حتما تا به حال شنیده اید که فلان بازیگر فوتبال دچار پارگی مینیسک شده است. اما این مینیسک معروف چیست؟ مینیسک یک غضروف هلالی شکل است که در مفصل زانو قرار دارد و اتصال دهنده استخوان ران و درشت نی ماست.
سطح مقطع آن مثلثی شکل است و به حاشیه لایی بین مفصل زانو متصل است. در هر زانو دو مینیسک وجود دارد که مینیسک بیرونی آن را مینیسک جانبی و مینیسک داخلی را، مینیسک میانی می نامند. از آنجا که مینیسک سطح مفصل استخوان را می پوشاند، باعث استقامت و پایداری زانو می شود. مینیسک نقش بسیار مهمی در جذب یک سوم ضرباتی که به سطح غضروف مفصل وارد می آید، دارد و برداشتن آن می تواند سبب تخریب مفصل زانو شود. البته توجه داشته باشید پارگی مینیسک زانو مختص فوتبالیست ها نیست. کشتی گیران نیز دچار این مشکل می شوند. همچنین در کارگرانی که در وضعیت چمباتمه کار می کنند مثل کارگران معدن هم پارگی مینیسک شایع است. در واقع هر چرخش یا حرکت ناگهانی در وضعیت خمیدگی زانو می تواند باعث پارگی مینیسک شود.
علائم پارگی
درد، از اولین علایم پارگی مینیسک زانو است. البته درد ممکن است خفیف باشد و شخص بتواند به فعالیت های روزمره اش ادامه دهد. اما هر گاه بخشی از مینیسک بین استخوان ران و درشت نی قرار گیرد، درد شدیدی ایجاد می کند. مینیسک دارای عروق خونی نیست و در هنگام پارگی خونریزی نمی کند. اما ممکن است عروق اطراف آن هم دچار پارگی شود، در این شرایط تورم به وجود می آید. احساس گرفتگی و قفل شدن یا صدایی مانند تق تق معمولا از نشانه های آسیب مینیسک است.
درمان
اگر مقدار پارگی جزئی باشد و درد و سایر علائم نیز برطرف شده باشد با راهنمایی پزشک و تحت نظارت فیزیوتراپ تمرین هایی برای تقویت عضلات انجام می شود. وجود این درمان گرها باعث می شود تا بیمار اطمینان حاصل کند تمرینات ورزشی به درستی انجام می شود، بدون این که خطر وارد شدن صدمه مجدد و یا جدیدی به زانو وجود داشته باشد. بسته به شدت ضایعه، سن فرد و شغل او درمان های بسیار متفاوتی برای پارگی مینیسک صورت می گیرد. در صورتی که میزان پارگی مینیسک زانو خیلی شدید باشد، ممکن است پزشک انجام عمل جراحی باز یا جراحی «آرتوسکوپیک» را برای مشاهده شدت ضایعه یا درمان پارگی آن مورد استفاده قرار دهد. در صورتی که بیمار جوان باشد، پزشک می تواند مینیسک را در جای خودش بخیه بزند، البته این به شرطی است که صدمه در ناحیه ای باشد که خون رسانی خوبی داشته باشد. در صورتی که بیمار مسن باشد، یا پارگی مینیسک در محلی باشد که خون رسانی به خوبی به آن صورت نمی گیرد، ممکن است دکتر بخشی از مینیسک یا حتی سطح آن را جدا کند. گاهی نیز ممکن است کل مینیسک برداشته شود. دوران پس از عمل جراحی یا ترمیم مینیسک ممکن است هفته ها طول بکشد و انجام تمرینات ورزشی بعد از عمل نیز -در صورت برداشتن مینیسک- اندکی متفاوت خواهد بود. در این شرایط هرگز نباید از وزنه استفاده کرد. باتوجه به نوع عمل انجام گرفته بر روی بیمار، می توان از روش های توانبخشی مانند راه رفتن، خم کردن ساق پا و انجام حرکات کششی برای تقویت عضلات پا استفاده کرد.
