کم کاری تیروئید به عنوان یک بیماری ساکت و بی سر و صدا در چاقی شناخته شده است. زیرا نشانه‌های آن چنان است که هیچکس نمی‌فهمد که دچار چاقی کم کاری تیروئید شده است. در مراحل ابتدایی ممکن است علائم کمی بروز کند چرا که بدن توانایی جبران نسبی غده تیروئید از کار افتاده را با افزایش تحریک آن دارد. به هرحال به دلیل آنکه تولید هورمون تیروئید کاهش یافته و متابولیسم بدن کند شده است، نشانه‌های مختلفی از جمله چاقی می‌تواند بروز کند. افراد در اثر ابتلا به بیماری شدید ممکن است دچار اختلالات ذهنی ، اختلالات تنفسی ، مشکلات قلبی ، نوسان در دمای بدن و بالاخره مرگ ناشی از عدم درمان به موقع چاقی کم کاری تیروئید شوند.
علائم کم کاری تیروئید
شخص ابتلا به چاقی هورمونی ناشی از کم کاری تیروئید می‌تواند یکی از علائم زیر یا بیشتر را داشته باشد: خستگی فراگیر ، خواب آلودگی ، فراموشکاری ، مشکلات در حافظه و تمرکز یافتن و مشکلات یادگیری ، ناخن و موی خشک و شکننده ، پوست خشک و خارش دار ، صورت پف آلود و ورم پلکها ، کاهش ضربان قلب ، از دست دادن شنوائی ، افزایش وزن ، افسردگی ، بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر ، گرفته شدن صدا ، ضعف و درد عضلانی ، بی‌حس شدن دستها ، حساسیت زیاد به سرما ، یبوست ، اختلالات قاعدگی ، افزایش فراوانی سقط و افزایش حساسیت به داروی تیروئید.
باید توجه داشت که کم کاری تیروئید و چاقی و علائم آن به طور تدریجی پیشرفت می‌کند و علایم حاد و شدید ندارد و فقط پس از جراحی و درمان پرکاری تیروئید ممکن است علائم چاقی کم کاری تیروئید به طور ناگهانی ظهور کند که این علائم شامل گرفتگی شدید عضلات در بازوها ، ساق پا ، گردن ، شانه و پشت می‌باشد و در صورت بروز علایم چاقی کم کاری تیروئید باید سریعا به پزشک مراجعه نمود. اشخاصی که دچار چاقی کم کاری تیروئید می‌شوند اگر بیماری آنها تشخیص داده نشود و بدون درمان باقی بماند، دچار میکزودم (Myxedema) می‌شوند. چنین حالتی بسیار نادر ولی شدید است و علایمی همچون زبان بزرگ شده ، چهره متورم ، گرفتگی صدا و کند ذهنی را به همراه دارد. کمای میکزدما در چاقی کم کاری تیروئید موجب تنفس کوتاه ، افت فشار خون و کم شدن حرارت بدن می‌گردد. چنین فوریتی در بیماران مسن و یا در کسانی که در معرض سرمای شدید بوده‌اند و یا روی آنها عمل جراحی انجام شده باشد، می‌تواند رخ دهد.
تشخیص
تشخیص چاقی کم کاری تیروئید بر اساس علائم بیماری ، معاینه بیمار توسط پزشک ، سوابق بیماری و آزمایشات تیروئید صورت می‌گیرد. نشانه‌های مشخص کننده و علائم فیزیکی چاقی کم کاری تیروئید که می‌توانند به وسیله یک پزشک تشخیص داده شوند، می‌توانند نشانه‌ای از هیپوتیروئیدی باشند. اما به هر حال این وضعیت می‌تواند بسیار کند پیش برود تا جایی که بسیاری از بیماران متوجه نمی‌شوند که بدنشان تغییر کرده است و بنابراین انجام تستهای آزمایشگاهی به شدت برای تأیید تشخیص و تعیین علت چاقی کم کاری تیروئید اهمیت دارد که شامل چک TSH ، T4، T3 و پادتنهای ضد تیروئید و غیره می‌باشد.
سطح افزایش یافته هورمون TSH (هورمون تحریک کننده تیروئید)در خون تقریباً یک نشانگر دقیق از هیپو تیروئیدی اولیه (غیر هیپوفیزی). تولید این هورمون هیپوفیزی زمانی که تولید هورمون غده تیروئید حتی به میزان جزیی کم شده باشد افزایش می یابد. T4 آزاد (تیروکسین) هورمون تیروئید فعال در خون است. در خون افراد طبیعی دامنه‌ای از هورمون T4 درست مثل دامنه قد و وزن وجود دارد که محدوده طبیعی تلقی می‌شود و مقدار هورمون تیروئید برای جمعیت عمومی امکان دارد که برای یک فرد خاص مناسب نباشد.
پادتن های ضد تیروئید ، احتمال وجود التهاب تیروئید خود ایمنی را که می‌تواند عامل هیپوتیروئیدی باشد نشان می‌دهند.
