عامل‌های متعددی مانند محیط، شیوه زندگی و وراثت بر رشد و قد انسان اثر می‌گذارد. اما سوال اینجا است که چه زمانی رشد قدی پسران و دختران متوقف می‌شود؟ آیا این توقف در دوران بلوغ رخ می‌دهد یا این که در دوران بزرگسالی نیز رشد ادامه دارد؟ آیا افزایش قد بعد از بلوغ امکان پذیر است ؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها و آگاهی از واقعیت‌هایی جالب توجه در مورد رشد انسان شما را به مطالعه متن پیش رو دعوت می‌کنیم.
سن توقف رشد قدی
پسران
بیشترین رشد و افزایش وزن در بازه سنی 12 تا 16 سالگی رخ می‌دهد و قد در این مدت حدود 12 اینچ افزایش می‌یابد. رشد اکثراً به دست و پاها مربوط است و پاها و دست‌ها سریع‌ترین نرخ رشد را دارند. موها در این دوره در سراسر بدن رشد می‌کنند و تارهای صوتی نیز تغییر می‌کنند. یکی از ویژگی‌های دیگر این دوره، افزایش چربی در پوست و افزایش احتمال جوش زدن است. تا سن 18 سالگی، بدن به طور کامل رشد می‌کند، پهنای شانه‌ها به حداکثر مقدار خود می‌رسد و بدن عضلانی‌تر می‌شود.
دختران
رشد دختران در اکثر موارد در پایان دوران بلوغ یا رشد جنسی متوقف می‌شود. چون هورمون‌ها و مواد مغذی مورد نیاز برای رشد در این دوران به بالاترین سطح ممکن خود می‌رسد.
بزرگترین جهش رشدی دختران عموماً پیش از شروع قاعدگی رخ می‌دهد. دختران معمولاً پس از نخستین تجربه عادت ماهانه، عموماً در سن دوازده و نیم سالگی، قدشان هر سال دو اینچ بلندتر می‌شود و غالباً در سن 15 یا 16 سالگی به بیشترین حد خود می‌رسد. البته این اعداد و ارقام متغیر است و به عامل‌های بی‌شماری مانند زمان شروع بلوغ بستگی دارد.
عامل‌های تأثیرگذار بر تعیین قد
محیط و وراثت دو عامل تأثیرگذار بر بلندی قد به شمار می‌آید. در واقع برآیند تأثیر وراثت یا ژنتیک، عادت‌های غذایی و هورمون‌ها از یک سو و استرس از سوی دیگر به عنوان یگانه عامل کاهش دهنده قد، بلندی نهایی قامت فرد را تعیین می‌کند.
بلندی قد = (وراثت + هورمون‌ها + مواد مغذی) – استرس
روش رسیدن به بلندترین قد ممکن در دوران بلوغ
با بهره‌گیری از روش‌های معین می‌توان قد را در دوران بلوغ تا حد بیشینه خود افزایش داد. توصیه می‌کنیم برای به حداکثر رساندن قد پیشنهادهای زیر را در دوران بلوغ مد نظر قرار دهید:
داشتن رژیمی متعادل
رعایت یک رژیم غذایی متعادل و گنجاندن مخلوطی از ویتامین‌ها، پروتئین، کربوهیدارت‌ها، کلسیم، روی و دیگر مواد معدنی اثری چشمگیر بر بیشینه ساختن رشد دارد. صرف سه وعده غذا در روز یا در صورت امکان شش وعده غذایی سبک‌تر در طول روز را فراموش نکنید و سعی کنید برنامه‌ریزی منظمی برای وعده‌های غذایی داشته باشید و تا حد امکان هر روز در زمان یکسانی غذا میل کنید.
ورزش منظم
هیچ دلیل متقنی وجود ندارد که ثابت کند ورزش و حرکت‌های کششی قد را پس از توقف طبیعی رشد و بسته شدن صفحه‌های رشد افزایش می‌دهد. بااین‌حال اگر هنوز در دوران بلوغ هستید، انجام دادن منظم ورزش‌هایی مانند شنا، یوگا و حرکت‌های کششی مناسب به فرایند رشد کمک خواهد کرد.
خواب کافی
میزان رشد بافت‌های بدن هنگام خواب افزایش چشمگیری می‌یابد. به همین دلیل توصیه می‌شود نوجوانان در حال رشد هر شب 11 ساعت بخوابند تا رشد بیشینه داشته باشند. خواب خوب شبانه، بین 8.5 تا 11 ساعت، تولید هورمون‌های رشدی را افزایش می‌دهد که پربازده‌ترین زمان رشدشان هنگام خواب است.
دوری از عامل‌های بازدارنده رشد
سیگار، نوشیدنی‌های الکلی و استروئیدها تأثیر نامناسبی بر رشد دارد. دوری از این ماده‌ها کمک می‌کند تا رسیدن به قد بیشینه ممکن گردد. به علاوه کافئین خوابیدن را دشوار می‌سازد و فرد نمی‌تواند خواب کافی و مناسب داشته باشد. همان‌طور که پیش‌تر در نخستین مورد اشاره شد، رژیم غذایی برای رشد در سن بلوغ بسیار مهم است، بنابراین باید از سوءتغذیه یا تغذیه ناسالم پرهیز کرد.
تمرین داشتن حالت اندامی مناسب
شیوه ایستادن بر روی ستون فقرات تأثیر می‌گذارد و به نوبه خود بلندی قد از این امر تأثیر می‌پذیرد. حفظ حالت اندامی مناسب به ارتقاء رشد کمک می‌کند؛ بنابراین شانه‌ها را عقب بدهید و چانه را بالا بگیرید، قوز نکنید و هنگام نشستن یا راه رفتن خمیده و دولا نباشید. حتی اگر رشدتان به پایان رسیده باشد، نیز حفظ حالت اندامی مناسب باعث می‌شود قد بلندتر به نظر برسید.
