طول چرخه قاعدگی طبیعی در زنان ۲۸ روز است اما این دوره در افراد مختلف متفاوت است. قاعدگی نامنظم به وضعیتی گفته میشود که چرخه پریود بیش از ۳۵ روز باشد یا آنکه دوره عادت ماهیانه تغییر کند. پریود یا قاعدگی یک چرخه ماهیانه است که در این دوران دیواره داخلی رحم شروع به ریزش میکند و باعث خونریزی در رحم و خروج آن از واژن خواهد شد. معمولا عادت ماهیانه در دوران بلوغ و بین سنین ۱۰ تا ۱۶ سالگی شروع میشود و تا زمان یائسگی و تا سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی ادامه پیدا میکند. از نامنظم بودن پریود تحت عنوان الیگوامنوره نیز یاد میشود و تغییر در روش پیشگیری از بارداری، اختلال در سطح هورمون‌ها، تغییرات هورمونی در شروع دوران یائسگی یا تمرینات ورزشی سنگین باعث به وجود آمدن این وضعیت میشود. معمولاً درمان بی نظمی قاعدگی در دوران بلوغ و در نزدیکی یائسگی ضروری نیست اما در صورتی که بی نظمی پریود در سال‌های باروری رخ دهد مراجعه به پزشک ضروری خواهد بود.
علت نامنظم بودن عادت ماهیانه چیست؟
عوامل زیادی در بروز نامنظم بودن عادت ماهیانه نقش دارند. اکثر آنها به تولید هورمون ارتباط دارند. دو هورمونی که بر چرخه پریود تاثیر میگذارند استروژن و پروژسترون هستند. این هورمون‌ها در تنظیم چرخه قاعدگی نقش دارند.
تغییرات هورمونی
تغییر در سبک زندگی که بر تعادل هورمونی در دوران بلوغ، یائسگی، بارداری، زایمان و شیردهی تاثیر می‌گذارد میتواند باعث اختلال در چرخه قاعدگی شود. در دوران بلوغ بدن دستخوش تغییرات زیادی میشود و ممکن است چند سال طول بکشد تا سطح استروژن و پروژسترون به حد طبیعی برسد و نامنظم بودن چرخه قاعدگی در این دوران شایع است. قبل از یائسگی اکثر زنان دچار بی نظمی در عادت ماهیانه می‌‌شوند و ممکن است مقدار خونریزی آنها تغییر کند. یائسگی زمانی رخ می‌دهد که ۱۲ ماه از آخرین پریود گذشته باشد. پس از یائسگی دیگر شما چرخه قاعدگی را تجربه نخواهید کرد. در دوران بارداری توقف پریود رخ می‌دهد و اکثر زنان دیگر پریود نمی‌شوند و حتی برخی از آنها در دوران شیردهی نیز دوران قاعدگی را تجربه نخواهد کرد. مصرف داروهای ضد بارداری میتواند باعث خونریزی غیر عادی شود. دستگاه IUD میتواند باعث خونریزی سنگین شود حال آنکه قرص ضد بارداری باعث وقفه بین چرخه های عادت ماهیانه میشود. هنگامی که فردی برای اولین بار از قرص ضد بارداری استفاده میکند ممکن است شاهد مقدار کمی خونریزی باشد که معمولاً کمتر از حالت عادی است و ممکن است دوره قاعدگی او نیز کوتاه باشد. این وضعیت معمولاً پس از چند ماه برطرف میشود. سایر تغییراتی که با نامنظم بودن چرخه‌ی پریود ارتباط دارند به شرح زیر می‌باشند:
- کاهش شدید وزن
- افزایش شدید وزن
- استرس و تنش روحی
- اختلال غذا خوردن از قبیل پرخوری یا کم خوری
- تمرینات ورزشی سنگین
علائم و نشانه‌های بی نظمی پریود شامل چه مواردی است؟
دوران قاعدگی حدود ۲۸ روز طول میکشد اما ممکن است در افراد مختلف از ۲۴ روز تا ۳۵ روز متغیر باشد. اکثر زنان در طول سال بین ۱۱ تا ۱۳ بار پریود را تجربه می‌کنند. معمولاً پریود حدود ۵ روز طول میکشد اما طول چرخه قاعدگی نیز میتواند از ۲ تا ۷ روز متغیر باشد. هنگامی که پریود برای اولین بار شروع میشود حدود ۱۰ سال طول خواهد کشید تا چرخه‌های ماهیانه مرتب بشود. پس از بلوغ در اکثر زنان در چرخه قاعدگی مرتب میشود. فاصله زمانی بین هر چرخه قاعدگی شبیه هم است برخی از زنان فاصله زمانی و مقدار خونریزی به طرز قابل توجهی متغیر است که از این وضعیت تحت عنوان بی نظمی عادت ماهیانه یاد میشود. علامت اصلی بی نظمی قاعدگی به زمانی گفته میشود که دوره پریود بیشتر از ۳۵ روز طول بکشد یا طول دوران قاعدگی متغیر باشد. در صورتی که هرگونه تغییر در جریان خون ایجاد شود یا اینکه لخته‌های خونی به قطر بیش از دو و نیم سانتی متر مشاهده گردد از این وضعیت تحت عنوان بی نظمی قاعدگی میشود.
