با نگاه به تصویر یک کلاس درس، بچه‌های هم سن و سال را در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف می‌بینید. برخی از بچه‌ها در مقایسه با همسالان خودشان بسیار کوچک هستند و برخی از آن‌ها یک سروشانه از کل کلاس بلندتر هستند. مقایسه‌ی آن‌ها با یکدیگر بسیار ساده است و می‌توانیم درباره‌ی آنچه دیده‌ایم این‌طور نتیجه بگیریم که بچه‌ها دارای سرعت رشد متفاوتی هستند. بزرگ، کوچک، بلند، کوتاه- تنوع قد و اندازه در میان بچه‌ها بسیار است.
عواملی مانند ژنتیک، جنسیت، تغذیه، فعالیت فیزیکی، بیماری‌ها، محیط، هورمون‌ها و سبک زندگی مانند تغذیه و فعالیت فیزیکی بر روی رشد قد و وزن بچه‌ها تأثیر می‌گذارد. بسیاری از این عوامل از خانواده‌ای به خانواده‌ی دیگر تفاوت می‌کنند. بنابراین چگونه یک پزشک با اندازه‌گیری قد و وزن بچه‌ها به عادی بودن رشد آن‌ها پی می‌برد؟ چگونه می‌توان فهمید که فرد در مسیر صحیح رشد قرار دارد؟ یا اینکه آیا بیماری‌ای بر روی فاکتور رشد تأثیر می‌گذارد یا نه؟
پزشک برای پاسخ به این‌گونه سؤال‌ها از نمودار رشد استفاده می‌کند. برخی از عوامل مربوط به نمودار رشد و چگونگی سلامت کودک در اینجا آمده است.
پسرها، 0 تا 24 ماهگی – قد و وزن
دخترها، 0 تا 24 ماهگی – قد و وزن
دخترها و پسرها، 0 تا 24 ماهگی – دور سر
پسرها 2 تا 18 سالگی – قد، وزن و BMI
کودک من تا چه اندازه رشد می‌کند؟
رشد کودکتان در ماه اول: رشد کودکتان در این ماه به میزان یکسانی ادامه پیدا می‌کند و بین 2.5 تا 3.8 سانتی‌متر قد و بیش از 907 گرم وزن پیدا می‌کند. تمام این اعداد میانگین هستند و ممکن است کودکتان سریع‌تر یا کندتر رشد کند و یا حتی رشدی ناگهانی داشته باشد.
رشد کودکتان در ماه دوم: رشد کودکتان در این ماه به میزان یکسانی ادامه پیدا می‌کند و بین 2.5 تا 3.8 سانتی‌متر قد و بیش از 907 گرم وزن پیدا می‌کند.
رشد کودکتان در ماه سوم: کودکتان این ماه در حدود 2.5 تا 3.8 سانتی‌متر افزایش قد و 681 تا 907 گرم افزایش وزن پیدا می‌کند.
رشد کودکتان در ماه چهارم: در این سن رشد بچه‌ها در اندازه، مهارت‌های فیزیکی و توانایی آن‌ها در تعامل با جهان خارج ادامه پیدا می‌کند. بسیاری از نوزادان در 4 ماهگی وزنشان دو برابر زمان تولد می‌شود. در این ماه نوزادان در حدود 560 گرم وزن و 2 سانتی‌متر قد اضافه می‌کنند.
رشد کودکتان در ماه پنجم: در 5 ماهگی وزن تولد کودکان دو برابر شده است. در این ماه نیز کودکان 560 گرم وزن و 2 سانتی‌متر افزایش قد خواهند داشت.
رشد کودکتان در ماه ششم: در این ماه نیز کودکان بین 450 تا 560 گرم افزایش وزن و 1 تا 2 سانتی‌متر افزایش قد خواهند داشت.
رشد کودکتان در ماه هفتم: در این ماه هم کودکان به افزایش وزنشان میان 450 تا 560 گرم و افزایش قد 1 تا 2 سانتی‌متر ادامه می‌دهند.
رشد فرزندتان در ماه‌های هشتم، نهم، دهم، یازدهم و دوازدهم: با نزدیک شدن به یک‌سالگی رشد کودک هم آهسته‌تر می‌شود.