آسیب دیدگی مینیسک
تعریف:
مینیسک قطعه ای از یک غضروف است که در زانو قرار دارد (غضروف یک بافت محکم نرم است) مینیسک از یک طرف به سر استخوان درشت نی ساق پا و از طرف دیگر به قسمت پایین استخوان ران جایی که زانو قرار دارد متصل می شود و در واقع این ۲ استخوان را از این طریق به هم مرتبط می کند. بر روی هر زانو ۲ مینیسک قرار دارد که در قسمت داخلی و خارجی زانو واقع شده است. نقش مینیسک کاستن تکان های وارده به زانو در زمان انجام فعالیت هایی که باعث واردآوردن فشار به زانو می شود، می باشد.
علل و عوامل:
پارگی مینیسک زمانی رخ می دهد که زانو به شدت پیچ بخورد و تحت فشار و آسیب قرار گیرد البته گاهی اوقات بدون هیچگونه ضربه و یا با ضربه خیلی مختصر هم ممکن است رخ دهد مثل زمانی که در حالت چمباتمه قرار می گیرید.
علائم و نشانه ها :
۱-درد در مفصل زانو
۲-تورم زانو و وجود مایع در فضای مفصلی زانو
۳-قفل شدن زانوی آسیب دیده
۴-شنیدن صدای کلیک در زمان آسیب به زانو
۵-عدم توانایی در خم و راست کردن زانو به طور کامل
آسیب مزمن مینیسک درد متناوبی را در حین انجام فعالیت ایجاد می کند که ممکن است با تورم زانو همراه باشد یا نباشد.
تشخیص :
پزشک علایم شما و مشخصات آسیب وارده را بررسی می کند و زانوی شما را معاینه می کند. اگرچه آسیب مینیسک در عکس رادیولوژی نشان داده نمی شود اما جهت تشخیص شکستگی های استخوان زانو عکسبرداری انجام می شود. ام.آر.آی می تواند به تشخیص آسیب و پارگی مینیسک کمک کند.
درمان:
درمان شامل درمانهای حمایتی و درمان جراحی می باشد.
درمانهای حمایتی شامل توصیه های زیر می باشد:
۱- از کمپرس یخ به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه هر ۳ تا ۴ ساعت به مدت ۲ تا ۳ روز یا تا زمانی که درد و تورم برطرف می شود استفاده کنید.
۲-به وسیله گذاشتن یک بالش زیر پای آسیب دیده، زانو را به منظور کاهش تورم بالا نگه دارید.
۳-برای کاهش تورم، زانوی آسیب دیده را بانداژ کنید.
۴-برای بی حرکت کردن زانو از ابزار ویژه این کار استفاده کنید (مثل بریس) .
۵-از عصای زیر بغل برای حرکت و راه رفتن استفاده کنید.
۶-با تجویز پزشک از داروهای ضد درد و ضد التهاب استفاده کنید مصرف این داروها در افراد بالای ۶۵سال و بیشتر نباید پس از ۷روز بدون نظر پزشک معالج صورت گیرد. از جمله این داروها می توان به بروفن ، ایندومتاسین و مفنامیک اسید اشاره کرد.
درمان جراحی ، در صورتی که علایم با درمان حمایتی برطرف نشود نیاز به جراحی احساس می شود در این عمل جراحی، جراح به وسیله ابزاری به اسم آرتروسکوپ که یک لوله قابل انعطاف با یک منبع نوری است و از طریق ایجاد یک برش کوچک وارد مفصل زانو می شود تصاویر داخل مفصل از طریق مانیتوری که شبیه صفحه تلویزیون است نمایش داده می شود. از این طریق و با وارد کردن وسایل مخصوصی، پزشک مینیسک آسیب دیده را ترمیم و در صورت لزوم خارج می نماید. به دلیل نقش ارزشمند مینیسک در حفظ زانو در برابر ضربات، جراح تلاش می کند تا قسمت سالم مینیسک را در داخل مفصل باقی بگذارد. این عمل تقریبا ۱ساعت به طول می انجامد و بیمار معمولا در همان روز عمل مرخص می شود. پس از جراحی از یک پانسمان فشاری و یک وسیله برای بی حرکت کردن زانو استفاده می شود. عمده ترین عارضه این عمل جراحی جمع شدن مایع در مفصل ترمیم یافته است که پزشک با استفاده از سوزن، این مایعات را بیرون می کشد.