عوارض بی نظمی عادت ماهیانه چیست؟
بی نظمی عادت ماهیانه میتواند گاهی اوقات نشان دهنده یک مشکل در سطح سلامت فرد باشد و برخی از این بی نظی قاعدگی میتواند باعث بروز مشکلات بیشتر از قبیل اختلال در باروری شود.
سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
سندروم تخمدان پلی کیستیک اختلالی است که در آن تعدادی کیسه کوچک پر از مایع که تحت عنوان کیست شناخته میشود در تخمدان‌ها به وجود می‌آید. زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند تخمک گذاری در آنها رخ نمی‌دهد و در آنها هر ماه تخمک آزاد نخواهد شد. علائم و نشانه‌های سندروم تخمدان پلی کیستیک عبارت است از بی نظمی عادت ماهیانه یا عدم پریود، چاقی، آکنه و رشد موهای زائد. زنانی که دچار سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند به طور غیرعادی سطح هورمون‌های جنسی مردانه آندروژن یا تستسترون در آنها بالا است. طبق تحقیقاتی که انجام شده است این اختلال حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنانی که در سنین باروری هستند را درگیر میکند.
اختلال تیروئید
اختلال تیروئید میتواند باعث نامنظم شدن پریود شود. غده تیروئید وظیفه تولید هورمون‌هایی را بر عهده دارد که بر متابولیسم بدن تاثیر میگذارند.
اندومتریوز
اندومتریوز اختلالی است که در آن سلول‌هایی که به صورت طبیعی درون رحم قرار دارند و به آنها سلول‌های اندومتریال گفته میشود در خارج از رحم شروع به رشد می‌کنند. به عبارت دیگر دیواره داخلی رحم در قسمت بیرونی آن دیده میشود. سلول‌های اندومتریال سلول‌هایی هستند که هر ماه در طول چرخه قاعدگی شروع به ریزش می‌کنند به همین دلیل اندومتریوز بیشتر زنانی را درگیر میکند که در سنین باروری قرار دارند. این سلول‌ها سرطانی نیستند و ممکن است هیچ نشانه و علامتی نداشته باشند اما میتواند باعث احساس درد و سایر مشکلات مرتبط شود. در صورتی که خون آزاد شده در بافت‌های اطراف جمع شود میتواند باعث آسیب دیدگی بافت، احساس درد شدید، ناباروری و بی نظمی در چرخه پریود شود.
بیماری التهاب لگن (PID)
بیماری التهابی لگن یک نوع بیماری مربوط به سیستم تولید مثل زنان است. این اختلال در میان زنان شایع ترین و حاد ترین عارضه بیماری‌های جنسی مقاربتی به غیر از ایدز است. در صورتی که این بیماری در سنین پایین تشخیص داده شود می‌توان به کمک آنتی بیوتیک به درمان آن پرداخت ولی در صورتی که بیماری التهابی لگن منتشر شده باشد میتواند باعث آسیب دیدگی لوله‌های فالوپ و رحم احساس درد شدید و طولانی شود. این اختلال علائم و نشانه‌های زیادی دارد که یکی از آنها خونریزی بعد از رابطه جنسی و در فواصل بین دوره‌های پریود است.
