در طول سال اول زندگی، نوزادان سه برابر وزن خود هنگام تولد را به دست می‌آورند و قدشان به میزان 50 درصد افزایش می‌یابد. برای رشد این اندازه‌گیری‌های شگفت‌انگیز، اولویت اصلی آن‌ها غذا خوردن است. با توجه به حجم کوچک شکم نوزاد، باید مکرراً غذا بخورد و غذای آن باید غنی و سرشار از مواد مغذی باشد.
علاوه بر رشد فیزیکی، نوزادان از لحاظ اجتماعی، عاطفی و شناختی نیز در حال رشد هستند و مواد غذایی نقش مهمی در تمامی این زمینه‌ها ایفا می‌کنند. تغذیه دقیق، پایه‌ای سالم و محکمی را برای رشد نوزاد فراهم می‌کند و در دوران کودکی او را حمایت می‌کند.
هنگامی که نوزاد به سن تغذیه جامد می‌رسد، باید غذاهای متنوع و با قوام را به برنامه غذایی او اضافه کرد تا مواد مغذی لازم برای رشد را تأمین کند. این کار باعث تحریک دهان کوچک نوزاد می‌شود تا به رشد لازم و توان حرکتی مناسب برسد.
در کل، تغذیه دقیق و متنوع برای نوزادان بسیار مهم است. برای رشد سالم و موفقیت در تمامی زمینه‌های زندگی، نوزادان نیاز دارند که به مواد مغذی لازم برای رشد و توسعه‌شان دسترسی داشته باشند. به همین دلیل، والدین باید به دقت برنامه غذایی نوزادان خود را طراحی کنند و از مشاوره پزشک خود استفاده کنند.
از تولد تا 4 ماهگی: شیر مادر یا شیر خشک
در این دوره از زندگی، بهترین و تنها منبع تغذیه مناسب برای نوزادان، شیر مادر، شیر خشک یا ترکیبی از هر دو است. بهتر است به نوزاد اجازه داده شود تا مقدار و زمان خوردن خود را تعیین کند، زیرا او مکرراً نیاز به تغذیه دارد. برخی از نوزادان شبانه‌روز نیاز به تغذیه هر دو ساعت یک‌بار دارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است برای مدت طولانی غذا نخورند. بهتر است بر اساس تقاضای کودک به او تغذیه داد. نوزادان تازه متولد شده مکرراً نیاز به تغذیه دارند، زیرا که به سرعت در حال رشد هستند.
ممکن است یک نوزاد در یک روز متوسط بین 500 تا 1000 میلی‌گرم شیر مادر یا شیر خشک مصرف کند. تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک، اکثر نیازهای کودک را برطرف می‌کند. برای مادران شیرده که از نور آفتاب بی‌بهره‌اند یا در آب و هوای شمالی زندگی می‌کنند، مصرف ویتامین D ضروری است، با پزشک خود مشورت کنید و در صورت لزوم از مکمل استفاده کنید.
تغذیه دوران شیردهی ممکن است باعث سردرگمی مادران شود. مادران جوان ممکن است ندانند کدام غذاها مفید و کدام‌شان برای خود و فرزندشان مضرند. آن‌ها نیاز دارند تا بدانند آیا غذاهایی که میل می‌کنند بر مقدار و کیفیت شیرشان اثر می‌گذارد یا خیر و این که آیا لازم است مواد غذایی خاصی را از رژیم غذایی خود حذف کنند تا فرزندشان دچار حساسیت یا ناراحتی‌های گوارشی نشود.
از 4 تا 6 ماهگی: آغاز غذاهای جامد
در طول دو ماه اول زندگی نوزادان، می‌توان شروع به تغذیه با غذای جامد کرد، اگرچه هنوز باید بخش زیادی از تغذیه از طریق شیر مادر یا شیر خشک انجام شود. افزودن مقدار کمی از غذای نیمه جامد مناسب است تا به تکامل کودک کمک کند.
در این دوره، کودک قادرتر به کنترل سر خود می‌شود، قوی‌تر غذا می‌خورد و از آنچه در اطراف خود می‌بیند تقلید می‌کند. بنابراین، غذاهایی که به کودک ارائه می‌دهید باید حاوی مواد مغذی و کامل باشند و همچنین باید بافت و قوام مناسبی داشته و آسان برای کودک قابل مصرف باشند. همچنین، شروع مصرف مکمل آهن نیز بسیار مهم است، زیرا ذخایر آهن در بدن نوزاد تا چهار ماهگی تخلیه می‌شود و نیاز به تأمین آهن از منابع خارجی احساس می‌شود.
