تحقیقات نشان داده است که بیماری‌های لثه و دهان و دندان در افراد دیابتی شایع‌تر هستند و بنابراین باید به عنوان عوارض دیابت مورد توجه قرار بگیرند، همانند بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های چشمی.
پری‌اودونتیت به عنوان شدیدترین بیماری لثه شناخته میشود. در این حالت، لثه‌ها شروع به جدا شدن از دندان‌ها می‌کنند و فضاهای خالی بین لثه‌ها و دندان‌ها ایجاد میشود. این فضاها توسط میکروب‌ها و چرک پر می‌شوند و باعث عمیق‌تر شدن فضاها می‌شوند. در این مرحله ممکن است نیاز به جراحی برای حفظ دندان‌ها باشد. اگر پری‌اودونتیت درمان نشود، عفونت به قسمت‌های عمیق‌تر نفوذ می‌کند و باعث تخریب استخوان‌های فک میشود و در نتیجه دندان‌ها ممکن است از دست رفته یا توسط دندانپزشک خارج شوند.
ارتباط بین بیماری‌های لثه و دیابت
تحقیقات نشان داده است که بیماری‌های دهان و دندان و لثه در افراد دیابتی شایع‌تر هستند. بنابراین بیماری‌های لثه باید در لیست عوارض دیابت همانند بیماری‌های قلبی، سکته‌های مغزی، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های چشمی قرار گیرند.
تحقیقات نشان داده است که ارتباط بین دیابت و بیماری‌های لثه دوطرفه است. بیماران دیابتی مستعد بیماری‌های لثه هستند و بیماری‌های لثه نیز می‌توانند بر کنترل قند خون اثر بگذارند و باعث بدتر شدن دیابت شوند. هم‌چنین افراد مبتلا به دیابت، ریسک بالایی برای مشکلات دهانی مانند ژنژویت (مرحله‌ی اول بیماری‌های لثه) و پری اودونتیت (بیماری لثه در مرحله پیشرفته) دارند. علت شیوع بیماری‌های لثه در افراد دیابتی، استعداد زیاد این افراد به انواع عفونت‌ها و ناتوانی در مبارزه با میکروب‌ها است.
بهداشت دهان جزیی از بهداشت عمومی است. بنابراین به طور مرتّب از مسواک و نخ دندان استفاده کنید و به صورت سالانه جهت چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید.
یکی دیگر از بیماری‌های دهان که در افراد دیابتی شیوع بیشتری دارد، برفک دهان است. برفک یک عفونت قارچی است که در آن قارچ‌ها روی مخاط دهان رشد می‌کنند.
مشکلات دیگری مانند خشکی دهان نیز در افراد دیابتی شایع است که مخاط دهان را مستعد به زخم و درد می‌کند.
پیشگیری از بیماری های دهان به علت دیابت
اولين و مهم‌ترین عامل، کنترل قند خون است. در مرحله بعد مراقبت از لثه‌ها و دندان همراه با چکاپ‌های منظم، به فاصله هر شش ماه است. برای جلوگیری از عفونت قارچی برفک، قند خونتان را در محدوده طبیعی حفظ کنید. سیگار نکشید و اگر دندان مصنوعی دارید؛ هر روز آن‌ها را بیرون آوريد و تمیز کنید. حفظ قند خون در محدوده‌ي طبیعی موجب جلوگیری از خشک شدن دندان میشود.
بیماران دیابتی هنگام مراجعه به دندانپزشک
بیماران مبتلا به دیابت، به مراقبت خاص نیاز دارند بنابراين همیشه اطلاعات لازم در ارتباط با دیابت خود را در اختیار دندان پزشک قرار دهید.
اعمال دندان‌پزشکی خود را تا کنترل مناسب قند خون به عقب بیاندازید مگر در موارد اورژانس.
در مراجعه به دندانپزشک نکته‌ها زیر را مدنظر قرار دهید:
به دندانپزشک بگویید به دیابت مبتلا هستید و هرگونه مشکلی با عفونت و یا کنترل قند خون دارید با او در میان بگذارید.
پيش از مراجعه به دندان پزشک غذا بخورید.
بهترین زمان برای اعمال دندان‌پزشکی زمانی است که قند خون شما در محدوده‌ي طبیعی باشد.
اگر انسولين می‌زنید بهترین زمان مراجعه، پس از خوردن صبحانه است.
