یائسگی زودرس و تغییرات هورمونی

تخمدانها بطور طبیعی هنگامی که تعداد کمی سلولهای تخمک باقی مانده اند ساختن استروژن و پروژسترون را رها می کنند . حداکثر تعداد سلولهای تخمک در تخمدان قبل از بدنیا آمدن نوزاد است و تعداد آنها بعد از زایمان تا رسیدن به سن بلوغ بتدریج کاهش پیدا می کنند و از ۴۰ سالگی به بعد تعداد آنها بشدت کاهش پیدا می کند . باکم شدن تعداد سلولهای تخمک پاسخ تخمدان به هورمونهای هیپوفیز(= پیتوتاری گلند) در مغز کاهش پیدا می کند . هورمون تحریک کننده فولیکول FSH و لوتنایزینگ هورمون LH و استروژن کمتری تولید می شود . سطح FSH و LH بدنبال آن افزایش یافته و اندازه گیری FSH گاهی اوقات برای تشخیص بائسگی مورد استفاده قرار می گیرد و کاهش مقدار این هورمون و تغییراتی در سطح هورمونهای تخمدان بویژه استروژن باعث بروز علائم یائسگی زودرس و تغییرات هورمونی و عواقب بعدی آن در بسیاری از زنان می شود.بسیاری از زنان با مشکل مقاربتهای دردناک مواجه هستند. این مشکل در میان خانم‌های یائسه یا خانم‌هایی که در حال یائسه شدن هستند، بیشتر شایع است.ضمن اینکه برخی بانوان پس از زایمان خواستار عمل تنگ کردن گشادی واژن هستند که پیامد زایمان یا افزایش سن را کمتر می‌کند .

طبیعتا یائسگی زمانی رخ میدهد که دیگر تخمدان ها قادر به تولید هورمون های استروژن و پروژسترون نیستند ( علایم یائسگی )

یائسگی زودرس

اصطلاح کلیماکتریک به زمانی بر می گردد که سطح هورمونها تغییر کرده و تا زمانی که پریود صورت می گیرد متوقف می شود کاهش تغییرات هورمونی می تواند باعث علائم یائسگی زودرس و علت گرگرفتگی یائسگی باشد . در این مرحله ممکن است هنوز هورمونهای کافی تولید شده و تحریک لایه رحم آندومتریوم = womb (endometrium) صورت گیرد و عادت ماهانه ایجاد شود.

یائسگی به معنی پایان یافتن قاعدگی است پریود متوقف می شود چون سطح استروژن و پروژسترون آنقدر کم شده است که نمی تواند لایه رحم رال تحریک کرده و سیکل قاعدگی را ایجاد کند . سطح هورمون می تواند سالها قبل از آن نوسان داشته باشد و در نهایت آنقدر کم شود که آندومتر نتواند خونریزی کند . (جلوگیری از علایم دوران یائسگی)

سن متوسط یائسگی طبیعی حدود ۵۱ سالگی است اما این دوره می تواند زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد . یائسگی قبل از ۴۵ سالگی را یائسگی زودهنگام early menopause و قبل از ۴۰ سالگی را یائسگی زودرس premature menopause. می نامند.
عموماً زنانی که یائسگی زودهنگام یا زودتر از موعد دارند توصیه می شود که تا هنگامی که به سن یائسگی برسند HRT بگیرند. هم برای کنترل علائم و هم برای اثرات حفاظتی روی استخوانها .زنان مبتلا به یائسگی زودرس دوره‌ی ماهانه خود را از دست می‌دهند. گاهی ممکن است دوره ماهانه آن‌ها برای چند هفته عادی باشد اما چند ماه دیگر از بین برود. این زنان ممکن است دچار گرگرفتگی یائسگی و عرق شبانه شوند. همچنین، ممکن است قاعدگی و گرگرفتگی با هم وجود داشته باشد.

یائسگی دیر هنگام Late menopause هم می تواند رخ دهد اما در سن ۵۴ سالگی ۸۰% زنان بطور کامل پریودشان متوقف شده است

روش های درمانی برای آسان کردن علائم یائسگی

همه انواع درمان هورمونی یائسگی ، شامل هورمون استروژن هستند اگر شما هورمون درمانی می گیرید بخاطر این است که دیگر تخمدانهای شما قادر به تولید هورمون استروژن نیستند
هورمون درمانی یائسگی جایگزین بصورت قرص , برچسب های پوستی , ژل و اسپری بینی یاایمپلنت وجود دارند ( که در زیر پوست قرار داده می شود ) چندین نان تجارتی = براند برای انواع HRT وجود دارند که همه آنها استروژن را وارد جریان خون شما می کنند . اما چون استروژن باعث ساخته شدن لایه درون رحم می شود این خطر وجوددارد که زن دچار سرطان رحم شود . به همین جهت هورمون درمانی جایگزین با استروژن معمولاً با هورمون پروژسترون ترکیب می شود و با اضافه کردن پروژسترون این خطر بروز سرطان کاهش پیدا می کند .

در بسیاری از قرص ها و ایمپلنت ها و چسب های هورمون درمانی استروژن و پروژسترون با هم ترکیب می شوند ولی می توان آنها را بطور جداگانه هم مصرف کرد اگر خانمی عمل بر داشتن رحم را انجام داده است نیازی به مصرف پروژسترون ندارد.

یکی از گزینه هایی که برای آسان کردن علائم یائسگی وجود دارد این است که از کرمها یا حلقه های واژنی vaginal ring است که حاوی استروژن هستند.

یائسگی فرآیند بیولوژیکی طبیعی و گذر از مرحله ای به مرحله دیگر است. این فرآیند با تغییرات هورمونی، فیزیکی و روانی اتفاق می افتد و کاملا طبیعی محسوب می شود. تاکنون دلایل متعددی برای یائسگی زودرس شناخته شده است. اگر تخمدان ها قادر به ساختن هورمون نباشند و به تحریکات هیپوفیز که تنظیم کننده تخمدان هاست، پاسخ ندهند یائسگی زودرس اتفاق می افتد.

یکی دیگر از عواملی که باعث یائسگی زودرس می شود، مصرف برخی داروها یا اعمال جراحی است؛ هیستروکتومی کامل (برداشتن رحم و تخمدان ها) در سنین پایین باعث یائسگی زودرس می شود ولی اگر فقط رحم برداشته شود و تخمدان ها خارج نشوند، معمولا باعث یائسگی نمی شود. از جمله موارد دیگر علل یائسگی زودرس و تغییرات هورمونی می توان به شیمی درمانی و اشعه درمانی برای درمان سرطان ها اشاره کرد.

برای آشنایی با ” قاعدگی و اختلالات آن ” بر روی لینک کلیک کنید.

منبع: بیتوته. دانشنامه پزشکی