بارداری
بی نظمی پریود میتواند باعث اختلال در باروری شود اما این مسئله همیشه عمومیت ندارد. تخمک گذاری حتی در شرایطی که عادت ماهیانه فرد نامنظم است نیز رخ می‌دهد. در بخش زیر به چند نکته اشاره می‌کنیم که به شما برای تشخیص تخمک گذاری کمک خواهد کرد:
- دوره‌های پریود خود را روی تقویم علامت بزنید و الگوهایی که به دست می‌آورید را دنبال کنید.
- به تغییراتی که در مخاط دهانه رحم ایجاد میشود توجه کنید. با شروع تخمک گذاری مخاط این قسمت زیاد میشود و رنگ آن روشن، لغزنده و کش دار خواهد بود.
- هر روز دمای بدن خود را اندازه گیری کنید و به روزی که دمای بدن شما افزایش پیدا میکند توجه کنید چرا که این روز همان روز تخمک گذاری شما است.
در صورتی که بی نظمی پریود با مشکلات باروری ارتباط داشته باشد ثبت نکات بالا به پزشک برای تشخیص بهتر کمک میکند.
چگونه می‌توان بی نظمی عادت ماهیانه را درمان کرد؟
درمان بی نظمی عادت ماهیانه (در صورت لزوم) به علت ایجاد کننده آن بستگی دارد. درمان این اختلال به شرح زیر می باشد:
- بی نظمی پریود در دوران بلوغ و یائسگی معمولا نیازی به درمان ندارد زیرا طبیعی است.
- در صورتی که بی نظمی پریود با مصرف قرص ضد بارداری ارتباط داشته باشد و تا چند ماه طول بکشد و بیمار میتواند با پزشک خود درباره سایر روش‌های پیشگیری از بارداری صحبت کند.
- در چاقی و تخمدان پلی کیستیک کاهش وزن میتواند به پایدار کردن چرخه قاعدگی کمک کند.
- کاهش وزن به این معنا است که بدن نیاز به تولید انسولین بیشتر ندارد. این فرایند باعث کاهش سطح تستسترون و تخمک گذاری بهتر میشود.
- در مواردی که فرد دچار مشکلات مربوط به تیروئید است درمان این مشکل باعث بهبود چرخه قاعدگی میشود. مصرف دارو و انجام عمل جراحی یا دریافت ید رادیو اکتیو از جمله روش‌های موجود برای درمان اختلالات تیروئید است.
- استرس و اختلال خوردن از جمله مشکلاتی هستند که روان درمانی میتواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند. استفاده از روش‌های مخصوص آرام سازی بدن، کنترل استرس و مشاوره با روان پزشک میتواند به بهبود این وضعیت کمک نماید.
دارو درمانی برای بهبود اختلال پریود
ممکن است پزشک برای درمان اختلال پریود به تجویز متفورمین که یک داروی خوراکی برای کاهش سطح انسولین است و در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ استفاده میشود بپردازد تا چرخه قاعدگی و تخمک گذاری شما بهبود پیدا کند. مصرف قرص ضد بارداری با دوز پایین که حاوی استروژن و پروژسترون است میتواند سودمند باشد. مصرف این داروها میتواند باعث کاهش تولید اندروژن شود و به درمان خونریزی غیر عادی کمک کند. مصرف پروژسترون به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز در ماه میتواند به مرتب شدن پریود کمک نماید.
روش‌های خانگی برای درمان بی نظمی پریود
داشتن سبک زندگی سالم میتواند ریسک بروز بی نظمی قاعدگی را کاهش دهد. این موارد کمک کننده به شرح زیر می‌باشد:
- ورزش کردن به صورت منظم میتواند به کنترل استرس و تناسب اندام کند.
- داشتن رژیم غذایی سالم
برخی از داروهای گیاهی از قبیل ریشه شیرین بیان، زردچوبه، پنج انگشت و کوهش سیاه می‌توانند به مرتب شدن پریود کمک کنند اما تحقیقات اثرگذاری آنها را تایید نکرده است و ممکن است این داروهای گیاهی تاثیر معکوس داشته باشند به همین دلیل بهتر است با پزشک خود در این خصوص صحبت کنید.
