تخمدان پلی کیستیک و نازایی

زندگی شهرنشینی و تغییر الگوی زندگی طی سال های اخیر شکل بیماری ها را تغییر داده و باعث شده بیماری هایی که قبلا به ندرت شاهد شیوع آنها بودیم، به سرعت در حال گسترش باشد. از جمله این بیماری ها می توان به اختلال عملکرد تخمدان ازجمله تخمدان پلی کیستیک و نازایی اشاره کرد. بیماری ای که باعث اختلال در قاعدگی می شود و مشخصه آن چاقی و پرمویی و عارضه بزرگ آن نازایی است.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

در مورد تخمدانی که کیست‌های متعدد دارد، دو تعریف وجود دارد، اما گاهی این دو تعریف به جای همدیگر به کار می‌روند. بیماری تخمدان پلی کیستیک و نشانگان تخمدان پلی کیستیک این دو تعریف هستند. در بیماری تخمدان پلی کیستیک که به آن تنبلی تخمدان هم گفته می‌شود، تخمدان‌ها بزرگ‌تر از حد طبیعی هستند و در آن کیست‌های متعدد و کوچک (حد ۵/۰ تا ۱ سانتی‌متر) دیده می‌شود که ناشی از نبود تعادل در سطح هورمون‌های زنانه است. به طوری که به علت آزاد نشدن تخمک‌ها، تجمع فولیکول‌ها در تخمدان شکل می‌گیرد. در این بیماران، قاعدگی نامنظم، پرمویی و تجمع چربی دور شکم دیده می‌شود.

در خانم‌های مبتلا، اختلال در میزان ترشح هورمون LH (هورمونی که باعث آزادسازی تخمک می‌شود)، چرخه ماهانه را نامرتب می‌کند و گاهی باعث می‌شود خونریزی ماهانه رخ ندهد. اما در نشانگان تخمدان پلی کیستیک، علاوه بر همه این علایم (کیست‌های متعدد، عادت ماهیانه نامنظم، چاقی، پرمویی و آکنه)، افزایش سطح بعضی هورمون‌ها هم وجود دارد که می‌تواند باعث نازایی شود. این نشانگان به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود و در آن تخمدان، سطح بالاتری از هورمون مردانه تستوسترون را آزاد می‌کند و از این طریق، باعث به هم خوردن تعادل هورمونی در بدن زن می‌شود.

چاقی و تخمدان پلی کیستیک

چاقی و تخمدان پلی کیستیک به‌طور قوی با یکدیگر ارتباط دارند و در بیش از ۵۰ درصد از موارد تخمدان پلی کیستیک دیده می‌شود. زنانی که از تخمدان پلی کیستیک رنج می‌برند و چاق هستند، بیشتر از زنانی که لاغر هستند، از عدم تخمک‌گذاری رنج می‌برند. این اثر بر تخمک‌گذاری ناشی از مقاومت به انسولین است که باعث هیپرانسولینمی و تحریک تولید آندروژن زیاد از تخمدان‌ها می‌شود. افزایش آندروژن داخل تخمدانی می‌تواند به مهار بلوغ فولیکولی منجر شود. کاهش وزن از طریق ورزش و رژیم غذایی می‌تواند در درمان کیست رحم مؤثر باشد و باعث بازگشت به سیکل‌های تخمک‌گذاری و دستیابی به بارداری در بسیاری از این بیماران شود. در زنانی که از تخمدان پلی کیستیک رنج می‌برند و چاق هستند، حتی با کاهش پنج تا ۱۰ درصد از وزن بدن، اغلب سیکل‌های تخمک‌گذاری بهبود می‌یابد. مطالعات نشان می‌دهند که زنانی که از وزن بیش از حد طبیعی رنج می‌برند، احتمال پاسخ به روش‌های تحریک تخمک‌گذاری دارویی کمتر است.

درمان نازایی ناشی از تخمدان پلی کیستیک

زنان چاق اغلب اظهار می‌کنندکه دست یافتن به کاهش وزن و ثابت نگهداشتن کاهش وزن خیلی سخت است. در درمان تخمدان پلی کیستیک و نازایی ناشی از آن حدی از چاقی که منعکس کننده یک اختلال متابولیک ارثی است و نحوه کاهش وزن به صورت یک سوال مانده است. اخیرا کاهش وزن تدریجی توصیه می‌شود تا شانس ثابت نگه‌داشتن و زن افزایش یابد. ترکیب رژیم پیشنهادی در دو مطالعه کوچک ارزیابی شده است.

این مطالعات رژیم کم کالری با کربوهیدرات بالا ۵۵ درصد و پروتیین کم ۱۵ درصد را با رژیم کم کالری با کربوهیدرات کم ۴۰ درصد و پروتئین بالا ۳۰ درصد مقایسه کردند کاهش وزن و کاهش آندروژن در گردش و سطوح انسولین در دو گروه مشابه بود. اگرچه اندازه نمونه بیماران کوچک بود این دو مطالعه نشان دادند که بیماران باید ترکیب غذاییشان را پی‌گیری کنند علی‌رغم این‌که به مطالعات تایید کننده بزرگ‌تری نیاز است.

عادت ورزش در سلامت تولید مثل زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS بسیار مهم است. ورزش حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد و به کاهش وزن و ثابت نگه‌داشتن کاهش وزن کمک می‌کند.۱۹ سایر عوامل مثل مصرف کافیین زیاد مصرف الکل و مصرف سیگار نیز بیان شده‌اند.۸ پس از کاهش وزن بیماران باید به تثبیت کاهش وزن در طولانی‌مدت و داشتن وزن طبیعی طی حاملگی تشویق شوند. چاقی منجر به نتایج بد بارداری (افزایش خطر سقط خود به خود و زایمان زودرس) می‌شود و عوارض مادری مثل فشارخون بارداری و دیابت ملیتوس بارداری ترومبوآمبولی و عفونت زخم را افزایش می‌دهد. اصلاح شیوه زندگی در طولانی‌مدت تمایل به دیابت ملیتوس تیپ دو را کاهش می‌دهد و ریسک فاکتورهای بیماری قلبی عروقی را تعدیل می‌کند.

کاهش وزن ورزش و اصلاح نحوه زندگی در زنان تخمدان پلی کیستیک با وزن بالا سبب بهبود سیکل‌های تحریک تخمک‌گذاری و دستیابی به حاملگی و درمان نازایی در زنان می‌شود و اولین گزینه برای این بیماران است. زنان بسیار چاق باید از خطر حاملگی آگاه شوند.

علامت اصلی ناباروری عدم بارداری نیست. ممکن است  در علایم ناباروری در زنان ، هیچ علامت آشکاری وجود نداشته باشد. یک زن نابارور ممکن است دارای قاعدگی نامنظم یا عدم قاعدگی باشد. به ندرت یک مرد نابارور ممکن است نشانه‌هایی از مشکلات هورمونی از قبیل تغییراتی در رشد مو و یا عملکرد جنسی داشته باشد.

خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” چاقی و ناباروری زنان ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه نازایی زنان مطالعه فرمایید.

منبع: انجمن تخصص زنان و مامایی ایران. آفتاب