نوزادان طی سال اول تولد خود، سه برابر وزن هنگام تولد وزن به دست می‌آورند. قدشان نیز به میزان ۵۰ درصد افزایش می‌یابد. اولویت اصلی روزانه آن‌ها غذا خوردن است، تا بتوانند انرژی لازم برای این رشدشگفت انگیز را تأمین نمایند. حجم شکم آن‌ها خیلی کوچک است، درنتیجه باید مکرراً غذا بخورند. غذای آن‌ها باید غنی و سرشار از مواد مغذی باشد.
علاوه بر آنکه کودک ازلحاظ فیزیکی در حال رشد است، ازلحاظ اجتماعی، عاطفی و شناختی نیز در حال رشد می‌باشد. در تمامی این زمینه‌ها مواد غذایی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
تغذیهٔ با دقت، پایه‌ای سالم و محکمی را برای رشد نوزاد می‌سازد و از او در دوران کودکی حمایت خواهد کرد. در زمان مناسب، به‌تدریج غذاهای جامد را اضافه کنید، غذاهای متنوع و با قوام را به برنامه غذایی او اضافه کنید. مواد مغذی لازم برای رشد را برای او تأمین نمایید. این کار باعث تحریک دهان کوچک آن‌ها می‌شود تا به رشد لازم و توان حرکتی مناسب برسد.
از تولد تا ۴ ماهگی: شیر مادر یا شیر خشک
در این سن بهترین و تنها ماده مناسب غذایی برای نوزاد، شیر مادر، شیر خشک، یا ترکیبی از هردو است. اجازه دهید نوزاد خودش مقدار و زمان خوردن را تعیین کند. او مکرراً نیاز به خوردن دارد. برخی از کودکان شبانه‌روز، هر دو ساعت یک‌بار نیاز به تغذیه دارند، برخی دیگر ممکن است برای مدت طولانی غذا نخورند. در این سن، بهتر است بر اساس تقاضای کودک به او تغذیه بدهید. نوزادان تازه متولد شده مکرراً نیاز به تغذیه دارند، زیرا که به سرعت در حال رشد هستند، نه به خاطر آنکه بخواهند شمارا تحت تأثیر قرار دهند. هنگامی‌که به آن‌ها شیر می‌دهید، احساس امنیت می‌کنند و یاد می‌گیرند به شما اعتماد کنند.
ممکن است در یک روز معمولی، یک نوزاد به‌طور متوسط بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم شیر مادر یا شیر خشک مصرف کند. نیازی نیست خیلی در مورد مواد مغذی ضروری نگران باشید. تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک، اکثر نیازهای کودک را برطرف می‌کند. (برای مادران شیرده که از نور آفتاب بی‌بهره‌اند، یا در آب و هوای شمالی زندگی می‌کنند، مصرف ویتامین D ضروری است، با پزشک خود مشورت کنید و در صورت لزوم از مکمل استفاده کنید).
تغذیه دوران شیردهی گاهی باعث سردرگمی مادران می‌شود. مادران جوان مطمئن نیستند که کدام خوراکی‌ها مفید و کدام‌شان برای خود و فرزندشان مضرند. بسیاری از مادران نمی‌دانند که آیا غذاهایی که میل می‌کنند بر مقدار و کیفیت شیرشان اثر می‌گذارد یا خیر و این که آیا لازم است مواد غذایی خاصی را از رژیم غذایی خود حذف کنند تا فرزندشان دچار حساسیت یا ناراحتی‌های گوارشی نشود.
از ۴ تا ۶ ماهگی: آغاز غذاهای جامد
در اکثر نوزادان در طول این دو ماه، می‌توان تغذیه با غذای جامد را شروع نمود. اگرچه هنوز باید بخش قابل‌توجهی از تغذیه را شیر مادر و یا شیر خشک تشکیل دهد. در این مرحله اضافه کردن مقداری غذای نیمه جامد برای تکامل کودک مناسب است.
در این زمان، کودک بهتر می‌تواند سر خود را کنترل کند، همچنین قوی‌تر غذای خود را می‌مکد و ازآنچه در پیرامون خود می‌بیند تقلید می‌کند. در این زمان، مواد غذایی که به کودک ارائه می‌دهید باید شامل مواد مغذی و کاملی باشد. باید از موادی استفاده کرد که بافت و قوام مناسبی داشته و در بر گیرنده مواد ضروری باشند. کودک نیز باید بتواند به راحتی آن‌ها را بخورد. همچنین شروع مکمل آهن نیز مهم است. طی چهار ماه پس از تولد، ذخیره آهن کودک تخلیه می‌شود، تأمین آهن از یک منبع بیرونی ضروری است.