همچنین، کودک به تدریج شروع به کاهش مصرف شیر مادر یا شیر خشک و افزایش مصرف غذاهای جامد می‌کند. استفاده از غلات غنی شده با آهن در دوران اولیه نوزادی به کودک کمک می‌کند تا در دوران کودکی وقتی که برای او حساسیت زیادی دارد، با کمبود آهن مواجه نشود. برنج مخلوط شده با شیر مادر یا شیر خشک تعادل مناسبی از کالری را برای او فراهم می‌کند و بهتر است با پروتئین، کربوهیدرات و چربی مخلوط شود. شروع با برنج مناسب است زیرا احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک را کاهش می‌دهد.
همان‌طور که مواد جامد را به رژیم غذایی کودک اضافه می‌کنید، سه نکته زیر را در نظر داشته باشید:
• نیاز کودک به مواد ضروری و مغذی
• حفظ آمادگی کودک برای رشد
• شناسایی آلرژی‌ها و کنترل آن‌ها
پس از اضافه کردن برنج و آهن، ویتامین C و A از مهم‌ترین مواد ضروری محسوب می‌شوند. برای دریافت ویتامین C می‌توانید از پورهٔ میوه‌ها استفاده کنید، مانند سیب، سبزیجات سبز و نارنجی، مانند پوره هویج و یا کدو … اضافه کردن مواد جامد بین 4 تا 6 ماهگی به کاهش ریفلاکس نوزاد کمک می‌کند. اگر طی هر سه روز یا بیشتر، یک نوع غذا به رژیم غذایی کودک اضافه کنید، کمک خواهد کرد تا آلرژی‌های غذایی او را شناسایی کنید.
در این مرحله، باید غذاهای زیر در الگوی رژیم غذایی کودک قرار بگیرد.
مصرف غلات و میوه‌ها در صبحانه همراه با بقیه خانواده. هنگام شام، درحالی که از خوردن شام به همراه کودک خود لذت می‌برید، صندلی او را به قدری بالا آورده که بتواند از غلات و سبزیجات سر میز استفاده نماید.
در 4 تا 6 ماهگی مواد غذایی زیر باید به غذای کودک اضافه گردند:
• غلات و حبوبات غنی شده از آهن
• میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین C و A
در جدول زیر برخی از مواد مغذی مهم و موردنیاز روزانه کودکان از تولد تا 6 ماهگی آورده شده است:
مواد غذایی برای 7 تا 9 ماهگی: جویدن تکه‌های کوچک
در حال حاضر کودک به سرعت درحال پیشرفت به سمت غذاهای جامد است. بچه‌ها از طریق بالا و پایین بردن فک خود شروع به خوردن می‌کنند، و به مرور جویدن را جایگزین مکیدن می‌کنند. اگر کودک توانایی گرفتن غذا و بردن ان به‌طور مستقیم به سمت دهان را پیدا کرده باشد، به شما می‌گوید که در این مرحله می‌توانید مصرف غذاهای انگشتی را شروع نمایید. شما متوجه خواهید شد که کودک توانایی گرفتن مواد غذایی را با دست خود پیدا کرده است (به عنوان مثال گرفتن مشتی از غلات و بردن به سمت دهان خود!).
برای اینکه این کار را برای کودک آسان تر کنید، با دقت شکل تیکه‌های غذایی را برای او انتخاب نمایید. برای نوزادان نگه داشتن تکه ای از نان تست، شیرینی و بیسکوییت بسیار آسان است.
کودک شما در حال توسعه مهارت‌های حرکتی خود است، اما آن را به حساب مصرف مواد مغذی نگذارید. در پایان این مرحله، مهارت استفاده از انگشتان کودک برای گرفتن غذا و بازی با آن افزایش می‌یابد و می‌تواند به راحتی غذاهایی مانند غلات صبحانه و نخود سبز را در دستان خود بگیرد.
گام بعدی حرکت به سمت غذاهایی با تکه‌های بزرگ تر است. شما می‌توانید غذاهای له شده و نرم شده جامد را به کودک بدهید، اما هنوز برای مصرف غذاهایی که کودک را خسته می‌کنند زود است.
در یک مطالعه ای که توسط محققان انجام شده است مشخص گردید، دادن غذاهای سختر به کودک برای جویدن، در رشد مناسب او تأثیر خواهد گذاشت. ندادن این غذاها در آینده مشکلاتی برای کودک ایجاد خواهد کرد. هنگامی‌که کودک سهم مواد غذایی جامد را افزایش می‌دهد، باید مواد مغذی ضروری به رژیم غذایی او اضافه گردد زیرا که دیگر کمتر از شیر مادر یا شیر خشک استفاده می‌کند. بسیار مهم است، اطمینان حاصل کنید مواد غذایی که به کودک می‌دهید، حاوی مقداری پروتئین و کلسیم باشد.