پيش از مراجعه داروهای خود را طبق برنامه قبلی مصرف کنید مگر آن‌که پزشک و یا دندانپزشک توصیه خاصّی کرده باشد. دندانپزشک شما باید با پزشک شما درباره‌ي تغییر در داروها و یا استفاده از آنتی‌بیوتیک مشورت کند.
بعد از اعمال دندان‌پزشکی برنامه غذایی روزانه را دنبال كنيد و اگر به جویدن قادر نیستید از غذاهای مناسب که به جویدن نیاز نداشته باشد؛ استفاده کنید. حتی گاهی ممکن است به رعایت «برنامه روزهای بیماری» نیاز باشد که در جای خود پيش‌تر توضیح دادیم
تا زمان کنترل شدن قند خون خود، جراحی دندان را به عقب بیاندازید. اگر قند شما کنترل نباشد و به عمل جراحی دهان نیاز پیدا کردید؛ ممکن است براي کنترل قند خون به بستر شدن در بيمارستان نياز باشد.
پلاک‌های دندانی
اگر به بیماری لثه مبتلا باشید میکروب‌ها موجب تخریب لثه (ژنژویت) و استخوان اطراف دندانتان میشود. شروع این تخریب با تشکیل پلاک است. پلاک عبارت از یک لایه چسبناک متشکّل از خون، بزاق و میکروب‌ها است. پلاک‌ها تمایل دارد در قاعده دندان‌های شما، در مجاورت خط بین لثه و دندان تشکیل شود در این‌جا میکروب‌های موجود در پلاک، موجب قرمزی، دردناکی و خونریزی لثه‌های شما میشود.
هدف از مسواک کردن و استفاده از نخ دندان، از بین بردن این پلاک‌ها است.
در صورت عدم استفاده از مسواک و نخ دندان، پلاک‌ها سفت شده به صورت رسوب در می‌آید و این رسوب‌ها رشد می‌کند و اطراف دندان شما را فرا می‌گیرد. هر چقدر رسوبات بيش‌تر شود پلاک بيش‌تری روی آن‌ها تشکیل میشود. در این مرحله فقط دندان‌پزشکان قادرند رسوبات را از اطراف دندان شما پاک کنند. اگر پلاک‌ها و رسوبات تمیز نشود حتّی مسواک زدن نرم نیز موجب خونریزی لثه‌ها میشود.
به این حالت ژنژویت می‌گویند. ژنژویت اولين مرحله از بیماری‌های لثه است.
شما می‌توانید بر علیه ژنژویت به صورت زیر مبارزه کنید:
روزانه دندان‌هایتان را مسواک بزنید و نخ دندان را فراموش نکنید و حداقل سالی دو بار به دندانپزشک مراجعه کنید.
اگر ژنژویت مورد درمان قرار نگیرد بیماری لثه شدیدتر میشود. شدیدترین مرحله‌ی بیماری لثه، پری اودونتیت نام دارد. در این زمان لثه‌های شما از روی دندان‌هایتان بلند میشود و فضاهایی بین دندان و لثه به وجود می‌آید. این فضاها توسط میکروب‌ها و چرک پر و عمیق‌تر میشود.اگر به این مرحله رسیدید ممکن است براي حفظ دندان‌هایتان به عمل جراحی نیاز داشته باشید. اگر پری اودونتیت درمان نشود؛ عفونت به قسمت‌های عمقی‌تر نفوذ میكند و موجب تخریب استخوان های اطراف دندان‌هایتان میشود. سپس دندان‌ها شروع به لق شدن می کند ممکن است خود به خود بیافتد و یا به کشیدن آن‌ها توسط دندانپزشک نیاز باشد.
مسواک و نخ دندان
سه مرحله مهم در مبارزه با بیماری‌های لثه عبارت است از: مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک. حداقل روزانه دو بار دندان‌هایتان را مسواک بزنید و حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید. در مورد روش صحیح مسواک زدن و استفاده از نخ دندان با دندانپزشک مشورت کنید.
مسواک زدن
برای تمیز شدن دندآن‌هایتان حداقل در هر بار 3 دقیقه مسواک بزنید.
از مسواک‌های با ریشه‌های نرم و انتهای صاف استفاده کنید. ریشه‌های نرم به لثه‌ها آسیب نمی‌رساند.
