غدد فوق کلیوی یا غده های آدرنال (Adrenal) یک جفت غده درون‌ریز هستند که هر کدام بر روی کلیه‌ها قرار دارند و وزن هر غده حدود ۵ گرم است. غدد فوق کلیوی دارای دو بخش قشری و مرکزی می باشند. بخش مرکزی غده فوق کلیوی، هورمون هایی مانند آدرنالین و نورآدرنالین را به جریان خون ترشح می کند. به کم کاری غده ی آدرنال (غده فوق کلیوی) بیماری آدیسون گفته می شود. زمانى بیمارى آدیسون اتفاق مى‌افتد که بیش از ۹۰% بافت آدرنال به طریق جراحی، بیمارى گرانولوماتوز (سل، هیستوپلاسموز، کوکسیدیوئیدومایکوز، کریپتوکوکوز) یا با مکانیسم‌هاى خودایمنى تخریب شود. متاستازهاى دو طرفه، خونریزى دو طرفه، HIV, CMV، آمیلوییدوز و سارکوئیدوز از علل نادر هستند.
علائم کم کاری غده فوق کلیوی
علائم بالینى شامل خستگی، ضعف، بى‌اشتهائی، تهوع و استفراغ، کاهش وزن، درد شکم، پیگمانتاسیون جلدى و مخاطی، میل به نمک، هیپوتانسیون و گه‌گاه هیپوگلیسمى است. ممکن است پارامترهاى آزمایشگاهى روتین طبیعى باشد. در موارد دیگر Na سرم کاهش مى‌یابد و پتاسیم سرم اغلب افزایش مى‌یابد. کاهش حجم خارج سلولى هیپوتانسیون را تشدید مى‌کند.
تشخیص کم کاری غده فوق کلیوی
تشخیص بهترین تست غربالگرى پاسخ کورتیزول ۶۰ دقیقه پس از مصرف عضلانى یا وریدى ۲۵۰μg ACTH (کوزینتروپین) است. به‌طور طبیعى سطح کورتیزول ۶۰-۳۰ پس از مصرف ACTH باید بیش از ۱۸g/dL باشد. اگر پاسخ غیر طبیعى باشد کمبود اولیه و ثانویه را مى‌توان به‌وسیله اندازه‌گیرى آلدوسترون نمونه‌هاى خونى مشابه افتراق داد. در نارسائى ثانوى آدرنال – نه اولیه – افزایش آلدوسترون از خط پایه طبیعى خواهد بود (۵mg/dL). به‌علاوه در نارسائى اولیه آدرنال ACTH پلاسما بالا است در حالى‌که در نارسائى ثانویه ACTH پلاسما پائین یا به‌طور نامتناسبى طبیعى است. بیمارانى با شروع اخیر یا نارسائى نسبى هیپوفیز ممکن است پاسخ طبیعى به تست سریع تحریکى ACTH داشته باشند. در این بیماران مى‌توان از تست‌هاى جایگزین (تست متى‌راپون، تست تحمل انسولین، یا تست ACTH با دوز ۱μg) براى تشخیص استفاده کرد.
درمان کم کاری غده فوق کلیوی
هیدروکورتیزون با دوز ۳۰-۲۰ mg/d به‌صورت دوسوم در صبح و یک‌سوم در بعدازظهر اساس درمان جایگزینى گلوکوکورتیکوئید است. تعدادى از تجویز ۳ بار در روز فایده مى‌برند. گلوکوکورتیکوئیدهاى دیگر را مى‌توان در دوز واحد داد. معمولاً در نارسائى اولیه آدرنال نیاز به جایگزینى مینرالوکورتیکوئید به‌صورت ۱/۰ – ۰۵/۰ mg فلودروکوتیزون خوراکى روزى یک بار و حفظ مصرف کافى Na است. دوز آن‌را باید به‌منظور طبیعى کردن Na و K سرم و حفظ BP طبیعى بدون تغییرات وضعیتى تیتر کرد. ممکن است اندازه‌گیرى رنین پلاسما هم در تیتر کردن دوز دارو مفید باشد. بهتر است در تمام بیماران مبتلا به نارسائى آدرنال از دستگاه‌هاى خودتجویزى وریدى استروئیدها استفاده کرد و بیماران توسط سیستم هوشمند طبى ثبت شوند. در صورت وقوع بیمارى‌هاى دیگر، دوز هیدروکورتیزون را باید دو برابر کرد. در خلال کریز آدرنال براى درمان مؤثر هیپوتانسیون نیاز به اصلاح کمبودهاى آب و Na توسط نرمال‌سالین است.
منبع: ویستا
