چاقی امروز یکی از مشکلات عمده ی عام پزشکی است. در سالهای اخیر شیوع چاقی در جوامع صنعتی افزایش چشمگیری داشته است. متاسفانه این افزایش  شیوع چاقی که امروزه به عنوان اپیدمی از آن یاد می شود در تمام گروه های سنی مشاهده می شود. در  بسیاری از  جوامع شیوع چاقی در کودکان را ۳۰-۲۰ % گزارش کرده اند. حدود ۱۵-۱۰ % کل افراد جهان وزن بیش از حد استاندارد دارند که از این میان حدود ۳/۱ دچار چاقی هستند.

 برای اینکه بدانیم فردی چاق است یا نه باید چربی بدن او را اندازه گیری کنیم ولی روش هایی که برای تعیین چربی هستند عموما گران قیمت و پیچیده بوده بعلاوه دقیق هم نیستند بنابراین از روش های ساده تری مانند BMI برای تعیین چاقی استفاده می شود (Body Man Index) روش محاسبه BMI در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.

 در کودکان Over weight ارزیابی BMI بر حسب درجه (Percentile)  می باشد. به عبارت دقیق تر اگر BMI بین ۸۵ تا ۹۵ پرسنتایل باشد کودک دچار اضافه وزن است و اگر BMI بیشتر از ۹۵ پرسنتایل باشد چاقObese محسوب می شود. در مورد بزرگسالان BMI به روش زیر محاسبه می شود،اگر BMI بین ۲۵ تا ۲۹ باشد شخص پروزن گفته می شود و اگر BMI بالاتر از ۳۰ باشد چاق در نظر گرفته می شود. معیار دور کمر،دور باسن هم در مورد بزرگسالان بکار می رود که بیشتر چاقی های شکمی را مشخص می کند و در کودکان ارزش ندارد.با توجه به اینکه تداوم چاقی در کودکان با افزایش وزن و چاقی در بزرگسالی همراه است و تداوم چاقی سبب افزایش بروز بیماریها از جمله دیابت- فشار خون_ اختلالات چربی- بیماریهای قلبی و……….. می گردد. بنابراین اصلاح وزن و کترل چاقی از اهمیت زیادی برخوردار است. چه درمان برای چاقی توصیه می شود روش های درمانی زیادی توصیه شده است که اهم این روش ها عبارت است از:

• رژیم غذایی
• ورزش
• اصلاح روش زندگی ( COGNITIVE)
• مصرف دارو
• جراحی

در مورد مصرف دارو در درمان چاقی توجه به نکات زیر لازم است:

 ۱-     مصرف هیچکدام از دارو ها در کودکان بطور قطعی تایید نشده است.

۲-     ثابت نشده که مصرف طولانی مدت دارو از سایر روش ها موثر تر است.

۳-     در رابطه با اثر بخشی دارو ها مطالعات محدودی در دسترس است .

 در مورد جراحی هم باید گفت زمانی انجام می شود که حیات فرد تهدید شود بعلاوه در مورد کودکان هنوز

خط مشی واضحی در مورد جراحی وجود ندارد. بنابراین روش باقی مانده توسط اکثر پزشکان توصیه می شود که شامل:

 ۱-     محدودیت دریافت کالری ( رژِیم درمانی)

۲-     افزایش فعالیت( ورزش)

۳-     تغییر روش و شیوه زندگی

  راهنمای درمانی در کودکان چاق:

 

رژیم درمانی در چاقی کودکان

استفاده از رژیم های غذایی جدی و شدید در کودکان ممنوع است چون اثرات سوء روی رشد قدی می گذارد، بعلاوه این رژیِم ها در صورتیکه توسط تمامی افراد خانواده رعایت نشود در یک کودک به تنهایی موفق نیست وباید تمامی افراد خانواده مشارکت داشته باشند. پزشک باید درباره ی عوارض چاقی به خانواده هشدار لازم را بدهد ولی ترس و نگرانی بی مورد در افراد خانواده کودک ایجاد نکند . برنامه درمانی باید شامل آموزش، کنترل کالری و افزایش فعالیت باشد چون رژیم غذایی و عادات غذایی در کودکان چاق نا مناسب می باشد معمولا این کودکان دریافت کمتری از آهن،روی،کلسیم، ویتامین A و E را دارند. و آنمی فقر آهن یک مشکل شایع تغذیه ای در کودکان چاق می باشد.

توصیه های لازم برای رژیم غذایی در کودکان چاق:

 ۱- محدود کردن انواع نوشیدنیها ( SOFT- DRINK)

متاسفانه مصرف این این نوشابه ها در کودکان ۲۷۰ یا بیشتر در روز می باشد. و در جوانان این میزان بیشتر می شود. و به همین نسبت مصرف شیر کاهش می یابد. این میزان نوشابه حدود ۱۸۰۰-۱۲۰۰ کالری اضافه به بدن می رساند.

۲-  کاهش مصرف غذاهای آماده ( FAST FOOD) و غذای بیرون از منزل غذاهایی مثل انواع ساندویچ ها که به دلیل مصرف زیاد باز محتوای کالری زیادی را به بدن می رساند و به همین نسبت مصرف میوه تازه ، سبزیجات و شیر کاهش می یابد.

۳ : اصلاح زمان خواب چون:

بی نظمی در خواب و کاهش ساعات خواب سبب تغییراتی در میزان هورمون های بدن می شود که در          به چاق شدن فرد کمک می کند.