مواد غذایی برای 7 تا 9 ماهگی:
• مخلوطی از غذاهای تکه شده
• غلات میکس شده مخصوص کودک
• ماست ساده
• آب میوه‌های خالص و غنی از ویتامین C
مواد غذایی برای 9 تا 12 ماهگی
در حال حاضر، کودک به گرفتن غذاها با دست مسلط شده است. او می‌تواند شیشه شیر خود را در دست نگه دارد و سعی می‌کند حرکت اطرافیان خود را تقلید کند. ترجیح می‌دهد بجای مکیدن، بیشتر غذاها را بجود. همچنان که کودک به سمت خوردن غذاهای جامد و بزرگسالان در حال حرکت است، شیر مادر و یا شیر خشک صبحانه اصلی کودک را تشکیل می‌دهند.
حالا نوزادان می‌توانند غذاهای پروتئینی بیشتری را بخورند مانند آبگوشت نرم شده و بدون چربی و همچنین زرده تخم‌مرغ له شده. اگر در خانواده شما سابقه آلرژی به مواد غذایی وجود ندارد، سعی کنید از محصولات لبنی به عنوان بخشی از رژیم غذایی کودک، استفاده نماید.
در پایان سال اول، نوزاد شما باید قادر به خوردن غذاهای بزرگسالان شده باشد، با فرض اینکه بافت و قوام غذاها توسط شما کنترل گردد. هنگام خوردن غذاهایی که ممکن است باعث خفگی گردند کودک را زیر نظر بگیرید، مانند: مانند بادام زمینی، ذرت بو داده، دانه‌های انگور، هات داگ ، هویج خام و …
برای کاهش احتمال خفگی، هات داگ و هویج را به قطعات کوچک تقسیم کنید. هنگام بلع غذاهای چسبنده و ضخیم کودک خود را تحت نظر قرار دهید، مانند حجم زیادی از کره بادام زمینی بر روی نان یا غلات پخته شده حجیم. از دادن غذاهای چرب و یا ادویه دار اجتناب ورزید.
یک راهنمای ساده و کلیدی وجود دارد: هر چه غذا طبیعی تر باشد برای کودک بهتر است. غذاهای طبیعی از مواد افزودنی کمتری برخوردارند، همچنین مواد فراوری‌شده و غیرضروری کمتری وارد بدن نوزاد می‌کنند. به عنوان مثال، آبگوشت پخته شده و نرم شده گوشت گاو، بسیار بهتر از هات داگ است و همچنین سیب زمینی پخته شده بهتر از چیپس یا سیب زمینی سرخ شده.
مواد غذایی برای 9 تا 12 ماهگی:
• غذاهای مناسب سر سفره
• غلات خشک
• مواد پروتئینی: زرده تخم‌مرغ، گوشت بدون چربی، ماهی، مرغ، حبوبات خشک شده و یا پخته شده
• کره بادام زمینی
• شیر گاو
• پنیر نرم
غذاهای انگشتی
برخی از کودکان اصرار دارند خودشان غذا بخورند، بنابراین شما باید هوشمندانه غذاهای انگشتی مناسبی انتخاب کنید تا به‌صورت متنوع همه مواد مغذی را در اختیار کودکتان قرار دهد. به یاد داشته باشید تمام گروه‌های غذایی باید در برنامه رژیم غذایی کودک گنجانده شود.
در زیر برخی از گروه‌های مواد غذایی پیشنهاد می‌شود:
میوه‌ها و سبزیجات
• برش‌های موز
• خلال میوه پاپایای رسیده
• برش‌های آووکادو
• برش‌های سیب پخته شده و نرم شده
• خلال نرم شده سیب زمینی شیرین
• کمپوت نارنگی بدون پوست
گوشت و پروتئین‌ها
• زرده تخم‌مرغ پخته شده و خردشده
• پنیر خردشده (برای مصرف راحت‌تر ان را به شکل گلوله‌ای کوچک درآورید)
• مکعب‌های پنیر نرم
• توفو
• ماهی فلس دار پخته شده
• تخم‌مرغ نیمرو
لبنیات
• پنیر رنده شده
• مکعب‌های پنیر نرم
• پنیر کلبه (گونه‌ای پنیر سفید و نرم است که از شیرترش تهیه شود).
