اصطلاح ندول تیروئید به هر توده غیرعادی که باعث ایجاد برجستگی روی غده تیروئید می‌شود اشاره دارد.
غده تیروئید در قسمت پایین جلوی گردن و زیر سیب آدم قرار دارد. این غده شبیه یک پروانه است که در دو طرف نای پیچیده شده است. دو بال یا لوب در هر طرف نای قرار دارد که به وسیله یک پل بافتی به نام ایستاموس به هم وصل شده و در جلوی نای روی یکدیگر قرار می‌گیرند.
ندول تیروئید در هر قسمتی از غده ممکن است ایجاد شود. برخی ندول ها را نمی‌توان به راحتی لمس کرد. برخی دیگر در عمق بافت تیروئید یا پایین‌ترین قسمت آن ایجاد می‌شوند که لمس کردن آن بسیار دشوار می‌شود.
علل اصلی بزرگ شدن غده تیروئید چیست؟
علت اصلی هنوز نامشخص است اما ندول های تیروئید و بزرگ شدن تیروئید در زنان بیش از مردان دیده می‌شود و معمولاً با افزایش سن بیشتر می‌شود.
غده تیروئید زنان غالباً در دوران بارداری بزرگ می‌شود. اگر شما دچار ندول شده یا گردن شما متورم شده باشد باید بلادرنگ به پزشک مراجعه کنید. پزشک تورم شما را معاینه کرده و در صورت لزوم شما را به کلینیک تخصصی معرفی می‌کند. بیشتر ندول ها و تورم‌ها بی‌ضرر هستند اما همیشه بهترین روش این است که در اسرع وقت آنها را به پزشک نشان دهید زیرا برخی از آنها ممکن است سرطانی باشند.
انواع اصلی ندول ها و تورم‌ها کدامند؟
انواع اصلی ندول ها عبارتند از:
ندول تیروئید تکی (تک ندول)
یک ندول غالباً خوش‌خیم بوده و غالباً می‌توان آن را تحت درمان قرار نداد. اگر نتوان احتمال سرطانی بودن آن را رد کرد معمولاً انجام عمل جراحی توصیه می‌شود. اگر ندول گرم باشد (به طور مثال هورمون تیروئید بسیار زیادی تولید کند) می‌توان آن را با مصرف دارو یا با ید رادیواکتیو یا گاهی اوقات با انجام عمل جراحی تحت عمل جراحی قرار داد.
ندول های چندگانه تیروئید (گواتر چند ندولی)
گواتر چند ندولی شایع است و معمولاً نیازی به عمل جراحی برای درمان آن نیست مگر این که باعث ایجاد مشکل در بلع یا تنفس شما باشد یا اگر احساس کنید که گواتر شما نازیبا است. اگر غده تیروئید به سرعت رشد کند یا وجود یک یا چند ندول باعث نگرانی شما شده باشد احتمالاً باید تحت عمل جراحی قرار گیرید.
گواتر پراکنده
این عارضه غالباً به دلیل بیماری تیروئید خود ایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری گراویس ایجاد شده و ممکن است با پرکاری یا کم‌کاری تیروئید همراه باشد.
گواتر رتروسترنال
گاهی اوقات توده‌های تیروئید چندگانه در پشت استخوان سینه شکل می‌گیرند. این عارضه ممکن است باعث محدود شدن یا فشرده شدن نای و بزرگ شدن عروق گردن یا مری شود زیرا در فضای استخوانی ثابت قرار دارد. در این موارد، عمل جراحی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. بیشتر توده‌های گواتر رتروسترنال به تدریج و در طول چندین سال ایجاد می‌شوند.
ندول های کلوئید و هایپرپلاستیک
این توده‌ها، خوش‌خیم بوده و ممکن است به صورت تکی یا گواتر چندگانه ایجاد شوند. این توده‌ها را معمولاً می‌توان بدون انجام عمل جراحی مشاهده کرد.
آدنوم تیروئید
این نیز یک توده خوش‌خیم است اما تشخیص آن در اسکن‌ها و بایوپسی دشوارتر از نوع سرطانی آن است؛ بنابراین معمولاً به روش جراحی برداشته می‌شود و ماهیت خوش‌خیم آن را می‌توان با بررسی دقیق در زیر میکروسکوپ تأیید نمود.
کیست تیروئید
این نوعی توده متورم حاوی مایع است که با برداشتن مایع به وسیله یک سوزن (سوزن ریز اسپیراسیون) درمان می‌شود. اگر این روش موفقیت‌آمیز نباشد، بیمار باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.