۴_ وارد کردن کودک به فعالیت و تحریک

 کمی تحریک که به دلیل تماشای طولانی مدت تلویزیون – استفاده از کامپیوتر – محدودیت فضای منزل- تنهایی کودک……………..و سهولت رفت و آمد می باشد سبب کاهش میزان مصرف انرژی شده و منجر به چاقی می گردد.

 ۵-عدم مصرف تنقلات و جایگزینی با تنقلات سالم

متاسفانه مصرف تنقلات متعدد و رنگارنگی که در بازار موجود است یکی از عوامل شایع چاق کننده در کودکان است. انواع بستنی- آبمیوه- شکلات های متنوع ……………… که اکثرا هم به عنوان میان وعده مصرف می شوند منجر به دریافت کالری اضافی می شوند.

 ۶- مصرف در رژم غذایی فیبر

مصرف فیبردر رژیم غذایی سبب کاهش میزان چربی  می شود. با چندین مکانیسم که شامل اثر روده ای- اثر هورموتال و اثر INTRINSIC می باشد.

میزان فیبر  توصیه شده برای کودکان روزانه ( ۵+ سن به سال) گرم می باشد.

 ۷- در صورتی که چاقی با عوارضی از جمله:

– دیس لیپیدمی

• هیپرانسولینیم
•  استئاتوز کبدی
•  هیپرتانسیون
•  آپنه خواب
•  در رفتگی سرفمور
• پسودوتومرسربری

همراه است درمان جدی INTENSIVE بایستی انجام شود. اگر چه هر بچه ای که وزنش از ۱۲۰ % وزن ایده آل بیشتر باشد یا BMI بیشتر از ۹۵ پرسنتایل داشته باشد بایستی تحت درمان های معمولی از جمله تغییر روش زندگی، ۱۲۰۰ کیلوگرم انرژی در روز و افزایش فعالیت قرار بگرید.

 رژیم با کالری خیلی پایین معمولاً برای کسانی استفاده می شود که وزن آنها از ۱۴۰ % وزن مناسب بیشتر است.

 اگر وزن کودک از ۲ برابر (۱۰۰ %) وزن ایده آل بیشتر است اقدامات جراحی ضروری است.

 درمانهای intensive بایستی در مراکزی انجام شود که تجربه ای با این درمان داشته باشند و شامل :

 ۱-کاهش میزان دریافت با میزان کالری ۲۴۰۰ تا ۲۹۴۰ کیلو ژول بطوری که کاهش وزنی حدود ۵/۰ کیلوگرم در هفته ایجاد نماید. ( بجز بچه های کوچک ) و به نام رژیم با کالری بسیار کمگفته می شود.

 میزان پروتین در این رژیم ۵/۱ تا ۵/۲ گرم از پروتین با کیفیت بالا به ازای کیلو گرم وزن بدن و محدودیت کربو هیدرات به میزان ۲۰ تا ۴۰ گرم در روز می باشد. بعلاوه همراه مصرف ویتامین و مینرال روزانه و میزان آب مصرفی در روز ۱۵۰۰ سی سی یا بیشتر باشد این رژیم نباید بیشتر از ۱۲ هفته طول بکشد و یا کنترل دقیق کودک در طی این برنامه رژیمی همراه باشد. طبق بررسی ها این رژیم به ماهش وزن حدود ۶/۷ kg + 6/5 در طی ۱۲ هفته منجر می شود. با این نسبت از مواد غذایی عوارض رژیم از جمله دیس ریتمی یا مرگ ناگهانی اتفاق می افتد.

  ۲- درمان دارویی

درمان های دارویی مختلفی مثل متفورمین، سیبوترامین، لپتین، … پیشنهاد شده ولی تمامی این دارو ها بایستی مصرف  طولانی مدت داشته باشد. بعلاوه هر دارویی با یک سری عواض همراه است.

۳- درمان جراحی

در مورد این روش جراحی در درمان چاقی کودکان تجربه ی زیادی در دست نیست، بعلاوه اکثر پزشکان به خاطر عوارض حاضر به انجام این روش ها نیستند.

روش های جدید درمان :

روش های جدید که به نام Preventive measures از آن نام برده می شود شامل استفاده از کلسیم، Trasc Minerals، فیبرزیاد و رژیم چرب بجای کربو هیدرات است.

 کلسیم رژیم نقش مهمی در چرخش متابولیسم انرژی داشته و اثر ضد چاقی دارد. بعلاوه کلسیم غذایی موثرتر از کلسیم دارویی است.

Trasc Minerals: شامل ترکیبات کرومیوم و وانادیوم در حیوانات مصرف این ترکیبات با کاهش وزن همراه بوده است.

 Fiberکه شامل سلولز، پکتین………………..است.

و مهم ترین منبع فیبر غذایی  شامل سبزی های تازه و میوه ها ………….است. مصرف فیبر بیشتر در رژیم غذایی علاوه بر کاهش میزان کلسترول خون، تأخیر در جذب قند سبب کاهش میزان چاقی هم می شود.

 مصرف چربی به جای کربو هیدرات

 کاهش کربو هیدرات دریافتی به نام رژیم At kins گفته می شود. در بالغین استفاده از این رژیم با نتایج خوب همراه بوده است.  اگر چه در کودکان تجارب کمی موجود است.

 در نهایت باید گفت درمان چاقی چه در کودکان چه در بزرگسالان طولانی مدت، خسته کننده، پر هزینه و در بسیاری مواردها ناموفق است. بنابراین در بیشتر موارد روی روش های پیشگیری تاکید می شود.

 

Reference :کتاب مرجع طب غدد ویلیامز