تخمدان پلی کیستیک و نازایی

زندگی شهرنشینی و تغییر الگوی زندگی طی سال های اخیر شکل بیماری ها را تغییر داده و باعث شده بیماری هایی که قبلا به ندرت شاهد شیوع آنها بودیم، به سرعت در حال گسترش باشد. از جمله این بیماری ها می توان به اختلال عملکرد تخمدان ازجمله تخمدان پلی کیستیک و نازایی اشاره کرد. بیماری ای که باعث اختلال در قاعدگی می شود و مشخصه آن چاقی و پرمویی و عارضه بزرگ آن نازایی است.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

در مورد تخمدانی که کیست های متعدد دارد، دو تعریف وجود دارد البته گاهی به جای همدیگر به کار می روند؛ بیماری تخمدان پلی کیستیک و نشانگان تخمدان پلی کیستیک. در بیماری تخمدان پلی کیستیک که به آن تنبلی تخمدان هم گفته می شود، تخمدان ها بزرگ تر از حد طبیعی هستند و در آن کیست های متعدد و کوچک (حد ۵/۰ تا ۱ سانتی متر) دیده می شود که ناشی از نبود تعادل در سطح هورمون های زنانه است، به طوری که به علت آزاد نشدن تخمک ها، تجمع فولیکول ها در تخمدان شکل می گیرد. در این بیماران قاعدگی نامنظم، پرمویی و تجمع چربی دور شکم دیده می شود.

در خانم های مبتلا اختلال در میزان ترشح هورمون LH (هورمونی که باعث آزادسازی تخمک می شود)، چرخه ماهانه را نامرتب می کند و گاهی باعث می شود خونریزی ماهانه رخ ندهد اما در نشانگان تخمدان پلی کیستیک، علاوه بر همه این علایم (کیست های متعدد، عادت ماهیانه نامنظم، چاقی، پرمویی و آکنه)، افزایش سطح بعضی هورمون ها هم وجود دارد که می تواند باعث نازایی شود. این نشانگان به دلایل مختلفی ایجاد می شود و در آن تخمدان، سطح بالاتری از هورمون مردانه تستوسترون را آزاد می کند و از این طریق، باعث به هم خوردن تعادل هورمونی در بدن زن می شود.

چاقی و تخمدان پلی کیستیک

چاقی قویاً همراه با تخمدان پلی کیستیک است و در بیش از ۵۰ درصد موارد دیده می‌شود. زنان تخمدان پلی کیستیک چاق بیش از زنان تخمدان پلی کیستیک لاغر از عدم تخمک‌گذاری رنج می‌برند. این تاثیر روی تخمک‌گذاری ناشی از مقاومت به انسولین است که به نوبه خود موجب هیپرانسولینمی و تحریک تولید آندروژن زیاد از تخمدان‌ها می‌شود. افزایش آندروژن داخل تخمدانی بلوغ فولیکولی را مهار می‌کند. کاهش وزن به‌دنبال ورزش و رژیم غذایی در درمان کیست رحم موثر بوده و  سبب بازگشت به سیکل‌های تخمک‌گذاری و دستیابی به حاملگی در بسیاری از این بیماران می‌شود. در زنان تخمدان پلی کیستیک چاق فاقد تخمک‌گذاری حتی با کاهش پنج تا ۱۰ درصد از وزن بدن اغلب سیکل‌های تخمک‌گذاری بهبود می‌یابد. مطالعات نشان می‌دهند که زنان با وزن بیش از حد طبیعی احتمال پاسخ به روش‌های تحریک تخمک‌گذاری دارویی کمتراست.

درمان نازایی ناشی از تخمدان پلی کیستیک

زنان چاق اغلب اظهار می‌کنندکه دست یافتن به کاهش وزن و ثابت نگهداشتن کاهش وزن خیلی سخت است. در درمان تخمدان پلی کیستیک و نازایی ناشی از آن حدی از چاقی که منعکس کننده یک اختلال متابولیک ارثی است و نحوه کاهش وزن به صورت یک سوال مانده است. اخیرا کاهش وزن تدریجی توصیه می‌شود تا شانس ثابت نگه‌داشتن و زن افزایش یابد. ترکیب رژیم پیشنهادی در دو مطالعه کوچک ارزیابی شده است.

این مطالعات رژیم کم کالری با کربوهیدرات بالا ۵۵ درصد و پروتیین کم ۱۵ درصد را با رژیم کم کالری با کربوهیدرات کم ۴۰ درصد و پروتئین بالا ۳۰ درصد مقایسه کردند کاهش وزن و کاهش آندروژن در گردش و سطوح انسولین در دو گروه مشابه بود. اگرچه اندازه نمونه بیماران کوچک بود این دو مطالعه نشان دادند که بیماران باید ترکیب غذاییشان را پی‌گیری کنند علی‌رغم این‌که به مطالعات تایید کننده بزرگ‌تری نیاز است.

عادت ورزش در سلامت تولید مثل زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS بسیار مهم است. ورزش حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد و به کاهش وزن و ثابت نگه‌داشتن کاهش وزن کمک می‌کند.۱۹ سایر عوامل مثل مصرف کافیین زیاد مصرف الکل و مصرف سیگار نیز بیان شده‌اند.۸ پس از کاهش وزن بیماران باید به تثبیت کاهش وزن در طولانی‌مدت و داشتن وزن طبیعی طی حاملگی تشویق شوند. چاقی منجر به نتایج بد بارداری (افزایش خطر سقط خود به خود و زایمان زودرس) می‌شود و عوارض مادری مثل فشارخون بارداری و دیابت ملیتوس بارداری ترومبوآمبولی و عفونت زخم را افزایش می‌دهد. اصلاح شیوه زندگی در طولانی‌مدت تمایل به دیابت ملیتوس تیپ دو را کاهش می‌دهد و ریسک فاکتورهای بیماری قلبی عروقی را تعدیل می‌کند.

کاهش وزن ورزش و اصلاح نحوه زندگی در زنان تخمدان پلی کیستیک با وزن بالا سبب بهبود سیکل‌های تحریک تخمک‌گذاری و دستیابی به حاملگی و درمان نازایی در زنان می‌شود و اولین گزینه برای این بیماران است. زنان بسیار چاق باید از خطر حاملگی آگاه شوند.

علامت اصلی ناباروری عدم بارداری نیست. ممکن است  در علایم ناباروری در زنان ، هیچ علامت آشکاری وجود نداشته باشد. یک زن نابارور ممکن است دارای قاعدگی نامنظم یا عدم قاعدگی باشد. به ندرت یک مرد نابارور ممکن است نشانه‌هایی از مشکلات هورمونی از قبیل تغییراتی در رشد مو و یا عملکرد جنسی داشته باشد.

خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” چاقی و ناباروری زنان ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه نازایی زنان مطالعه فرمایید.

منبع: انجمن تخصص زنان و مامایی ایران. آفتاب