[sbu_post_image]
دیابت یک اختلال متابولیک مزمن است که در سراسر دنیا به یکی از مشکلات عمده بهداشتی درمانی تبدیل شده است. علل افزایش شیوع آن شامل روند رو به رشد جمعیت سالمندان، گسترش شیوه های زندگی غربی، چاقی، بی تحرکی، تغذیه نامناسب، عدم آگاهی مردم از بیماری و… هستند. این امر هشداری برای جوامع امروزی به شمار می رود و آمار ابتلا به دیابت رو به افزایش است. بنابراین، برنامه ریزی، آگاه سازی افراد مختلف جامعه، اتخاذ روش های پیشگیرانه در سطوح اولیه و رویکردی جامع و همه جانبه به دیابت لازم و ضروری است.
درمان دیابت به صورت تیمی و در درمانگاههای دیابت بهتر انجام می شود. در این تیم درمانی، پرستاران آموزش دیده، یک مشاور تغذیه و رژیم درمانی و پزشکان با تخصصهای مختلف حضور دارند. وجود روانپزشک و روانشناس لازم و ضروری است که فرد دیابتی را آماده پذیرش درمان طولانی مدت و همکاری صمیمی با تیم درمان نمایند. جنبه های مختلف وضعیت جسمی و روانی فرد دیابتی در تعامل با یکدیگر مدیریت بیماری را میسر می سازند. اصلاح شیوه زندگی ناسالم در بیماران دیابتی، از جنبه های مهم درمان دیابت است. برای یک درمان موفق، بیماران دیابتی باید درک درستی از بیماری داشته باشند.
درمان دیابت به عنوان یک بیماری مزمن، باید به صورت فردی با توجه به ویژگی های فردی، پندارها، نحوه سازگاری با مشکلات و رفتارهای بهداشتی و همچنین با توجه به خانواده، اجتماع، فرهنگ و سطح اجتماعی و اقتصادی مدیریت شود. بنابراین، فرد دیابتی بعنوان محور اصلی و یا جزء تیم درمان محسوب می شود و با چالش های متعدد درونی و بیرونی مواجه است.
موانع موجود در مراقبت فردی دیابت
این موانع طبق نمودار در 4 گروه طبقه بندی می شود.
1) موانع درونی (جسمی): عواملی مانند عوارض داروها و حملات هپیوگلیسمی … را شامل می شود.
2) موانع روانی اجتماعی: شامل عوامل مختلفی است که در پذیرش بیماری و درمان تأثیرگذارند مانند: ویژگی های شخصیتی. رفتارهای غلط بهداشتی. ضعف قدرت کنار آمدن با استرس. باورها غلط در مورد سلامتی . حمایت ناکافی خانواده و دوستان. وجود اختلالات روانپزشکی و عاطفی.
3) عوامل بیرونی (محیطی): شامل موارد زیر می باشد: وضعیت اجتماعی و اقتصادی. عدم دسترسی به خدمات. کیفیت پایین خدمات.
4) عوامل فرهنگی: شامل موارد زیر می باشد: عادات غذایی خاص. کمبود سواد دیابت در فرد. کمبود سواد دیابت در جامعه. فرد دیابتی مانند هر عضوی از جامعه با استرس های متعددمواجه می باشد. استرس با دو روش موجب اختلال در کنترل قند خون بیمار دیابتی می شود. یکی از طریق افزایش سطح هورمونهای کورتیزول و اپی نفرین خون که موجب افزایش میزان قند خون می شود و دیگری با ایجاد اختلال در پایبندی به رژیم درمانی و پرهیزهای غذایی که هر دو سبب بر هم خوردن تعادل قند خون می گردد.
ویژگی شخصی فرد مبتلا به دیابت نیز در کنار آمدن با بیماری مؤثر است. ویژگی های شخصیتی از قبیل عدم ثبات عاطفی، انکار بیماری، عدم تحمل شرایط سخت و… مدیریت فردی دیابت و بدنبال آن درمان را دچار مشکل می سازند. اصلاح رفتارهای غلط بهداشتی نیز مهم است عواملی مانند فعالیت جسمی کم، مصرف سیگار، شیوه های غلط زندگی و… درمان و کنترل بیماری را با مشکل مواجه می سازند. از موانع دیگر در راه مراقبت فردی دیابت ضعف اعتماد به نفس و خودباوری است. از جنبه های مهم مدیریت درمان دیابتی حمایت کافی خانواده، دوستان و همکاران در محیط کار می باشد که می تواند از استرس های بیمار بکاهد. یکی از مشکلات مهم روانپزشکی در بیماران دیابتی افسردگی است. شیوع افسردگی در بیماران دیابتی دو برابر افراد عادی و حدود 30-20 درصد برآورد شده است. افسردگی با ایجاد اختلال در مراقبت فردی دیابت، احتمال بروز عوارض دیابت را افزایش می دهد و کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار می دهد. احتمال مصرف سیگار در بین بیماران دیابتی افسرده بالاتر است که عوارض بیماری را تشدید کرده و فرد دیابتی را مستعد عوارض قلبی عروقی و فشار خون می کند.
علایم افسردگی در دیابت
افزایش یا کاهش وزن، بیقراری، مشکلات در خواب، احساس خستگی، کاهش تمرکز و حافظه، احساس بیارزشی، افکار خودکشی، کاهش علاقه به فعالیتهای روزمره، کاهش میل جنسی و افکار منفی مرتبط با مرگ، همه این علائم میتوانند نشانههای افسردگی باشند. مراجعه به یک روانپزشک برای درمان این وضعیت ضروری است. دیابت ممکن است منجر به افسردگی شود و از سوی دیگر، افسردگی ممکن است عاملی برای ابتلا به دیابت باشد. انزوا، کمتحرکی و اختلال در نحوه زندگی، و همچنین افزایش سطح کورتیزول خون که باعث افزایش قند خون میشود، از جمله عواملی هستند که ممکن است به افسردگی مرتبط با دیابت منجر شوند. افسردگی میتواند خطر مرگ و میر ناشی از دیابت را تا دو برابر افزایش دهد. اضطراب نیز یکی از اختلالات عاطفی و روانی دیگری است که در بیماران دیابتی مشاهده میشود. وجود اضطراب به طور قابل توجهی احتمال ابتلا به عوارض دیابت را افزایش میدهد.
علایم اختلالات اضطرابی دیابتی
بیش از حد نگرانی و بیدلیل، عدم کنترل احساسات، احساس انقباض در دست و پا، درد در مفاصل، مشکلات در خواب، گوشبازی، خستگی زودرس، کاهش تمرکز و حواسپرتی، عصبانیت و اختلالات خوردن از جمله علائم شایع افسردگی هستند که ممکن است در افراد دیابتی دیده شود. اختلالات خوردن معمولاً به شکل بولیمیا یا خوردن بدون کنترل و اختلال خوردن حملهای در افراد چاق دیده میشود. همچنین، بعضی افراد دیابتی ممکن است به مواد مخدر یا سیگار وابسته شوند که میتواند به مشکلات در مدیریت دیابت منجر شود. مشاوره روانپزشکی میتواند در مواردی مانند اضطراب، افسردگی، استرس و مشکلات خانوادگی بسیار مفید باشد.
خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” درمان دیابت و مرض قند ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه درمان و مراقبت فردی دیابت مطالعه فرمایید.
منبع: کتاب راهنمای دیابت