سرطان تیروئید
سرطان تیروئید نادر است و احتمال درمان آن زیاد است. سرطان تیروئید به روش جراحی و با برداشتن بیشتر قسمت‌های غده تیروئید یا تمام آن پس از ابلیشن ید با رادیواکتیو در برخی موارد درمان می‌شود ممکن است شما نیز به مصرف لووتیروکسین (هورمون مصنوعی تیروئید) نیاز پیدا کنید که باید آن را کمی بیش از مقدار معمولی هورمون در بدن استفاده کنید تا جایگزین هورمون تیروئید بدن شده و از بروز دوباره سرطان پیشگیری شود.
علائم
بیشتر ندول های تیروئید، علامتی ندارند ولی اگر سلول‌های ندول به تنهایی عمل کرده و خودشان هورمون تیروئید تولید کنند، ممکن است علائم زیاد بودن هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید) داشته باشید. تعداد کمی از بیماران از درد در ناحیه ندول که به سمت گوش و فک کشیده می‌شود شکایت دارند. اگر ندول بسیار بزرگ باشد ممکن است باعث ایجاد مشکل در بلع شده یا با فشار آوردن بر نای (لوله‌ای که از دهان به سمت معده می‌رود) باعث تنگی نفس شوند. در موارد نادر، ممکن است صدای بیمار خشن شده و برای حرف زدن مشکل پیدا کند زیرا حنجره (جعبه صدا) فشرده می‌شود.
آیا امکان دارد که ندول های تیروئید، سرطانی شوند؟
روش‌های مدرن تصویربرداری مانند اولتراسوند، توموگرافی کامپیوتری (سی تی) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) ندول های تیروئید را به طور تصادفی نشان می‌دهد به این معنی که این ندول ها در هنگام عکس‌برداری برای مقاصد دیگر مشخص می‌شوند. ۴ تا ۸ درصد از زنان بزرگسال و ۱ تا ۲ درصد از مردان بزرگسال دارای ندول های قابل تشخیص هستند که در معاینه پزشکی مشاهده می‌شود. ندول نزدیک به ۳۰ درصد از زنان بزرگسال را می‌توان با استفاده از اولتراسوند مشاهده کرد.
اگرچه بیشتر ندول های تیروئید خوش خسم (غیرسرطانی) هستند، حدود ۱۰ درصد آنها سرطانی هستند بنابراین هدف اولیه از بررسی ندول تیروئید تعیین سرطانی بودن یا نبودن آنها است.
راه‌های تشخیص ندول تیروئید
ندول های تیروئید معمولاً توسط پزشک حین انجام معاینات معمولی گردن تشخیص داده می‌شوند. گاهی اوقات، بیمار ممکن است ندول را به شکل توده‌های کوچک در گردن خود در زمانی که در آینه نگاه می‌کند مشاهده نماید. زمانی که ندول مشخص شد، پزشک به دقت ندول را معاینه و بررسی می‌کند.
سابقه پزشکی
پزشک سوابق پزشکی شما را به دقت بررسی کرده و مشکلات پزشکی قبلی و فعلی شما را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. اگر بیمار کمتر از ۲۰ سال یا بیش از ۷۰ سال داشته باشد احتمال سرطانی بودن ندول ها افزایش می‌یابد. به طور مشابه، اگر سابقه قرار گرفتن در معرض اشعه، اختلال بلع یا تغییر صدا داشته باشید احتمال سرطانی بودن ندول ها افزایش می‌یابد. در دهه ۱۹۵۰ برای درمان آکنه از اشعه استفاده می‌شد! قرار گرفتن زیاد در معرض اشعه نظیر چرنوبیل و فوکوشیما. با این که زنان بیش از مردان دچار ندول می‌شوند اما احتمال سرطانی شدن ندول ها در مردان بیشتر از زنان است. سوابق پزشکی نمی‌تواند تفاوت بین خوش‌خیمی و بدخیمی ندول را مشخص سازد بنابراین، بسیاری از بیماران که عوامل کشف نشده در سوابق آنها وجود داشته ممکن است دچار ضایعات خوش‌خیم شوند. برخی دیگر بدون داشتن عواملی که احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش دهد ممکن است دچار سرطان باشند.
معاینه فیزیکی
پزشکان باید تعداد ندول ها و شکل بقیه غده را مشخص نمایند. اگر ندول ها اطراف بافت ثابت باشند (حرکت نداشته باشند) احتمال سرطانی بودن آنها بیشتر است. به علاوه، معاینه پزشکی باید در مورد گره‌های لنفاوی غیر عادی مجاور انجام شود زیرا احتمال گسترش سرطان وجود دارد. علاوه بر بررسی تیروئید، پزشک باید علائم اختلال غده مانند پرکاری یا کم‌کاری تیروئید را بررسی و شناسایی کند.