توصیه های لازم پس از انجام عمل جراحی :
۱- دو تا سه روز بعد از عمل کاملا استراحت داشته باشید.
۲-زانوی عمل شده را بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
۳-تا زمانی که پزشک اجازه انجام کارهای سنگین را نداده، از انجام این فعالیتها اجتناب کنید.
چه موقع زانوی آسیب دیده سلامت خود را بدست می آورد؟
زمان که بهبودی کامل برای هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت است. بازگشت به فعالیتهای معمول مستلزم بهبودی زانوی شماست نه اینکه چند روز یا چند هفته از آسیب و ترمیم آن گذشته است واضح است که اگر زودتر از زمان مقرر، فعالیتها را آغاز کنید، آسیب بیشتری متوجه شماست.
به طورکلی زمانی که علایم زیر ظاهر شود نشان دهنده بهبودی می باشد :
۱-بتوانید زانوی آسیب دیده را به طور کامل و بدون درد خم و راست نمایید.
۲-زانو تورم نداشته باشد.
۳-به هنگام خم کردن زانو، چمباتمه زدن (سجده کردن) و راه رفتن درد نداشته باشید.
۴-زانو و پای شما قدرت طبیعی خود را در مقایسه با زمان آسیب به دست آورده باشد.
پیش گیری از آسیب و پارگی مینیسک :
متاسفانه بیشتر پارگی ها در اثر صدماتی به وجود می آیند که نمی توان از آنها پیشگیری کرد اما در مجموع رعایت نکات زیر بی تاثیر نیست:
۱-عضلات ران و پشت ران خود را قوی کنید.
۲-قبل و بعد از ورزش پاهای خود را به آرامی بکشید.
۳-از کفش مناسب برای انجام فعالیت های مختلف مثل ورزش کردن استفاده کنید.
۴-از وسایل استاندارد جهت اسکی کردن استفاده کنید.
وقتی مینیسک پاره میشود
حتما تا به‌حال شنیده‌اید که فلان بازیگر فوتبال دچار پارگی مینیسک شده است. اما این مینیسک معروف چیست؟ مینیسک یک غضروف هلالی شکل است که در مفصل زانو قرار دارد و اتصال دهنده استخوان ران و درشت نی ماست.سطح مقطع آن مثلثی شکل است و به حاشیه لایی بین مفصل زانو متصل است. در هر زانو دو مینیسک وجود دارد که مینیسک بیرونی آن را مینیسک جانبی و مینیسک داخلی را، مینیسک میانی می‌نامند. از آنجا که مینیسک سطح مفصل استخوان را می‌پوشاند، باعث استقامت و پایداری زانو میشود.مینیسک نقش بسیار مهمی در جذب یک سوم ضرباتی که به سطح غضروف مفصل وارد می‌آید، دارد و برداشتن آن میتواند سبب تخریب مفصل زانو شود.البته توجه داشته باشید پارگی مینیسک مختص فوتبالیست‌ها نیست. کشتی‌گیران نیز دچار این مشکل می‌شوند. همچنین در کارگرانی که در وضعیت چمباتمه کار می‌کنند مثل کارگران معدن هم پارگی مینیسک شایع است.در واقع هر چرخش یا حرکت ناگهانی در وضعیت خمیدگی زانو میتواند باعث پارگی مینیسک شود.
علائم پارگی
درد، اولین علامت پارگی مینیسک است. البته درد ممکن است خفیف باشد و شخص بتواند به فعالیتهای روزمره‌اش ادامه دهد. اما هر گاه بخشی از مینیسک بین استخوان ران و درشت نی قرار گیرد، درد شدیدی ایجاد میکند. مینیسک دارای عروق خونی نیست و در هنگام پارگی خونریزی نمی‌کند. اما ممکن است عروق اطراف آن هم دچار پارگی شود، در این شرایط تورم به وجود می‌آید.احساس گرفتگی و قفل شدن یا صدایی مانند تق تق معمولا از نشانه‌های آسیب مینیسک است.