رشد کودکتان در 1 تا 2 سالگی: در این دو سال سرعت رشد کاهش پیدا می‌کند. در این مدت کودکتان 2.27 کیلوگرم وزن و 10 تا 12 سانتی‌متر قد اضافه می‌کند. در مدت 2 سال کودکان به نیمی از قد دوران بزرگسالی خود می‌رسند و اندازه‌ی سرشان تا 90 درصد اندازه‌ی بزرگسالی رشد می‌کند.
رشد کودکتان در 2 تا 3 سالگی: بیشتر کودکان در 3 سالگی حدود 1.8 کیلوگرم وزن و 5 تا 8 سانتی‌متر قد اضافه می‌کنند.
رشد کودکتان در 4 تا 5 سالگی: این بچه‌ها سالانه در حدود 2 کیلوگرم وزن و 5 تا 8 سانتی‌متر قد اضافه می‌کنند. یک بچه‌ی چهارساله‌ی معمولی وزنی در حدود 18 کیلوگرم و قد 100 سانتی‌متر دارد.
رشد کودکتان در 6 تا 12 سالگی: بچه‌ها با سرعتی یکنواخت در حدود 6 تا 7 سانتی‌متر در سال قدشان بلند می‌شود. وزن بچه‌ها هم سالانه تا زمان بلوغ بین 2 تا 3 کیلوگرم افزایش می‌یابد.
چرا پزشکان از نمودار رشد استفاده می‌کنند؟
نمودارهای رشد بخش استانداردی از هر معاینه تشکیل می‌شوند. این نمودارها به مسئولین بهداشت و سلامت نشان می‌دهند که چگونه رشد بچه‌ها نسبت به همسن و همجنس‌شان است. همچنین، این نمودارها به پزشکان و پرستاران این امکان را می‌دهند که با استفاده از الگوی افزایش قد و وزن، تناسب رشد را بررسی کنند. به عنوان مثال، اگر یک بچه تا دو سالگی براساس الگوی رشد پیش می‌رود و اکنون سرعت رشدش نسبت به دیگران بسیار کندتر شده باشد، این ممکن است نشانه‌ی یک بیماری باشد. پزشکان می‌توانند با نگاه به نمودار رشد به چنین تغییراتی توجه کنند و وضعیت رشد بچه را ارزیابی کنند.
آیا الگوی متفاوت رشد نشانه‌ی مشکل است؟
لزوماً این‌طور نیست. پزشک نمودار رشد را به همراه محتوای زندگی فرد مانند محیط زندگی، سلامت، پیشینه‌ی ژنتیکی بررسی می‌کند. آیا کودک نقاط عطف رشد را کامل کرده است؟ آیا نشانه‌های دیگری هم برای بیماری وجود دارد؟ قد و وزن پدر،مادر، خواهر و برادر بچه چقدر است؟ آیا بچه نارس به دنیا آمده است؟ آیا بچه دوره‌ی بلوغ را زودتر یا دیرتر از میزان میانگین شروع کرده است؟ پزشک با استفاده از تمامی این عوامل سعی در درک اعداد نمودار رشد می‌کند.
آیا همه‌ی بچه‌ها نمودار رشد یکسانی دارند؟
خیر. دختران و پسران نمودار رشد متفاوتی دارند. زیرا الگوهای رشد آن‌ها متفاوت است. قسمتی از نمودار مخصوص نوزادان از تولد تا 24 ماهگی است. قسمتی دیگر مربوط به بچه‌های 2 تا 18 سال می‌شود. نمودارهای خاص هم برای آن‌هایی که شرایط استثنایی دارند مانند سندرم داون استفاده می‌شود.
صدک ایده‌آل برای فرزند من چیست؟
چه چیزی نشانه‌ی مشکل است؟
الگوی نمودار رشد می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات جسمانی باشد. به عنوان مثال، اگر قد و وزن کودک در دوران کودکی به طور ناگهانی از الگوی معمول خود که تا آن زمان دنبال می‌شده، دور شود، این ممکن است نشانه‌ای از مشکلات رشد باشد. برخی از کودکان ممکن است در دوران مختلف نرخ رشد متفاوتی داشته باشند و این امر معمولی است. اما اگر رشد قد و وزن کودکان با هم متفاوت باشد، این ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جسمانی باشد. به عنوان مثال، اگر قد پسری بالاتر از 40 درصد بچه‌های هم سن خود و وزنش هم بالاتر از 85 درصد بچه‌های هم‌سنش باشد، این ممکن است نشانه‌ای از مشکلات رشد باشد. در صورت داشتن هرگونه سوال یا نگرانی درباره رشد فرزندتان، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