هم زمان کودک به تدریج مصرف شیر مادر و یا شیر خشک را کم می‌کند و مصرف غذاهای جامد را افزایش می‌دهد. دوران اولیه نوزادی استفاده از غلات غنی شده با آهن به فرزند شما کمک خواهد تا در طول دوران کودکی، زمانی که دوره حساسی برای او محسوب می‌شود، با کمبود آهن مواجه نگردد. برنج مخلوط شده با شیر مادر یا شیر خشک تعادل مناسبی از کالری برای او فراهم می‌کند. بهتر است با پروتئین، کربوهیدرات و چربی مخلوط شود. شروع با برنج از آن جهت مناسب است که احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک را به حداقل می‌رساند.
همان‌طور که مواد جامد را به رژیم غذایی کودک اضافه می‌کنید، سه نکته زیر را در نظر داشته باشید:
• نیاز کودک به مواد ضروری و مغذی
• حفظ آمادگی کودک برای رشد
• شناسایی آلرژی‌ها و کنترل آن‌ها
پس از اضافه کردن برنج و آهن، ویتامین C و A از مهم‌ترین مواد ضروری محسوب می‌شوند. برای دریافت ویتامین C می‌توانید از پورهٔ میوه‌ها استفاده کنید، مانند سیب، سبزیجات سبز و نارنجی، مانند پوره هویج و یا کدو … اضافه کردن مواد جامد بین ۴ تا ۶ ماهگی به کاهش ریفلاکس نوزاد کمک می‌کند. اگر طی هر سه روز یا بیشتر، یک نوع غذا به رژیم غذایی کودک اضافه کنید، کمک خواهد کرد تا آلرژی‌های غذایی او را شناسایی کنید.
در این مرحله، باید غذاهای زیر در الگوی رژیم غذایی کودک قرار بگیرد.
مصرف غلات و میوه‌ها در صبحانه همراه با بقیه خانواده. هنگام شام، درحالی که از خوردن شام به همراه کودک خود لذت می‌برید، صندلی او را به قدری بالا آورده که بتواند از غلات و سبزیجات سر میز استفاده نماید.
در ۴ تا ۶ ماهگی مواد غذایی زیر باید به غذای کودک اضافه گردند:
• غلات و حبوبات غنی شده از آهن
• میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین C و A
در جدول زیر برخی از مواد مغذی مهم و موردنیاز روزانه کودکان از تولد تا ۶ ماهگی آورده شده است:
مواد غذایی برای ۷ تا ۹ ماهگی: جویدن تکه‌های کوچک
در حال حاضر کودک به سرعت درحال پیشرفت به سمت غذاهای جامد است. بچه‌ها از طریق بالا و پایین بردن فک خود شروع به خوردن می‌کنند، و به مرور جویدن را جایگزین مکیدن می‌کنند. اگر کودک توانایی گرفتن غذا و بردن ان به‌طور مستقیم به سمت دهان را پیدا کرده باشد، به شما می‌گوید که در این مرحله می‌توانید مصرف غذاهای انگشتی را شروع نمایید. شما متوجه خواهید شد که کودک توانایی گرفتن مواد غذایی را با دست خود پیدا کرده است (به عنوان مثال گرفتن مشتی از غلات و بردن به سمت دهان خود!).
برای اینکه این کار را برای کودک آسان تر کنید، با دقت شکل تیکه‌های غذایی را برای او انتخاب نمایید. برای نوزادان نگه داشتن تکه ای از نان تست، شیرینی و بیسکوییت بسیار آسان است.
کودک شما در حال توسعه مهارت‌های حرکتی خود است، اما آن را به حساب مصرف مواد مغذی نگذارید. در پایان این مرحله، مهارت استفاده از انگشتان کودک برای گرفتن غذا و بازی با آن افزایش می‌یابد و می‌تواند به راحتی غذاهایی مانند غلات صبحانه و نخود سبز را در دستان خود بگیرد.
گام بعدی حرکت به سمت غذاهایی با تکه‌های بزرگ تر است. شما می‌توانید غذاهای له شده و نرم شده جامد را به کودک بدهید، اما هنوز برای مصرف غذاهایی که کودک را خسته می‌کنند زود است.
در یک مطالعه ای که توسط محققان انجام شده است مشخص گردید، دادن غذاهای سختر به کودک برای جویدن، در رشد مناسب او تأثیر خواهد گذاشت. ندادن این غذاها در آینده مشکلاتی برای کودک ایجاد خواهد کرد. هنگامی‌که کودک سهم مواد غذایی جامد را افزایش می‌دهد، باید مواد مغذی ضروری به رژیم غذایی او اضافه گردد زیرا که دیگر کمتر از شیر مادر یا شیر خشک استفاده می‌کند. بسیار مهم است، اطمینان حاصل کنید مواد غذایی که به کودک می‌دهید، حاوی مقداری پروتئین و کلسیم باشد.