تعدیل مطلوب برای هورمون تیروئید حیاتی است چرا که بدن بسیار حساس به تغییرات حتی جزیی هورمون تیروئید است. قرصها در ۱۰ قدرت مختلف تولید می‌شوند و ضروری است که آنها را در هر روز به طور ثابتی دریافت نمود. دوزی از هورمون تیروئیدی که کم باشد ممکن است نتواند از بزرگ شدن غده پیشگیری کند و باعث پایدار ماندن نشانه های همراه در چاقی کم کاری تیروئید با افزایش سطح کلسترول خون شود که به نوبه خود می تواند خطر تصلب شرایین و بیماری قلبی را افزایش دهد. دوزی از هورمون تیرویید که خیلی زیاد باشد می تواند باعث بروز نشانه های کم کاری تیروئید شود و بار اضافی بر روی قلب ایجاد کرده و منجر به افزایش خطر بروز پوکی استخوان گردد.
بسیار مهم است که دوز داروی تیروئید در چاقی کم کاری تیروئید زنانی که تصمیم به باردار شدن دارند به خوبی تنظیم شود چرا که هیپوتیروئیدی می‌تواند بر رشد و نمو جنین تأثیر بگذارد. غالباً در طی حاملگی جایگزینی هورمون تیروئید در چاقی کم کاری تیروئید تغییر می‌کند و بنابراین مراقبت بیشتری لازم است. داروها و مکملهای مختلفی (خصوصاً آهن) می‌توانند مشخصاً بر جذب هورمون تیروئید تآثیر بگذارند و بنابراین سطح هورمون نیاز به مراقبتهای بیشتری در طی بیماری یا تغییر داروها دارد.
کم کردن وزن کمک زیادی به پیشگیری از چاقی کم کاری تیروئید می کند. این مسأله یک واقعیتی است که افراد چاق مستعد بیماری هایی هستند که به سبک زندگی و تغذیه وابسته است مثل کم کاری تیروئید. همچنین چاقی کم کاری تیروئید متابولیسم بدن را کند می کند بنابراین کم کاری تیروئید عاملی برای افزایش وزن می شود. به علاوه افزایش وزن، بدن را مستعد بیماری هایی مثل دیابت و پرفشاری خون می کند. داشتن رژیم غذایی دارای ید کافی به همراه ورزش می تواند زندگی بدون کم کاری تیروئید را برایتان به ارمغان آورد.
تحقیقات نشان داده که خوردن ۵ تا ۶ وعده غذایی کوچک در روز به کاهش وزن در چاقی کم کاری تیروئید کمک می کند. این عمل نه تنها به هضم غذا توسط روده ها کمک می کند بلکه انرژی بدن را در سطح بالا نگه می دارد. زمانی که کمی احساس گرسنگی کردید، به جای خوردن غذا، یک سیب یا موز بخورید تا قند خون شما تامین شود.
جلوگیری از چاقی در کم کاری تیروئید
راهی برای پیشگیری از چاقی کم کاری تیروئید وجود ندارد ولی با تشخیص به موقع چاقی کم کاری تیروئید می‌توان به مداوای آن پرداخت و از مشکلات بیشتر پیشگیری نمود. بیشتر پزشکان لووتیروکسین سدیم را برای درمان چاقی کم کاری تیروئید تجویز می‌کنند که به صورت قرص با یک درمان تک دوز روزانه داده می‌شود که بسته به میزان TSH تجویز می‌شود. به طور مثال در بیمارانی که عملکرد تیروئید تقریبا صفر است روزانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ میکروگرم یا در بیمارانی که زیر ۶۰ سال دارند و نشانه‌های بیماری قلبی در آنها دیده می‌شود دوز لووتیروکسین ۵۰ تا ۱۰۰ میکروگرم است. هدف نهایی این درمان رسیدن به حد نرمال TSH است که اگر ۲ یا ۳ سال طبیعی بود و تغییری نکرد نیازی به ادامه درمان چاقی کم کاری تیروئید نیست. هورمون تیروئید در بدن بسیار کند عمل می‌کند و بنابراین چند ماه پس از شروع درمان چاقی کم کاری تیروئید طول می‌کشد تا در علایم چاقی کم کاری تیروئید بهبودی مشاهده شود. از آنجا که بسیاری از موارد هیپوتیروئیدی ، دائمی و اغلب پیشرونده هستند ضروری است که درمان چاقی کم کاری تیروئید در طول زندگی فرد ادامه پیدا کند و درمان دارویی در چاقی کم کاری تیروئید هیچ گاه قطع نمی‌شود. اندازه گیری دوره‌ای سطح TSH و وضعیت بالینی برای اطمینان از اینکه دوز مناسب تجویز شده است ضروری است چرا که ممکن است نیاز به تعدیل دوزهای درمانی چاقی کم کاری تیروئید در زمانهای مختلف وجود داشته باشد.
آزمایشهای منظم ، وضعیت ورزش منظم و رژیم غذایی کم کاری تیروئید که شمال ماد غذایی پرفیبر است برای پیشگیری از چاقی کم کاری تیروئید توصیه می‌گردد. غذاهای دریایی ، انواع سبزیجات ، لبنیات و تخم مرغ که حاوی مقادیر متفاوتی از ید هستند نیز برای چاقی کم کاری تیروئید مفید است. مصرف زیاد کلم ، شلغم ، هلو ، بادام زمینی ، دانه‌های سویا و اسفناج به افراد مبتلا به چاقی کم کاری تیروئید توصیه نمی‌شود و باید مصرف این نوع مواد غذایی را محدود نمایید.
خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” تاثیر هورمون های تیروئید بر چاقی ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه چاقی کم کاری تیروئید مطالعه فرمایید.
منبع: دنیای ام اس. پرشین وی. نیک صالحی. یادبگیر دات کام
