پیشگیری از بروز چاقی مفرط در کودکان و نوجوانان

[sbu_post_image]

خوردن منظم غذا باعث کاهش شاخص توده بدنی می‌شود و همچنین تأثیرگذاری 8 جهش ژنی که باعث چاقی مفرط می‌شود را افزایش می‌دهد. خوردن منظم غذا باعث حفظ قند خون می‌شود و در نتیجه تمایل به مصرف غذاهای شیرین کاهش پیدا می‌کند و تعادل در دریافت کالری ایجاد می‌شود. نامنظم بودن رژیم غذایی، به عنوان مثال حذف یک وعده غذایی، به ویژه صبحانه، باعث می‌شود فرد در وعده بعدی بیشتری غذا مصرف کند و اضافه وزن پیدا کند. مصرف روزانه 5 وعده غذا شامل صبحانه، ناهار، شام و 2 وعده میان وعده، باعث پیشگیری از بروز چاقی مفرط در کودکان می‌شود.

علل اضافه وزن و چاقی کودکان

• چاقی ژنتیکی در کودکان

خطر ابتلا به اضافه وزن و چاقی به دلیل ژنتیک در کودکانی که والدین چاق دارند و یا از مادران دیابتی متولد می‌شوند، بیشتر از سایر کودکان است. حتی کودکانی که یکی از والدینشان چاق است، حتی با حفظ وزن ایده‌آل، در معرض اضافه وزن و چاقی در دوران نوجوانی و جوانی قرار دارند.

عوامل مربوط به محیط و شیوه زندگی شامل رفتارهای غذایی نامناسب مانند عادت به مصرف غذاهای پرکالری، غذاهای آماده و رستورانی، تنقلات کم ارزش و غذاهای پرچرب، می‌توانند باعث ابتلا به اضافه وزن و چاقی شوند. در دسترس بودن غذاهای پرکالری در محیط‌هایی مانند خانه، مهد کودک، مدرسه و مکان‌های بازی و تفریح، باعث ترغیب کودک به مصرف این مواد می‌شود و در نتیجه باعث اضافه وزن و چاقی می‌شود.

• بی تحرکی کودکان

کاهش فعالیت بدنی (استفاده بیش از حد از کامپیوتر، تماشای تلویزیون به مدت طولانی و …) و کاهش فرصت‌های بازی در خارج از منزل موجب می‌شود تا بخشی از انرژی دریافتی از مواد غذایی در بدن به صورت چربی تجمع پیدا کرده و سبب اضافه وزن و چاقی شود. توجه کنید کودکانی که 5 ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند، 5 برابر بیشتر از سایر کودکان به اضافه وزن و چاقی مبتلا می‌شوند. الگوی زندگی امروزی از فعالیت بدنی آدمها بسیار کاسته است و تلویزیون، کامپیوتر، بازیهای ویدوئویی، جایگزین بازیهای کودکان و فعالیت بدنی آنها شده است .

عوارض اضافه وزن و چاقی کودکان

چاقی مفرط در کودکان می‌تواند با بروز بیماری‌های جدی مانند دیابت نوع ۲، آسم و مشکلات تنفسی هنگام خواب در ارتباط باشد. افزایش میزان ابتلا به بیماری‌های متعدد از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، فشار خون بالا، افزایش چربی‌های مضر خون، بیماری‌های کبدی و بیماری‌های تنفسی نیز از عوارض دیگر چاقی در کودکان است.

یکی از اثرات مهم اضافه وزن در کودکان، کاهش اعتماد به نفس و احساس گوشه‌گیری و افسردگی در آنهاست. این امر می‌تواند به دلیل عدم توانایی کودکان برای موفقیت در بازی‌های گروهی مانند همسالان خود باشد و حتی ممکن است آن‌ها مورد تمسخر همسالان خود قرار بگیرند.

بروز اضافه وزن و چاقی در کودکی، ممکن است منجر به چاقی در بزرگسالی شود و کودکان چاق امروز، بزرگسالان چاق آینده خواهند بود.