مواد غذایی برای ۷ تا ۹ ماهگی:
• مخلوطی از غذاهای تکه شده
• غلات میکس شده مخصوص کودک
• ماست ساده
• آب میوه‌های خالص و غنی از ویتامین C
مواد غذایی برای ۹ تا ۱۲ ماهگی
در حال حاضر، کودک به گرفتن غذاها با دست مسلط شده است. او می‌تواند شیشه شیر خود را در دست نگه دارد و سعی می‌کند حرکت اطرافیان خود را تقلید کند. ترجیح می‌دهد بجای مکیدن، بیشتر غذاها را بجود. همچنان که کودک به سمت خوردن غذاهای جامد و بزرگسالان در حال حرکت است، شیر مادر و یا شیر خشک صبحانه اصلی کودک را تشکیل می‌دهند.
حالا نوزادان می‌توانند غذاهای پروتئینی بیشتری را بخورند مانند آبگوشت نرم شده و بدون چربی و همچنین زرده تخم‌مرغ له شده. اگر در خانواده شما سابقه آلرژی به مواد غذایی وجود ندارد، سعی کنید از محصولات لبنی به عنوان بخشی از رژیم غذایی کودک، استفاده نماید.
در پایان سال اول، نوزاد شما باید قادر به خوردن غذاهای بزرگسالان شده باشد، با فرض اینکه بافت و قوام غذاها توسط شما کنترل گردد. هنگام خوردن غذاهایی که ممکن است باعث خفگی گردند کودک را زیر نظر بگیرید، مانند: مانند بادام زمینی، ذرت بو داده، دانه‌های انگور، هات داگ ، هویج خام و …
برای کاهش احتمال خفگی، هات داگ و هویج را به قطعات کوچک تقسیم کنید. هنگام بلع غذاهای چسبنده و ضخیم کودک خود را تحت نظر قرار دهید، مانند حجم زیادی از کره بادام زمینی بر روی نان یا غلات پخته شده حجیم. از دادن غذاهای چرب و یا ادویه دار اجتناب ورزید.
یک راهنمای ساده و کلیدی وجود دارد: هر چه غذا طبیعی تر باشد برای کودک بهتر است. غذاهای طبیعی از مواد افزودنی کمتری برخوردارند، همچنین مواد فراوری‌شده و غیرضروری کمتری وارد بدن نوزاد می‌کنند. به عنوان مثال، آبگوشت پخته شده و نرم شده گوشت گاو، بسیار بهتر از هات داگ است و همچنین سیب زمینی پخته شده بهتر از چیپس یا سیب زمینی سرخ شده.
مواد غذایی برای ۹ تا ۱۲ ماهگی:
• غذاهای مناسب سر سفره
• غلات خشک
• مواد پروتئینی: زرده تخم‌مرغ، گوشت بدون چربی، ماهی، مرغ، حبوبات خشک شده و یا پخته شده
• کره بادام زمینی
• شیر گاو
• پنیر نرم
غذاهای انگشتی
برخی از کودکان اصرار دارند خودشان غذا بخورند، بنابراین شما باید هوشمندانه غذاهای انگشتی مناسبی انتخاب کنید تا به‌صورت متنوع همه مواد مغذی را در اختیار کودکتان قرار دهد. به یاد داشته باشید تمام گروه‌های غذایی باید در برنامه رژیم غذایی کودک گنجانده شود.
در زیر برخی از گروه‌های مواد غذایی پیشنهاد می‌شود:
میوه‌ها و سبزیجات
• برش‌های موز
• خلال میوه پاپایای رسیده
• برش‌های آووکادو
• برش‌های سیب پخته شده و نرم شده
• خلال نرم شده سیب زمینی شیرین
• کمپوت نارنگی بدون پوست
گوشت و پروتئین‌ها
• زرده تخم‌مرغ پخته شده و خردشده
• پنیر خردشده (برای مصرف راحت‌تر ان را به شکل گلوله‌ای کوچک درآورید)
• مکعب‌های پنیر نرم
• توفو
• ماهی فلس دار پخته شده
• تخم‌مرغ نیمرو
لبنیات
• پنیر رنده شده
• مکعب‌های پنیر نرم
• پنیر کلبه (گونه‌ای پنیر سفید و نرم است که از شیرترش تهیه شود).