آزمایش خون
نخست، آزمایش‌های خون برای بررسی عملکرد تیروئید انجام می‌شوند که شامل مؤلفه‌های زیر است:
- T4 آزاد و سطح ترشح هورمون. افزایش میزان هورمون‌های T3 و T4 در TH سرکوب شده نشان‌دهنده پرکاری تیروئید است.
- کاهش T3 و T4 در TSH بالا نشان‌دهنده کم‌کاری تیروئید است.
- تیترهای آنتی بادی در تیروپروکزیداس یا تیروگلوبولین ممکن است برای تشخص تیروئیدیت خودایمنی مفید باشد.
- (به عنوان مثال تیروئیدیت هاشیموتو)
- اگر عمل جراحی برای درمان انجام شده باشد، قویاً توصیه می‌شود که سطح‌تری گلوبولین توسط پزشکان بررسی شود. فقط در هورمون تیروئید در خون تولید می‌شود. تیروگلوبولین حامل هورمون تیروئید در خون است. سطح تیروگلوبولین باید بلافاصله ۴۸ ساعت پس از برداشتن کامل غده تیروئید کاهش یابد. اگر تریگلوبولین شروع به افزایش کرد.
اولتراسونوگرافی
پزشک ممکن است دستور انجام اولتراسوند تیروئید را برای اهداف زیر بدهد:
- تعیین ندول هایی که به راحتی احساس نمی‌شوند
- تعیین تعداد ندول ها و اندازه آنها
- تعیین این که آیا ندول ها جامد یا کیستی هستند
- کمک به برداشت بافت به منور تشخیص تیروئید با یک سون آسپیراسیون
با اولتراسوند نمی‌توان خوش‌خیم یا بدخیم بودن ندول را مشخص کرد.
اسکن رادیونوکلید
اسکن رادیونوکلید با مواد رادیواکتیو یک روش تصویربرداری دیگر است که ممکن است پزشکان برای تشخیص ندول تیروئید به کار گیرند. یک غده تیروئید طبیعی، ید را از خون جمع کرده و آن را برای تولید هورمون تیروئید به کار می‌برد بنابراین زمانی کهید رادیواکتیو (ید -۱۲۳) خورده یا تزریق شد، در تیروئید جمع شده و باعث می‌شود که غده در هنگام عکس‌برداری به وسیله دوربین هسته‌ای (نوعی تابش‌سنج گایگر) روشن‌تر نشان داده شود. میزان تجمع، نشان‌دهنده نحوه عملکرد غده تیروئید و ندول های آن است. اگر قسمتی از غده یا ندول هورمون زیادی تولید کند به شکل نقاط داغ مشخص می‌شود. کم‌کاری یا نداشتن عملکرد در ندول ها نیز به شکل نقاط سرد روی مانیتور مشخص می‌شود. احتمال سرطانی بودن ندول های سرد یا کم‌کار بیش از ندول های عادی یا پرکار است. ندول های سرطانی بیشتر سرد هستند زیرا سلول‌های سرطانی نابالغ بوده و ید را به خوبی بافت تیروئید سالم جذب نمی‌کنند. به هر حال، نقاط سرد نیز ممکن است به دلیل وجود کیست ایجاد شده باشند. به همین دلیل اولتراسوند ابزار بهتری برای تشخیص نیاز به انجام FNA است.
آسپیراسیون با سوزن‌های کوچک
آسپیراسیون با سوزن کوچک نوعی بایوپسی است و معمولاً یک روش مستقیم برای تعیین نوع سلول‌های موجود محسوب می‌شود. سوزن مورد استفاده برای انجام این کار بسیار کوچک است و این فرایند، ساده است و به صورت سرپایی در مطب پزشک و با تزریق بیحسی موضعی در محل تزریق انجام می‌شود. FNA زمانی قابل انجام است که ندول را به راحتی بتوان احساس کرد. اگر احساس ندول دشوار باشد، اسپیراسیون تحت هدایت اولتراسوند انجام می‌شود. سوزن در تیروئید یا ندول فرو می‌رود و سلولها را می‌کشد. معمولاً، برای به حداکثر رساندن احتمال تشخیص سلول‌های غیر طبیعی چندین نمونه برداشته می‌شود. این سلولها در زیر میکروسکوپ توسط یک متخصص پاتولوژی بررسی می‌شوند تا سرطانی بودن یا نبودن آنها مشخص شود. ارزش FNA به تجربه پزشکی که این کار را انجام می‌دهد و متخصص پاتولوژی که نمونه را تحلیل می‌کند بستگی دارد. موارد زیر را می‌توان از FNA تشخیص داد:
- بافت خوش‌خیم (غیرسرطانی) تیروئید می‌تواند با تیروئیدیت هاشیموتو، ندول کلوئید یا کیست تیروئید همراه باشد. این نتیجه معمولاً در ۶۰ درصد بایوپسی ها دیده می‌شود.
