دیابت بیمزه یک اختلال نادر در سیستم هورمونی است که در آن اغلب کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک (ضدادراری) (ADH) که به طور طبیعی از غده هیپوفیز ترشح می‌شود را داریم . این اختلال هیچ ارتباطی با افزایش قند خون ندارد و فقط به خاطر افزایش حجم ادرار با دیابت مشابهت دارد. در این بیماری مقدار زیادی از مایع رقیق شده به صورت ادرار از بدن بیمار دفع می شود.
علل دیابت بیمزه
عفونت مغز مثل آنسفالیت یا مننژیت، یکی از عوارض شایع پس از جراحی هیپوفیز، خونریزی درون جمجمه، آنوریسم (بیرون‌زدن دیواره رگ‌ها) . سایر علل دیابت بی مزه بیماری کلیه ( دیابت نوروژنیک که کلیه به هورمون ADH پاسخ نمی‌دهد ) و حاملگی (که جفت وازوپرسیناز ترشح می کند) و Dipsogenic (که نقص در هیپوتالاموس است) می باشند .
از مهم‌ترين عوامل بروز بيماري مي‌توان به وجود بدخيمي و تومورهاي غدد هيپوفيز اشاره کرد. اعمال جراحي روي هيپوفيز يا استفاده از مواد راديواکتيو و اشعه درماني تومورهاي مغزي (در نواحي هيپوفيز) عامل دوم ايجاد بروز ديابت بي‌مزه است. عامل ديگر، جراحات شديد به سر در اثر تصادفات و يا صدمات شديد مغزي است که اغلب با شکستگي در جمجمه نيز همراه مي باشد. در برخي از موارد نيز هيچ‌کدام از عوامل در فرد بيمار ديده نمي‌شود اما فرد به اين بيماري مبتلا است كه ناشي از مشكلات ژنتيكي است. اين بيماران به طور معمول از دوران کودکي، به طور ارثي گرفتار اين بيماري هستند و داراي سابقه بيماري در والدين خود مي باشند. با اين وجود در نزديك به نيمي از موارد ديابت بي مزه علت ايجادي بيماري ناشناخته است و شخص بدون داشتن آسيب يا صدمه اي دچار آن مي گردد.
در يك نوع از ديابت بي مزه، با وجود ترشح هورمون ضد ادراري از غده هيپوفيز، كليه ها به هورمون ضد ادراري واكنش نمي دهند كه به نام ديابت ضد ادراري نفروتيك شناخته مي شود. اين مشكل ممكن است ناشي از مصرف برخي داروها يا نواقص ژنتيكي مادرزادي كليه ها باشد. متاسفانه اين مشكل در حال حاضر قابل درمان نبوده و تا آخر عمر با بيمار همراه است. البته برخي درمان ها مي توانند تا حدودي نشانه هاي بيماري ديابت نفروتيك را بهبود بخشند.
گاهي اوقات كمبود هورمون ضد ادراري در دوران حاملگي رخ مي دهد. كه به نام ديابت بي مزه حاملگي شناخته مي شود. درمان آن هم با داروهاي حاوي هورمون ضد ادراري صورت مي گيرد. همراه با درمان، اين مشكل نيز در عرض 4 تا 6 هفته پس از زايمان مرتفع مي گردد و بدين ترتيب استفاده از دارو هم متوقف مي شود. به هر حال ممكن است در حاملگي هاي بعدي هم نشانه هاي بيماري مجددا ظاهر شود.
علایم دیابت بیمزه
– تشنگی زیاد
– دفع مقدار زیادی ادرار رقیق و بدون رنگ (تا 15 لیتر در روز)
– خشکی دست‌ها
– یبوست
– زیاد نوشیدن آب و مایعات
بيدار شدن در هنگام شب براي رفتن به دستشويي و شب ادراري ناخودآگاه از ديگر مشكلات اين بيماري است. در نوع شديد بيماري حجم زيادي از مايعات بدن به صورت ادرار از بدن بيمار دفع مي‌شود که گاهي اين مقدار به حدود 24 ليتر در روز هم ممكن است برسد و شخص بيمار نياز به ادرار کردن در هر 30 تا 60 دقيقه را احساس مي‌کند.
تشخیص دیابت بی مزه
اقدامات آزمایشگاهی تشخیصی مثل آزمایش محرومیت از آب برای تعیین سطح هورمون ضدادراری . در این بیماری یا سطح ADH در خون کم شده است ( و در شرایط تشنگی نیز افزایش نمی‌یابد) یا پاسخ کلیوی به این هورمون وجود ندارد .
درمان دیابت بیمزه
دسموپرسین که آنالوگ شیمیایی وازوپرسین (ADH) می‌باشد برای درمان استفاده می‌شود . این دارو به صورت اسپری بینی مصرف می شود.درمان شامل کنترل تعادل آب و الکترولیت و پیشگیری از کم‌آبی و نیز شناسایی و رفع علت دیابت بیمزه است. کاربامازپین نیز مفید است . دسموپرسین که آنالوگ شیمیایی وازوپرسین (ADH) می‌باشد، برای درمان استفاده می‌شود. اگر مشکل از کلیه باشد ( دیابت بی مزه نفروژنیک) دسموپرسین بی فایده است و از دیورتیکها مانند هیدروکلروتیازید باید سود جست .
هورمون آنتی دیورتیک در بدن این بیماران ساخته نمی‌شود. در نتیجه مبتلایان به دیابت بیمزه می‌توانند این هورمون را به صورت قرص و اسپری، روزانه 2 تا 3 بار مصرف کنند تا بیماریشان کنترل شود.
کاربامازپین نیز مفید است.