درمان
اگر مقدار پارگی جزئی باشد و درد و سایر علائم نیز برطرف شده باشد با راهنمایی پزشک و تحت نظارت فیزیوتراپ تمرین‌هایی برای تقویت عضلات انجام میشود. وجود این درمان‌گرها باعث میشود تا بیمار اطمینان حاصل کند تمرینات ورزشی به درستی انجام میشود، بدون اینکه خطر وارد شدن صدمه مجدد و یا جدیدی به زانو وجود داشته باشد.
بسته به شدت ضایعه، سن فرد و شغل او درمانهای بسیار متفاوتی برای پارگی مینیسک صورت می‌گیرد.
در صورتی که میزان پارگی مینیسک زانو خیلی شدید باشد، ممکن است پزشک انجام عمل جراحی باز یا جراحی «آرتوسکوپیک» را برای مشاهده شدت ضایعه یا درمان پارگی آن مورد استفاده قرار دهد. در صورتی که بیمار جوان باشد، پزشک میتواند مینیسک را در جای خودش بخیه بزند، البته این به شرطی است که صدمه در ناحیه‌ای باشد که خون‌رسانی خوبی داشته باشد.در صورتی که بیمار مسن باشد، یا پارگی مینیسک در محلی باشد که خون‌رسانی به خوبی به آن صورت نمی‌گیرد، ممکن است دکتر بخشی از مینیسک یا حتی سطح آن را جدا کند. گاهی نیز ممکن است کل مینیسک برداشته شود.دوران پس از عمل جراحی یا ترمیم مینیسک ممکن است هفته‌ها طول بکشد و انجام تمرینات ورزشی بعد از عمل نیز -در صورت برداشتن مینیسک- اندکی متفاوت خواهد بود. در این شرایط هرگز نباید از وزنه استفاده کرد. باتوجه به نوع عمل انجام گرفته بر روی بیمار، می‌توان از روش‌های توانبخشی مانند راه رفتن، خم کردن ساق پا و انجام حرکات کششی برای تقویت عضلات پا استفاده کرد.
علت اختلال:
اینضایعه اغلب وقتی بوجود می اید که زانو همزمان با چرخش تحت کشش هم قراربگیرد و غضروف مینیسک بین استخوان زانو و درشت نی تحت فشار قرار می گیرد. مینیسک داخلی بیشتر از مینیسک خارجی اسیب می بیند.اسیب مینیسک در بچه ها بسیار نادر است. علائم اختلال:
درددر طول مفصل زمانیکه روی مفصل فشار وارد بیاید یا مفصل زانو بچرخد ایجادمی شود.وقتی حرکت خاصی انجام شود درد ناگهانی ایجاد می شود و التهاب زانومی تواند اضافه شود. در بعضی موارد زانو قفل می کند که ناشی از تحت فشار قرار گرفتن مینیسک و متلاشی شدن آن است . دربعضی موارد یک منطقه حساس ناشی از بیرون زدگی مایع در مفصل می تواند حس شود(کیست مینیسک زانو)ناراحتی طول کشیده به کاهش حرکات عضله رانی منجر می شود.
درمان موارد حاد:
درمان باید بلافاصله بعد از اتفاق شروع شود. هدف از درمان فوری این است کهاز جراحات بیشتر پیشگیری شود و تا جایی که ممکن است خونریزی مهار شود. درمان موثر باعث کاهش خونریزی- کاهش بافت ناشی از جوش خوردن زخم و کاهشعوارض میشود که میتواند این مشکلات دوره باز توانی یا ناتوانی را طولانیکند. درمان را تحت عنوان اصول Rice دنبال می کنیم : استراحت و فعالیت ورزشی فورا متوقف شود. هر چه سریعتر باید یخ در ناحیه اسیب دیده قرار بگیرد. سرمای یخ باعث انقباض عروق خونی و توقف خونریزی می شود. در چنین شرایطی اسپری سرما ساز موثر نیست. یخ نباید مستقیما با پوست تماس داشته باشد و باید با یک لایه نازک مثلا باند کشی پوشانده شود.
درمان با یخ باید به مدت ۲۰دقیقه در عرض ۳ ساعت اول اسیب انجام شود.