- بافت سرطانی (بدخیم) با تشخیص پاپیلاری، فولیکولار یا سرطان میدکولار همراه است. این نتایج در ۵ درصد از بایوپسی ها مشاهده می‌شود. بیشتر اینها سرطان پاپیلاری هستند.
- بایوپسی ممکن است آدنومای فولیکولار را نشان دهد. با این که معمولاً خوش‌خیم است اما تا ۲۰ درصد این ندول ها در نهایت سرطانی می‌شوند.
- نتایج غیر تشخیصی معمولاً به دلیل ناکافی بودن تعداد سلول‌های نمونه‌برداری شده حاصل می‌شود. پس از تکرار بایوپسی، تا ۵۰ درصد از این موارد ممکن است خوش‌خیم، سرطانی یا مشکوک تشخیص داده شوند.
یکی از سخت‌ترین مشکلات برای متخصصین پاتولوژی این است که تشخیص دهد آدنومای فولیکولار – معمولاً ندول خوش‌خیم – سلول فولیکولار سرطانی نیست. در این موارد، این به پزش و بیمار بستگی دارد که با اطمینان کمتر نسبت به تفسیر پاتولوژی، انجام عمل جراحی را انتخاب کنند یا نه. به یاد داشته باشید که احتمال کمی (۳%) وجود دارد که ندولی که خوش‌خیم شناسایی شده است، سرطانی باشد؛ بنابراین، حتی ندول های خوش‌خیم نیز باید به دقت توسط پزشک و بیمار پیگیری شوند. ممکن است به انجام یک بایوپسی دیگر نیز نیاز باشد به خصوص اگر ندول در حال رشد باشد. بیشتر سرطانهای تیروئید خیلی پیشرونده نیستند و به همین دلیل به سرعت گسترش نمی‌یابد. کارسینومای تمایز نیافته (آناپلاستیک) استثنا است که به سرعت گسترش یافته و درمان آن دشوار است.
درمان ندول های تیروئید چیست؟
تشخیص آدنومای فولیکولار از سرطانهای فولیکولار دشوار است. ندول های فولیکولار، ندول های دیگر مشکوک به سرطان هستند و سرطان قطعی باید به روش جراحی تحت درمان قرار گیرد. بیشتر سرطانهای تیروئید قابل درمان هستند و به ندرت باعث مرگ می‌شوند. هر ندولی که برداشته نشود باید به دقت تحت نظارت باشد و هر ۶ تا ۱۲ ماه توسط پزشک بررسی و معاینه شود. این ویزیت‌ها شامل معاینه بالینی، انجام اولتراسوند یا هر دو می‌شود. گاهی اوقات، پزشک ممکن است سعی کند که ندول ها را با استفاده از مقادیر سرکوب‌کننده هورمون‌های تیروئید جمع و کوچک کند. برخی پزشکان بر این عقیده هستند که اگر یک ندول جمع شود، احتمال خوش‌خیم بودن آن بیشتر است. مطالعات وسیعی که اخیراً انجام شده نشان می‌دهد که درمان با سرکوب تیروئید فرقی ندارد.
اگر یک ندول باعث پرکاری تیروئید شود، معمولاً سرطانی نیست. درمان با هدف پیشگیری از علائم و عوارض پرکاری تیروئید نظیر نارسایی قلبی، پوکی استخوان و تند شدن ضربان قلب انجام می‌شود. اقدامات درمانی شامل تحریک غده با استفاده از ید رادیواکتیو (ید ۱۳۱)، مسدودسازی تولید هورمون تیروئید با دارو یا تحت نظارت قرار دادن محافظه‌کارانه بیمار مبتلا به پرکاری خفیف تیروئید است. پرکاری تیروئید تحت بالینی به بیماران بزرگسال مبتلا به ندول پرکار که TSH آن به میزان حداقلی، سرکوب شده و سطح هورمون‌های تیروئید در خون او عادی و طبیعی است اشاره دارد. اقدامات درمانی برای هر شخیص متفاوت و متناسب با سن، ابتلا به بیماری‌های دیگر و اولویت‌های بیمار انجام می‌شود.
