پمپ انسولین

در بعضي از افراد براي کنترل بهتر قند خون از پمپ انسولین استفاده مي شود پمپها بهترين و جديدترين وسيله براي کنترل ديابت هستند. بسياري از نوجواناني که موفق به کنترل ديابت خود نمي شوند بعد از شروع پمپ درماني احساس راحتي بيشتري مي کنند . (پمپهاي انسولين مزايا و معايبي نيز دارد)

براي استفاده از پمپ بايد  فرد آموزشهاي لازم  در مورد چگونگي استفاده از آن را ياد بگيرد که اين کار نياز به آگاهي، آموزش و دقت بيشتر دارد. معمولا قبل از شروع کار با پمپ دفترچه و کتاب راهنما همراه با آموزشهاي لازم توسط شرکت مربوطه که پمپ از آن خريداري ميشود به فرد داد ه ميشود. بنابراين در هفته هاي اول ، تنظيم پمپ و ياد گيري صحيح کار با ان بسيار مهم است.

نحوه ی کار با پمپ انسولین

در پمپ هاي انسولين تنها از يک نوع انسولين سريع اثر (مانند ليسپرو) استفاده ميشود.با تنظيمات انجام شده مقداري از اين انسولين براي حفظ قند خون بدن در محدوده نرمال به صورت انسولين پايه در طول شبانه روز به تدريج وارد بدن ميشود و مابقي براي مصرف غذا قبل از هر وعده غذايي با توجه به مقدار مصرف مواد کربوهيدرات دار يا در هنگام بالا بودن قند خون تزريق ميشود.

تنظيم پمپ انسولین

قبل  از شروع استفاده ازپمپ اطلاعات زير با کمک پزشک و مربي آموزش دهنده پمپ به دستگاه داده ميشود:

انسولين پايه مورد نياز بدن (basal insulin)

انسولين پايه به منظور نگه داشتن قند خون در سطح مطلوب در طول شبانه روز وقتي غذايي مصرف نمي شود ، مورد نياز است و ميتوان با برنامه ريزي براي پمپ نياز به انسولين پايه بدن را در روزهاي مختلف تنظيم کرد. انسولين پايه يا بازال 24 ساعته توسط پمپ تزريق ميشود تا قند خون در طول شب و در بين وعده هاي غذايي ثابت نگه داشته شود.پمپ ميتواند مقادير مختلفي انسولين پايه را در ساعات مختلف روز تزريق کند ، حتي ميتوان با استفاده از تنظيمات پمپ ،انسولين پايه را به 24 قسمت تقسيم کرده تا در هر ساعت مقدار مناسب انسولين به بدن تزريق شود.

قند خون مطلوب براي فرد

حدود مطلوب قند خون مقاديري است که ميزان قند خون شما بايد باآن مطابق باشد، پزشک در تعيين مقدار آن به شما کمک ميکند. (مقادير مطلوب قند خون در جدول 8-1   آورده شده است.)

تعيين نسبتهاي کربوهيدراتي يا کربوهيدرات فاکتور Insulin to carb ratio (ICR)

کربوهيدراتها(نشاسته و قندها) موادي هستند که باعث افزايش قند خون ميشوند و مصرف آنها به انسولين نياز دارد ،اما مقدار انسولين لازم براي مواد کربوهيدرات دار در هر فرد متفاوت است بنابراين در تنظيمات پمپ نسبت کربوهيدرات يا کربوهيدرات فاکتور وجود دارد که براي تعيين ميزان انسولين لازم براي غذاهاي کربوهيدرات دار است اين نسبت به دو صورت به دستگاه داده ميشود:

الف- بر حسب گرم کربوهيدرات : در صورتيکه فرد براي تعيين مقدار کربوهيدرات غذا از برچسب هاي غذايي ،کتابهاي تهيه غذا و يا جدول کرب فاکتور غذاها(جدول 8- 1   ) استفاده کند و کربوهيدرات ماده غذايي را به گرم تعيين کند ،لازم است که براي پمپ نسبت کربوهيدراتي را به گرم تعريف کند ،يعني 1 واحد انسولين براي چه مقدار کربوهيدرات  به گرم لازم است .

(مثال : اگرنسبت کربوهيدراتي يا کربوهيدرات فاکتوربراي يک فرد 18 باشد يعني 1 واحد انسولين براي 18 گرم کربوهيدرات لازم است )

ب –  برحسب واحد و با استفاده از  فهرست جانشيني : در صورتيکه فرد براي تعيين کربوهيدرات غذا از جداول فهرست جانشيني استفاده کند ،لازم است براي پمپ نسبت کربوهيدراتي را به واحد يا سروينگ تعريف کند ،يعني 1 واحد ماده کربوهيدرات دار براي چه تعداد واحد انسولين مورد نياز است.