جلوگیری از چاقی مفرط در کودکان و نوجوانان

پیشگیری از بروز چاقی مفرط در کودکان به یك مسئله مهم سلامت عمومی تبدیل شده است زیرا كه چاقی کودکان در كوتاه مدت می تواند موجب مشكلات جسمی و روانی-اجتماعی در كودك شود و در عین حال این خطر وجود دارد که تا بزرگسالی ادامه یابد. بنابراین پیشگیری و درمان چاقی در سنین پایین از اولویت بالایی برخوردار است . زیرا ضمن آنكه اثر بخشی درمان در این سنین بیشتر است، احتمال درونی كردن رفتارهای سالم از جمله انتخاب ها و الگوی غذایی و فعالیت جسمی مناسب در این سنین بسیار بیشتر و پایدارتر از سنین بزرگسالی خواهد بود .

مهمترین هدف برنامه های پیشگیری از بروز چاقی مفرط در کودکان و كنترل چاقی ژنتیکی كودكان، تنظیم وزن از طریق تعدیل رفتارهای خوردن و فعالیت جسمی می باشد بنابراین مهم ترین جزء درمان، تغییر رفتار و ایجاد محیط مناسب برای بروز و تداوم رفتارهای مورد نظر است. مداخله های مورد نظر لازم است در سه سطح كودك، خانواده و محیط بیرون ار منزل (محله، مهد یا مدرسه) اعمال گردد.

قدم اول در برنامه های پیشگیری از بروز چاقی مفرط در کودکان، شناسایی رفتارهای پرخطر كودكان در این ارتباط، از جمله الگوی مصرف غذا، میزان و الگوی فعالیت بدنی، نحوه گذراندن اوقات فراغت و رفتارها و شرایط غذاخوردن و فعالیت خانواده است.

در قدم دوم پیشگیری از بروز چاقی مفرط در کودکان، شناسایی رفتارهای جایگزین و راهكارهای موفق مورد توجه قرار می گیرد. شناسایی رفتارهای مثبت، یافتن راه های تحریك انگیزه و یا ایجاد محیط حمایت كننده برای كودك با توجه به شرایط اجتماعی-اقتصادی خانواده و انتخاب راهكارهایی كه برای او جالب و نشاط آور باشند از جمله اقدامات مهم در این مرحله اند.

قدم سوم پیشگیری از بروز چاقی مفرط در کودکان، شامل رویكردهای تغییر رفتار كودك، والدین و مراقبان وی (از جمله مربیان آموزشی) در جهت تعدیل الگوی مصرف غذا و افزایش فعالیت بدنی است. این مرحله، مشاهده و پیگیری رابطه غذاخوردن یا فعالیت جسمی با وقایع و محرك هایی مانند برنامه های جمعی، میهمانی و یا حالات روحی و خلق كودك و یافتن راه های تحریك انگیزه و یا ایجاد محیط حمایت كننده برای كودك را در بر می گیرد.

ضمن تاكید ویژه ای كه بر درگیركردن خانواده و همراه كردن آنها با چنین برنامه هایی وجود دارد، نقش مهدكودك و مدرسه یا به عبارتی محیط خارج از منزل در پیشگیری و درمان چاقی در كودكان مسئله دیگری است كه در جامعه ما به یك بازنگری و سازماندهی مجدد نیاز دارد. تقویت سیاست های حامی تغذیه مناسب و تامین فعالیت بدنی روزانه درمدارس و مهدهای كودك و تقویت برنامه های آموزش تغذیه و فعالیت بدنی در مدارس به صورت كودك محور و جالب، از جمله رویكردهایی است كه در پیشگیری از بروز چاقی مفرط در کودکان پیشنهاد می شود.

خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” درمان چاقی نوجوانان ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه جلوگیری از چاقی مفرط در کودکان و نوجوانان مطالعه فرمایید.

منبع: شیر مادر. تبیان زنجان. ورزش و کاهش وزن