؟
بزرگ‌سالانی که کمبود هورمون رشد دارند – نه کاهش هورمون رشدی که با افزایش سن انتظار می‌رود- ممکن است پزشک معالج برای آن‌ها هورمون رشد مصنوعی تجویز کند.
در بیشتر افراد ، کمبود هورمون رشد ناشی از تومور خوش‌خیم در غده هیپوفیز (آدنوم هیپوفیز) یا از طریق درمان یک آدنوما با جراحی یا رادیوتراپی می‌باشد.
برای افراد بزرگ‌سالی که کمبود هورمون رشد دارند ، تزریق هورمون رشد مصنوعی می‌تواند:
- ظرفیت ورزشی را افزایش دهد
- تراکم استخوان را افزایش دهد
- توده عضلانی را افزایش دهد
- چربی بدن را کاهش دهد
درمان با هورمون رشد همچنین برای معالجه افراد بزرگسال مبتلا به کمبود هورمون رشد ناشی از ایدز یا HIV که باعث توزیع نامنظم چربی بدن می‌شود، تأیید شده است. در افراد بزرگسال، از هورمون رشد برای درمان سندرم روده کوتاه استفاده می‌شود.
درمان با هورمون رشد چه تأثیری بر بزرگ‌سالان سالمند سالم می‌گذارد؟
مطالعات صورت گرفته بر بزرگ‌سالان سالم که هورمون رشد انسانی مصرف می‌کنند محدود و متناقض است. اگرچه به نظر می‌رسد هورمون رشد انسانی می‌تواند باعث افزایش توده عضلانی و کاهش میزان چربی بدن در افراد مسن‌تر شود، اما افزایش عضله به افزایش قدرت تبدیل نمی‌شود. هنوز مشخص نیست که آیا هورمون رشد انسان، مزایای دیگری برای بزرگ‌سالان سالم فراهم می‌کند یا خیر.
خطرات ناشی از درمان با هورمون رشد انسانی چیست؟
درمان با هورمون رشد انسانی –HGH- ممکن است عوارض جانبی زیادی را در بزرگ‌سالان سالم ایجاد کند ، از جمله:
- سندرم تونل کارپال
- افزایش مقاومت به انسولین
- دیابت نوع 2
- تورم در بازوها و پاها (ورم)
- درد مفاصل و ماهیچه‌ها
- برای مردان، بزرگ شدن بافت پستان (ژنیکوماستی)
- افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها
مطالعات بالینی در مورد درمان با هورمون رشد انسانی در بزرگ‌سالان مسن سالم، نسبتاً کم و كوتاه هستند، بنابراین در مورد تأثیرات طولانی مدت درمان HGH اطلاعات كم و ناچیزی وجود دارد.
آیا هورمون رشد انسانی به شکل قرص نیز وجود دارد؟
درمان با هورمون رشد انسانی (HGH) تنها برای درمان کمبود هورمون رشد و مشکلات مرتبط با عفونت اچ‌آی‌وی تأیید شده است. HGH تنها از طریق تزریق موثر است و هیچ نوع قرصی از این هورمون موجود نیست. مکمل‌های غذایی که ادعا می‌کنند سطح HGH را افزایش می‌دهند، به شکل قرص هستند، اما تحقیقات نشان نداده‌اند که این مکمل‌ها مزیتی داشته باشند.
هورمون رشد انسانی یک داروی تحت کنترل سازمان غذا و دارو است و مصرف آن برای شرایطی که تأیید نشده باشد، مانند ایجاد عضله یا به عنوان یک درمان ضد پیری در بزرگ‌سالان مسن، غیرقانونی است.
اگر نگرانی خاصی درباره روند پیر شدن دارید، بهتر است از پزشک خود در مورد روش‌های اثبات شده برای بهبود سلامتی خود سؤال کنید. باید به یاد داشت که انتخاب سبک زندگی سالم – مانند خوردن رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت‌های بدنی به صورت منظم – می‌تواند به شما کمک کند تا با بالا رفتن سن، بهترین احساس ممکن را داشته باشید.
