محاسبه واحد کربوهیدرات

از آنجا که مبتلایان به دیابت نوع ۱ وابسته به انسولین هستند و بهترین متد تزریق انسولین روش تزریق مکرر و یا MDI است لازم است جهت تنظیم میزان انسولین مصرفی واحد های کربوهیدرات طبق جدول زیر توسط بیمار یا والدین وی محاسبه و متناسب با آن انسولین تزریق شود.

درضمن مبتلایان به دیابت نوع دو نیز لازم است میزان کالری مورد نیاز روزانه خود را طبق جدول زیر محاسبه  و سپس بر اساس میزان واحد کربوهیدرات و فهرستهای جانشینی تغذیه کنند.

برای اجرای یک برنامه غذایی لازم است فرد دیابتی ابتدا با گروههای غذایی و فهرست جانشینی آشنا شود.

گروههای غذایی

انواع مختلف مواد غذایی به شش گروه تقسیم می شوند که عبارتند از:

۱-گروه نان و غلات:

موادی مانند گندم و جو، انواع رشته و ماکارونی، نان، بیسکویت، سبزیهای نشاسته ای (سیب زمینی.کدو حلوایی….) انواع نخود و لوبیا و عدس جزو مواد نشاسته ای هستند. بیشتر این مواد منابع خوب ویتامینهای گروه ب هستند همچنین غذاهایی که از دانه کامل غلات (مانند دانه کامل گندم) تهیه می شوند منابع خوب فیبر غذایی نیز هستند. انواع مختلف حبوبات در این گروه دارای پروتئین و فیبر نیز می باشند.

۲- گروه شیر و لبنیات:

انواع شیر و فراورده های لبنی در این گروه قرار دارند. شیر و ماست منبع خوب کلسیم و پروتئین هستند. به علت قرار داشتن کودکان و نوجوانان در سنین رشد مصرف روزانه از این گروه توصیه می شود ولی به علت دارا بودن چربی لازم است انواع کم چرب آن مصرف شود.

۳- گروه میوه ها:

میوه های تازه، منجمد، کمپوت شده ،خشکبار  و ابمیوه ها در این گروه قرار دارند میوه ها منابع خوب ویتامین هستند و بهتر است روزانه از انواع مختلف آن استفاده شود.

۴– گروه سبزیجات:

انواع مختلف سبزیها که مقدار کمی انرژی دارند در این گروه قرار داند. سبزیها مواد مغذی مهمی داند و لازم است در هنگام پخت غذاها یا همراه با آن به عنوان سالاد مصرف شوند. سبزیهای  زرد تیره یا سبز تیره مانند اسفناج ،کاهو ،هویج ،فلفل سبز ،فلفل دلمه ای ،و کلم براکلی (گل کلم سبز ) و گوجه فرنگی منابع خوب ویتامین ث و ویتامین آ می باشند.

۵ – گروه گوشتها :

موادی مانند انواع گوشتها ، تخم مرغ ، پنیر و حبوبات در این گروه قرار دارند. این غذاها تامین کننده پروتئین بدن بوده و لازم است در تهیه غذاها استفاده شوند.

نکته مهم انتخاب انواع مفید آنها مانند گوشتهای سفید خصوصا ماهی ،سفیده تخم مرغ ( منبع غنی از پروتئین و در عین حال کم چرب)،و حبوبات می باشد .همچنین لازم است چربیهای قابل دید از گوشتها جدا شده و نحوه پخت انها نیز به صورت کبابی یا آبپز باشد.

۶-گروه چربیها و روغنها:

موادی مانند روغنهای گیاهی، چربیهای حیوانی، دانه های روغنی (گردو ،بادام ،فندق…) در این گروه قرار دارند. انواع مختلف چربیها اثرات متفاوتی بر سلامتی بدن دارد مثلا” مصرف زیاد چربیهای حیوانی مانند چربی گوشت ،کره… با بیماریهای قلبی و سرطان در ارتباط استو یا مصرف متعادل روغنهای گیاهی مایع و دانه های روغنی تاثیر مثبتی بر سلامتی دارد. در مجموع همه چربیها انرژی زیادی دارند و میزان مصرف انها نباید زیاد باشد. آجیل ها و دانه های روغنی علاوه بر چربی مقداری پروتئین، فیبر و مواد معدنی دارند.