(مثال : اگر نسبت کربوهيدراتي 2 باشد يعني 2 واحد انسولين براي 1 واحد از مواد کربوهيدرات لازم است.)

توجه : اين نسبتها براي هر شخص متفاوت است و با انجام آزمايش و تمرين وتکرار بدست مي آيد

تعيين فاکتور حساسيت انسوليني- insulin-sensitivity factor (ISF)

در پمپ ها اين قابليت وجود دارد که در صورت بالا بودن قند خون به مقدار مناسب انسولين به بدن وارد شود ، براي اين منظور لازم است قبلا براي دستگاه فاکتور حساسيت انسوليني تعريف شود. اين عدد نشان دهنده آن است که يک واحد انسولين چه ميزان  قند خون فرد را کاهش مي دهد .اين عدد نيز براي هر شخص متفاوت است و با انجام آزمايش، تمرين و تکرار  بدست ميايد. (مثال : اگر اين عدد 60 باشد يعني 1 واحد انسولين 60 ميليگرم در دسي ليتر قند خون را کاهش ميدهد.)(92و93)

توجه :لازم است تمامي اين تنظيمات توسط پزشک و مربي آموزش ديده پمپ و با توجه به وضعيت هرفرد به طور اختصاصي انجام شود.

اطلاعات داده شده به دستگاه توسط فرد

پس از انجام تنظيمات  وشروع به کار لازم است قبل از هر وعده غذايي اطلاعات زير به دستگاه  داده شود تا مقدار انسولين لازم براي آن وعده غذايي به بدن تزريق شود مانند:

•     قند خون اندازه گيري شده
•     مقدار کربوهيدرات مصرف شده

شمارش کربوهيدرات در پمپ انسولين

روش محاسبه مقدار کربوهيدرات  در پمپ بستگي به نوع نسبت کربوهيدراتي در تنظيمات پمپ دارد .يعني اگر نسبت کربوهيدراتي برحسب گرم باشد  از روش شمارش کربوهيدرات به گرم استفاده مي شود و اگر بر حسب واحد باشد از فهرست جانشيني  استفاده مي شود. در هر صورت ميتوان با انتخاب يکي از دو روش زير عمل نمود:

1-   شمارش  کربوهيدرات به گرم

روش محاسبه کربوهيدرات به گرم با استفاده از وزن موادغذايي دقيق تر از روش استفاده از جدول فهرست جانشيني است  و اخيرا مورد استفاده قرار مي گيرد .در اين روش  مقدار کربوهيدرات مصرفي به گرم محاسبه و به دستگاه داده ميشود و با استفاده از تنظيمات قبل ، دستگاه مقدار انسولين لازم را به بدن وارد ميکند .براي تعيين کربوهيدرات به گرم از 2 روش زير ميتوان استفاده کرد:
الف –  شمارش کربوهيدرات با استفاده ازجدول کرب فاکتور غذاها  : کرب فاکتور يک ماده غذايي عبارت است از مقدار کربوهيدرات در 1 گرم از آن ماده غذايي. براي بدست آوردن کربوهيدرات غذاها ميتوان از جدول کرب فاکتور استفاده کرد(جدول 8- 1  ) در اين جدول براي هر ماده غذايي عددي به نام کرب فاکتورتعريف شده است که با استفاده از آن ميتوان مقدار کربوهيدرات ماده غذايي را به دست آورد. به اين منظور لازم است با استفاده از ترازو ابتدا ماده غذايي وزن شودو سپس در مقدار کرب فاکتور ضرب شود تا مقدار کربوهيدرات آن به گرم تعيين شود.(94)
ب – شمارش کربوهيدرات با استفاده از برچسب ماده غذايي : اغلب در کتابهاي آموزشي و گاهي روي برچسب مواد بسته بندي شده ،کربوهيدرات غذاها به گرم نوشته شده است.در صورتيکه فرد بخواهد از آنها استفاده کند لازم است با در نظر گرفتن وزن ماده غذايي مقدار کربوهيدرات را تعيين کند. (توضيح بيشتر در مورد برچسب غذايي در پايان فصل داده شده است.)

2-    شمارش کربوهيدرات به واحد

با اين روش ميتوان با استفاده از جداول فهرست جانشيني تعداد واحد کربوهيدرات مصرفي را محاسبه و به دستگاه وارد نمود.