کشش‌های صبحگاهی
کشش‌های صبحگاهی به بلند قامت‌تر شدن کمک می‌کند، چرا که جاذبه زمین در طول روز بر بدن اثر می‌گذارد و به مرور باعث خمیده شدن بدن می‌شود. با انجام کشش‌های صبحگاهی می‌توان اطمینان حاصل کرد که در ابتدای روز بدن در بلندترین قد خود قرار داد. بدن پس از خواب در بلندترین قد خود قرار دارد و به کمک تمرین‌های کششی می‌توان شروع خوبی را در حالتی مناسب رقم زد.
دریافت مواد مغذی
تغذیه مناسب نقش بسیار مهمی در افزایش قد و تعیین زمان پایان رشد در مردان ایفا می‌کند. همه باید تلاش کنیم تا ویتامین‌ها، کلسیم و روی را به حداکثر مقدار ممکن در رژیم غذایی خود دریافت کنیم. روی و کلسیم باعث تقویت استخوان‌ها و تحریک رشد می‌شوند. ویتامین‌ها همچنین بهترین نتیجه را از هورمون‌های رشد استخراج می‌کنند، بنابراین مصرف میوه و سبزیجات را نباید فراموش کرد تا بدن ویتامین‌هایی بهبود‌دهنده‌ی استفاده از هورمون‌های رشد را دریافت کند.
ماساژ
رشد مردان بلافاصله پس از به پایان رسیدن دوران بلوغ متوقف می‌شود، اما ماساژ مناسب فرایند رشد را اندکی تحریک می‌کند و قد افزایش می‌یابد. ماساژور باتجربه علاوه بر این که به شما کمک می‌کند قدبلندتر شوید، با دستان معجزه‌گر خود شادابی را نیز به ارمغان می‌آورد.
بررسی امکان‌پذیر بودن رشد پس از دوران بلوغ
اگر دوران بلوغ را پشت سر گذاشته باشید، شاید بخواهید بدانید که آیا فرایند رشد نیز متوقف شده است یا خیر. اگرچه در اکثر موارد رشد فرد بالغ متداول نیست، اما غیرممکن نیز نیست و گاهی رخ می‌دهد. عامل‌های مؤثر بر رشد پس از بلوغ عبارت‌اند از:
قدرت صفحه رشد
غده‌های رشد
بررسی امکان‌پذیر بودن افزایش قد بزرگسالان به کمک درمان با هورمون رشد HGH
به طور خلاصه می‌توان گفت که درمان با هورمون رشد قادر به افزایش قد افراد بالغ نیست. اما این واقعیت سوالاتی را در ذهن بسیاری از افراد بالغ به وجود می‌آورد. پزشکان برای افزایش قد کودکان مبتلا به نقص رشد از درمان با هورمون HGH بهره می‌برند، اما چرا این روش برای افراد بالغ موثر نیست؟ پاسخ به این سوال در مکانیزم رشد استخوان‌ها پیدا می‌شود.
رشد استخوان‌ها در دوران بزرگسالی به دلیل سیگنال‌های هورمون رشد و هورمون ثانویه‌ای به نام IGF-1 رخ می‌دهد. وقتی هورمون رشد به ناحیه‌ای از سر استخوان‌های بلند، به نام صفحه‌های رشد یا صفحه‌های اپی‌فیز، می‌رسد، بدن تحریک می‌شود تا لایه‌های جدید استخوانی تولید کند. با روی هم قرار گرفتن لایه‌های متعدد، استخوان‌ها و در نتیجه قد، بلندتر می‌شوند. این مکانیزم دقیقی است که رشد کودکان را تحریک می‌کند. بنابراین، اگر کودکی کمبود هورمون رشد داشته باشد، افزایش هورمون رشد می‌تواند به او کمک کند تا به قد طبیعی‌اش نزدیک‌تر شود. اما سوالی که پیش می‌آید این است که چرا این روش برای افراد بالغ موثر نیست؟
بزرگسالانی که می‌خواهند قد خود را افزایش دهند، نمی‌توانند از هورمون رشد برای تحریک افزایش طول استخوان‌ها بهره ببرند؛ زیرا پس از بلوغ، صفحه‌های رشد به استخوان‌های مرتبط پیوسته و هورمون رشد دیگر نقشی در افزایش استخوان جدید ندارد. بنابراین، درمان با هورمون رشد پس از بسته شدن صفحه‌های رشد، قد را افزایش نمی‌دهد. این درمان معمولاً تا سن 18 سالگی که تبدیل به استخوان شدن صفحه رشد رخ داده یا به اتمام رسیده است، موثر نیست.
اما برای افراد بالغ جوان در بازه سنی تقریبی 18 تا 24 سالگی، احتمال وجود صفحه‌های رشد باز هنوز وجود دارد. زایمان زودرس یا پیری می‌تواند رشد استخوان‌ها را کند کند و این ممکن است باعث افزایش قد شود. با استفاده از آزمایش سن استخوان، می‌توان باز بودن صفحه‌های رشد را بررسی کرد. این آزمایش در واقع یک پرتونگاری ساده از مچ دست‌ها است که در تصاویر آن می‌توان صفحه‌های رشد را دید. اما به طور کلی، بزرگسالان بالغ نمی‌توانند از درمان با هورمون رشد برای افزایش قد بهره ببرند.
