ژنیکوماستی به بزرگ شدن بافت پستان جنس مذکر گفته می شود و به علت افزایش بیش از حد فعالیت استروژن که معمولاً در نتیجه بالا رفتن نسبت استروژن به آندروژن است، بوجود می آید. ژنیکوماستی دردناک با بافت غدد پستانی بیش از ۴ سانتی متر قطر و اغلب حساسیت پستان ها در لمس همراه است. بزرگی بافت غده ای باید از افزایش بیش از حد بافت چربی افتراق داده شود: بافت غده ای سفت تر و حاوی طناب های سفت فیبر مانند است.
ژنیکوماستی به عنوان یک علامت طبیعی فیزیولوژیک در نوزدان (به دلیل انتقال استروژن های مادری و جفتی از خلال جفت)، دوران بلوغ (نسبت بالای استروژن به آندروژن در مراحل اولیه بلوغ) و با افزایش سن (افزایش بافت چربی و افزایش فعالیت آروماتاز) رخ می دهد. ولی ممکن است تحت شرایط پاتولوژیکی مثل افزایش بیش از حد استروژن و یا کمبود آندروژن نیز مشاهده شود. شیوع ژنیکوماستی با افزایش سن و BMI (اندکس توده ی بدن) افزایش می یابد که احتمالاً به علت افزایش فعالیت آروماتاز در بافت چربی می باشد. درمانهای دارویی ژنیکوماستی که فعالیت یا متابولیسم آندروژن ها را تغییر دهند نیز ممکن است باعث ژنیکوماستی شوند. خطر نسبی سرطان پستان در مردان مبتلا به ژنیکوماستی افزایش می یابد در صورتی که خط مطلق آن نسبتاً پایین است.
ژنیکوماستی به علت کمبود آندروژن
کمبود آندروژن به هر علت می تواند به ژنیکوماستی منتهی شود که مطرح کننده ی افزایش نسبت استروژن به آندروژن است. علت افزایش این نسبت تداوم سنتز استروژن توسط آروماتیزه شدن باقیمانده ی آندروژن های آدرنال و گنادها می باشد. ژنیکوماستی یکی از خصوصیات شاخص سندرم کلاین فلتر است. اختلالات عدم حساسیت به آندروژن نیز باعث ایجاد ژنیکوماستی می شوند. تولید بیش از حد استروژن ممکن است توسط تومورهایی مثل تورموهای سلول های سرتولی به تنهایی یا همراه با سندرم پوتز- جگر یا کمپلکس کارنی صورت گیرد. تومورهایی که hCG ترشح می کنند (مثل بعضی از تومورهای بیضه)، سنتز استروژن توسط سلول های لیدیگ را تحریک می کنند.
افزایش تبدیل آندروژن ها به استروژن ها می تواند علت افزایش در دسترس قرار گرفتن سوبسترا (آندروستن دیون) برای ساخت خارج غده ای استروژن (مثل هیپرپلازی مادرزادی آدرنال، هیپرتیروئیدی و اکثر تومورهای زنانه ساز آدرنال) یا کاهش کاتابولیسم آندروستن دیون (بیماری کبدی) همگی باعث شانت پیش سازهای آندروژن به سمت آروماتاز در بافت های محیطی می شود. چاقی با افزایش آروماتیزه شده پیش سازهای آندروژن به استروژن ها همراه است. فعالیت خارج غده ای آروماتاز ممکن است در تومورهای کبد یا غده آدرنال یا ندرتاً به عنوان یک اختلال ارثی، افزایش یابد. چندین خانواده با افزایش فعالیت آروماتاز محیطی که به صورت یک اختلال اتوزومی غالب یا وابسته به X به ارث می رسد، شرح داده شده اند. برخی خانواده های مبتلا به این اختلال، یک واژگونی (Inveersion) در کروموزوم ۱۵q21.2-3 که منجر به فعال شدن ژن CYP19 به وسیله ی عوامل تنظیم کننده ژن های مجاور می شود، این امر باعث افزایش بیش از حد تولید استروژن در بافت های چربی و سایر بافت های خارج گنادی می شود. داروهایی که می توانند به طور مستقیم به عنوان مواد استروژنی عمل کنند (قرص های ضد بارداری خوراکی، فیتواستروژن ها، دیژیتال)، مهارکننده ی سنتز آندروژن ها را مهار می کنند (مثل اسپیرونولاکتون) همگی می توانند باعث ژنیکوماستی شوند.
مداخله و ارزیابی دقیق تمام مردان مبتلا به ژنیکوماستی ضروری نیست زیرا دوسوم پسران بالغ و نیمی از مردان بستری در بیمارستان، بافت غده ای خوش خیم قابل لمس دارند. علاوه بر وسعت ژنیکوماستی، شروع اخیر، رشد سریع، بافت حساس در لمس و بروز در یک بیمار لاغر باید تلاش در جهت تشخیص ژنیکوماستی را وسعت داد. این ارزیابی بایستی شامل یک شرح حال دقیق دارویی، معاینه و اندازه گیری بیضه ها، بررسی مردانه شدن و ارزیابی عملکرد کبد و اندازه گیری هورمون هایی مثل تستوسترون، استرادیول و آندروستن دیون، LH و hCG باشد. اگر بیضه ها بسیار کوچک بودند، باید برای رد نمودن تشخیص کلاین فلتر، کاریوتیپ تهیه شود، علیرغم ارزیابی های گسترده تشخیصی، اتیولوژی در کمتر از نیمی از بیماران اثبات می شود.
درمان ژنیکوماستی
وقتی علت اولیه ژنیکوماستی شناخته و تصحیح شود، بزرگ شدن پستان مردان معمولاً در عرض چند ماه از بین می رود. اما اگر ژنیکوماستی مدت طولانی باقی مانده باشد، جراحی مؤثرترین راهکار درمانی است. اندیکاسیون جراحی شامل مشکلات شدید روانی و یا زیبایی، رشد مداوم یا حساسیت در لمس و شک به بدخیمی می باشند. در بیمارانی که ژنیکوماستی دردناک دارند و در بیمارانی که نمی توان جراحی انجام داد، درمان ژنیکوماستی با آنتی استروژن هایی مثل تاموکسی فن (۲۰ میلی گرم در روز) در بیش از نیمی از بیماران، درد و اندازه ی بافت پستان را کاهش می دهد. اثرات آنتاگونیست های گیرنده استروژن (تاموکسی فن و رالوکسی فن) در کاهش اندازه پستان برخی مردان مبتلا به ژنیکوماستی دوران بلوغ، در کارآزمایی های کوچکی گزارش شده است. مهار کننده های آروماتاز می توانند در اوایل فاز رشد و تکثیر اختلال مؤثر باشند. با این وجود در یک کارآزمایی تصادفی انجام شده در مردان مبتلا به ژنیکوماستی اثبات شده، آناستروزول هیچ گونه اثر بیشتری در کاهش اندازه پستان نسبت به دارونما نشان نداد.
خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” درمان جراحی ژنیکوماستی ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بزرگی سینه در مردان مطالعه فرمایید.
منبع: کتاب راهنمای دیابت