مسواک را طوری بگیرید که نوک ریشه‌ها به سمت خط حایل بین لثه و دندان باشد.
علاوه بر مسواک زدن قسمت بیرونی دندان، قسمت‌های داخل و سطح بالای دندان‌ها را نیز مسواک بزنید.
سطح زبانتان را جهت برطرف کردن میکروب‌ها و در نتیجه بهتر شدن بوی دهان مسواک بزنید.
هم‌چنین مسواک زدن لثه فراموش نشود.
اگر ریشه‌های مسواک شما دچار پارگی و یا خمیدگی شده آن را دور بیندازید و از مسواک نو استفاده کنید. معمولاً بعد از سه یا چهار ماه به تعویض مسواک نیاز است.
استفاده از نخ دندان
استفاده از نخ دندان یکی از روش‌های مهم تمیز کردن دندان و لثه است که تعداد کمی از افراد از آن استفاده می‌کنند. اگر شما هم از نخ دندان استفاده نمی‌کنید، باید بدانید که فقط نیمی از وظایف تمیز کردن دندان و لثه را انجام می‌دهید.
نخ دندان موجب برطرف کردن پلاک‌ها و باکتری‌های موجود در میان دندان‌ها و لثه میشود و غذای باقی‌مانده را نیز از بین می‌برد. این روش موثری برای پاکسازی محل‌هایی از دندان‌هاست که مسواک قادر به رسیدن به آن‌جا نمی‌باشد.
بهترین روش استفاده از نخ دندان، قرار دادن نخ بین دندان‌ها و سپس با حرکت دادن نخ به سمت بالا و پایین، پلاک‌ها و باکتری‌ها را از بین بردن است. این کار باید حداقل روزی یک بار و بعد از مسواک زدن انجام شود.
در کل، استفاده از نخ دندان به عنوان یکی از روش‌های تمیز کردن دندان و لثه بسیار مهم است و باید حداقل روزی یک بار از آن استفاده کرد.
روش استفاده از نخ دندان
1. cm 45 نخ دندان را بردارید بيش‌تر آن را اطراف انگشت وسط یک دست و بقیه را اطراف همان انگشت در سمتی دیگر بپیچید.
2. نخ را محکم بین انگشت اشاره و شصت خود بگیرید. طول نخ بین دو دست حدود cm 2.5 باشد.
3. نخ را با حرکات اره مانند جلو و عقب ببرید و بین دندآن‌های خود نفوذ کنید. هرگز نخ را به صورت سریع و ضربه‌ای بین دندآن‌های خود وارد نکنید زیرا باعث صدمه به لثه میشود.
4. زمانی که نخ روی خط ميان بین لثه و دندان قرار گرفت آن را به شکل حرف (C) اطراف دندان خود خم کنید و آن را به بالا و پایین حرکت دهید تا پلاک‌های دندان شما برطرف شود.
5. تمیز کردن پشت دندآن‌های خلفی و آخری خود را فراموش نکنید
6. بعد از خاتمه مسواک زدن و نخ کشیدن دهان خود را با آب بشویید.
اگر در گذشته بیماری‌های روماتیسمی انگشتان داشته اید، در نتیجه از انگشتان خود به خوبی نمی توانید استفاده کنید و یا اگر در دهانتان سیم‌های ارتودنسی قرار گرفته است؛ می‌توانید از ابزاری به نام نگهدارنده نخ استفاده کنید. در این زمینه با دندانپزشک خود مشورت کنید.
علائم هشداردهنده
علایم هشداردهنده‌ي وجود بیماری‌های لثه عبارت است از:
خونریزی از لثه‌ها در زمان مسواک زدن یا نخ کشیدن
لثه‌های قرمز ورم‌کرده و دردناک
لثه‌های جدا شده از دندآن‌ها در این حالت قسمتی از ریشه‌ی دندآن‌های شما پیداست. دندآن‌ها بلندتر به نظر می‌رسد.
تجمّع چرک بین لثه و دندآن‌ها که باعث بوی بد دهان میشود. (زمانی که لثه را روی دندان فشار می‌دهید چرک خارج میشود.)
لق شدن یا کنده شدن دندان‌های دايمی
اختلال در جفت شدن دندان‌های بالایی و پایینی. این اختلال را حس می‌کنید.
اگر هر یک از اختلالات بالا را دارید با دندانپزشک مشورت کنید
منبع : دکتر اسدالله حبیب
