با توجه به شیوع بالای دیابت در جامعه، شمار زیادی از مبتلایان به بیماری قند به ویژه در آستانه ماه مبارک رمضان از پزشکان خود درباره امکان روزه داری سؤال می کنند که با توجه به شرایط خاص آنها، این مسئله اهمیت زیادی دارد. قابل ذکر است که در افراد دیابتی ممنوعیت کامل روزه داری وجود ندارد و تشخیص نهایی روزه داری در بیماران دیابتی، با صلاحدید پزشک و تصمیم خود بیمار صورت می گیرد.
آیات و روایات در رابطه با موارد منع روزه داری
ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما مقرر شده است همان گونه که بر کسانی که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود که پرهیزگار شوید. (آیه ۱۸۳ سوره بقره). روزه در روزهای معدودی بر شما مقرر شما مقرر شده است ولی هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد به همان شماره تعدادی از روزهای دیگر را روزه بدارد و بر کسانی که روزه طاقت فرساست کفاره ای است که خوراک دادن به بینوایی است و هر کس به میل خود بیشتر نیکی کند پس آن برای او بهتر است و اگر بدانید روزه گرفتن برای شما بهتر است (آیه ۱۸۴ سوره بقره).
از امام جعفر صادق (ع) در مورد حد مرض که موجب حرام شدن روزه می شود پرسش کردند و آن بزرگوار در پاسخ فرمودند که: حد معینی برای مرض نیست و خود مریض در بیماری خود امین است و شخص مریض از هر کس دیگر بخود داناتر است و در حدیث دیگر در جواب سؤالی نظیر آن فرمودند: مریض امین است و این امر به خود او واگذار شده است، پس اگر ضعفی در خود احساس کرد، روزه نمی گیرد و اگر قدرت داشت می گیرد. (تهذیب الاحکام- حدیث ۷۵۸ و ۷۵۹)
در ایام شعبان المعظم، یعنی ایام آماده سازی برای ماه مبارک رمضان، ایام برقراری تعادل جسم و روحمان، ایامی که طی آن، تلاش می کنیم تا زیاده روی ها و سهل انگاری های طول سال را، به توجه و تمرکز بر جسم و روح تبدیل نمایید که خود از اهداف مهم روزه داری در بیماران دیابتی است. بدون شک، اگر آماده سازی برای روزه داری ماه مبارک رمضان، قبل از شروع این ماه آغاز گردد، نتایج پایدارتری به دنبال خواهد داشت و از همین روست که در کتب ادعیه، به تناوب در برخی روزها، روزه داری در ماه های رجب و شیعیان توصیه گردیده است. دیابتی های عزیز نیز از این قاعده می توانند پیروی نمایند. بیش از ۴ میلیون نفر از جمعیت کشور به دیابت مبتلا هستند.
حفظ مقدار قند خون در حد طبیعی (۱۴۰ – ۶۰ میلی گرم درصد)، هدف درمان دیابت است زیرا افزایش دراز مدت قند خون، سبب بروز عوارض دیابت می شود که در آن صورت، درمان دیابت بسیار پرهزینه و گاه غیر ممکن خواهد شد. افراد دیابتی که از آموزش های لازم برخوردار شده اند به خوبی قادرند تشخیص دهند که آیا می توانند روزه بگیرند یا خیر. زیرا این افراد طی آموزش های خود دریافته اند که به کدام گروه از دیابتی ها تعلق دارند و در مورد شرایط روزه داری در هر گروه حتماً با پزشک خود مشورت می نمایند. به عبارت بهتر، دیابتی که روزانه قند خون و یا قند ادرار خود را در منزل مورد آزمایش قرار نمی دهد، احتمالاً قادر به روزه داری نخواهد بود!
افراد تحت درمان با انسولین:
از آنجا که این افراد به دنبال تزریق انسولین، به دفعات نیز باید غذا میل نمایند، لذا توصیه نمی شود روزه بگیرند. در صورت تمایل شدید به روزه داری، با توجه به شرایط زیر، این افراد در موارد خاص و آن هم زیر نظر پزشک معالج خود می توانند روزه بگیرند: نداشتن نوسانات شدید قند خون و نیز عوارض پیشرفته دیابت (عوارض چشمی، کلیوی، عصبی و قلبی- عروقی).
افراد تحت درمان با داروهای خوراکی (قرص):
لازم است این افراد با پزشک معالج خود مشورت نمایند. به طور کلی برای افرادی که توانسته اند قند خون خود را به طور دائمی در حد طبیعی حفظ و کنترل نمایند با حفظ شرایط زیر، از نظر پزشکی روزه داری بلامانع است:
لازم است مدتی قبل از شروع ایام ماه مبارک رمضان، به طور آزمایشی، روزه داری را آغاز کرده و طی روزه، به ترتیب زیر، قند خون خود را آزمایش کنند. قبل از سحر (حداکثر ۱۲۰ میلی گرم درصد). ۲ ساعت بعد از سحر (حداکثر ۱۶۰ میلی گرم درصد). بین ساعت ۱ تا ۳ بعد از ظهر (کمتر از ۷۰ میلی گرم درصد نباشد.). قبل از افطار (حداکثر ۱۲۰ میلی گرم درصد). ۲ ساعت بعد از افطار (حداکثر ۱۶۰ میلی گرم درصد). درصورتی که مقدار قند خون این افراد در محدوده مقادیر ذکر شده در بالا قرار داشته باشد و نیز دچار عوارض پیشرفته دیابت هم نباشند قادر خواهند بود روزه بگیرند که در آن صورت باید هنگام افطار، قبل از خوردن هر غذایی، قرص خود را میل کرده و پس از مدتی، شروع به خوردن غذا کنند. هنگام سحر نیز باید مقدار دارو را تقریباً به نصف کاهش دهند و حتماً فراموش نشود ۲ ساعت بعد از افطار و ۲ ساعت بعد از خوردن سحری، قند خون یا قند ادرار خود را آزمایش کنند.
روزه داری در کنترل قند خون بدون دارو
بیماران دیابتی که دیابت خود را بدون دارو کنترل می کنند با مشورت پزشک معالج خود می توانند روزه بگیرند. علاوه بر این، باید مقدار غذای افطار خود را نیز به ۲ تا ۳ وعده تقسیم و هنگام افطار، از خوردن همه مواد غذایی در یک زمان جداً خودداری کنند. در هر حال نباید فراموش شود که طی روزه داری مقدار کالری دریافتی روزانه باید به دو سوم مقدار معمول کاهش یابد یعنی: یک سوم کمتر از حد معمول، غذا میل شود. شایان ذکر است که متأسفانه در ایام روزه داری در بیماران دیابتی، بعضی افراد به علت کاهش تحرک جسمی و پرخوری، دچار افزایش وزن می شوند به همین دلیل توصیه می کنیم هر هفته یک بار وزن خود را اندازه گیری کنند.
خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” درمان دیابت و مرض قند ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه عوارض دیابت مطالعه فرمایید.
منبع: کتاب راهنمای دیابت