نکته مهم :

در بین گروههای غذایی سه گروه غلات, لبنیات و میوه ها دارای مواد نشاسته ای و قندی (کربوهیدرات) می باشند و سه گروه سبزیجات ,گوشتها و چربیها تقریبا بدون قند می باشند. بنابراین لازم است فرد دیابتی جهت جلوگیری از افزایش قند خون, در وعده های غذایی و میان وعده ها از مصرف گروههای غذایی قند دار به مقدار زیاد خودداری کند و یا از مواد غذایی سایر گروههای بدون قند نیز همراه آنها استفاده کنند تا قند در بدن آهسته تر جذب شود.

فهرست جانشینی

فهرستهای جانشینی غذاهایی هستند که به دلیل شبیه بودن با هم در یک جدول قرار داده شده اند. هر واحد از مواد غذایی یک جدول همان مقدار کربوهیدرات، پروتئین، چربی و انرژی دارد که سایر مواد غذایی آن جدول دارند. به همین دلیل هر ماده غذایی موجود در یک فهرست یا جدول می تواند با ماده غذایی دیگری از همان جدول مبادله یا جابجا شود برای مثال شما می توانید به جای یک برش نانی که در صیحانه می خورید نصف لیوان غلات پخته (مثل حریره غلات یا شیر برنج ) مصرف کنید. هر یک از این مواد غذایی، مساوی یک انتخاب از مواد نشاسته ای است.

مواد غذایی همراه با اندازه واحد خود لیست شده اند و معمولا” پس از پختن اندازه گیری می شود. در شروع یک برنامه غذایی بهتر است ابتدا مقدار هر واحد را اندازه گیری کنید تا به طور چشمی مقدار اندازه ها را یاد بگیرید. استفاده از فهرست های جانشینی به شما امکان انتخابهای زیادی می دهد و باعث تنوع در وعده های غذایی شما می شود.

۱- فهرست مواد نشاسته ای

در فهرست مواد نشاسته ای انواع نانها, مواد غله ای, سبزیجات نشاسته ای, بیسکویتها و غیره وجود دارند.

به طور کلی یک واحد مواد نشاسته ای برابر است با :

– ۳۰ گرم از انواع نانها

 – نصف لیوان غلات پخته، حبوبات پخته، انواع رشته و ماکارونی پخته یا سبزیهای نشاسته ای

۲-فهرست میوه ها:

در فهرست میوه ها انواع میوه های تازه, خشک و آبمیوه قرار دارند.

بطور کلی یک واحد میوه عبارت است از :

– یک عدد میوه تازه

– نصف لیوان میوه کمپوت شده یا آبمیوه

–  یک چهارم لیوان خشکبار  

۳- فهرست لبنیات

در این فهرست موادی مانند شیر و ماست وجود دارد.

۴-فهرست سبزیها

در فهرست سبزیها انواع سبزیجات برگی (دارای برگ سبز) و صیفی جات وجود دارند.

بطور کلی یک واحد سبزی برابراست با:

یک لیوان سبزی خام یا نصف لیوان سبزی پخته

۵ – فهرست گوشتها:

در فهرست گوشتها موادی مانند گوشتها, تخم مرغ و….وجود دارند.

به طور کلی هر واحد گوشت برابر است با:

– ۳۰ گرم گوشت یا پنیر

– ۱ عدد تخم مرغ

۶-فهرست چربیها:

در فهرست چربیها موادی مانند انواع روغنها, مغزهای روغنی و… وجود دارند.

به طور کلی یک واحد چربی برابر است با:

۱قاشق مربا خوری از انواع روغنها

۷-فهرست سایر کربو هیدراتها:

مواد غذایی موجود در این فهرست دارای کربوهیدراتها و چربی می باشند شما می توانید از این گروه استفاده کنید ولی متوجه باشید که این مواد ویتامین و مواد مغذی به اندازه غذاهای فهرست نشاسته ای، میوه یا شیر را ندارند. همچنین قند خون را افزایش می دهند. بنابراین مقدار مصرف آن اغلب خیلی کم است.