در صورت امکان درمان باید شامل موارد زیر باشد: بایستی یک باند فشاری البته نه انقدر محکم که مانع جریان خون شود بسته شود. بانداژ فشاری باید در طول شب برداشته شود ولی مجددا صبح ها تا زمانی که ورم کاهش یابد بایستی انجام شود. برای افزایش اثر باند فشاری بهتر است از یک تکه پشم یا نمد به اندازهتقریبا یک سانتی متر ضخامت در زیر باند که درست و مستقیم در بالای محلخونریزی قرار داده میشود استفاده کرد. جایی که ممکن است محل اسیب دیده بالاتر از سطح قلب قرار گیرد در این حالت باید خونریزی متوقف شود تا مادامیکه ورم وجود دارد باید این بالا گرفتن عضو اجرا شود. باز توانی را می توان۴۸-۲۴ساعت بعد از رخداد اسیب شروع کرد.
معاینه:
اگراسیب مفصل زانو مورد تردید باشد باید معاینه پزشکی انجام شود.یک معاینه بالینی طبیعی کافی نیست.پزشک تست های گوناگون زانو(تست مینیسک)انجام میدهد. هر چند که در طی چرخاندن زاند حساسیت و درد ناکی زانو معمولا افزایش می یابد.ارتروس کپی – اسکن MR یا سونو برای تشخیص اغلب ضروری است .
درمان:
درموارد مشکوک درمان شامل تسکین درد و نوتوانی است .اگر ناراحتی کم کم ازبین نرفت و اگر مواردی از قفل شدگی زانو و یا ضایعه واضح مینیسک وجود داشت(مثلا تویط سونو مشخص شده است)جراحی باید مد نظر باشد. تحت جراحی سعی می شود که تکه های پاره شده مینیسک اره شود.(که در این حالت بهدوره ی نوتوانی طولانیتری نیاز خواهند داشت ولی احتمالا در طولانی مدت خطرتحلیل غضروف زانو کاهش می یابد)تکه های پاره شده مینیسک معمولا خارج می شود ولی در موارد نادری کل مینیسک خارج می شود.
نوتوانی:
به دنبال جراحی،اعمال فشار روی زانو به محض کاهش درد و التهاب می تواند شروعشود. در بهترین موارد فعالیت کامل بعد از چند هفته امکان پذیر است. در موارد بدون عارضه می تواند به سطح فعالیت ورزشی قبل خود در طی یک ماه بر گردد. نوتوانی نباید باعث درد و التهاب در زانو شود . عوارض:
اگر بهبودی کافی ایجاد نشد قبل از جراحی باید از تشخیص مطمئن شد.معاینات تکمیلی شامل :عکس برداری با اشعه ایکسو سونو گرافی و اسکن MR باید انجام شود. در موارد خاصی مشکل زیر باید مورد توجه باشد: _صدمه غضروفی. _پارگی رباط داخلی-طرفی زانو. _پارگی رباط خارجی –طرفی زانو. _پارگی رباط صلیبی-قدامی. _پارگی رباط صلیبی خلفی. _از هم گسیختگی غشای استخوانی . _التهاب زرد پی. _تجمع مایع در مفصل. _التهاب کیسه بورس. _بیماری تحلیل برنده غضروف. _التهاب چین مخاطی. به دنبال یک ارتروس کپی مشکلاتی مانند تجمع مایع در مفصل یا عفونت زخم یامفصل زانو ممکن ایت بوجود اید که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد .
آب درمانی و تاثیر آن در بهبود دردهای زانو
بیماری قرن ما دردهای مفاصل به خصوص دردهای زانو و کمر است و یکی از مفیدترین روش‌های درمانی در این خصوص، آب درمانی است، که طی آن فرد در داخل آب اقدام به ماساژ درمانی، تقویت عضلات و حرکت‌های مفاصل میکند زمانی که شخص بیمار در داخل آب قرار می‌گیرد، براساس قانون ارشمیدس میزان فشاری که بر روی مفاصل وارد میشود، کاهش یافته و با حرکاتی که داخل آب انجام میدهد، به نحوی عضلات تقویت میشود و این تقویت باعث می‌گردد تا فشار بر روی فضای دیسک و کپسول مفصل کاهش یابد و نهایتاً این کاهش فشار منجر به کاهش شدت بیماری میشود
* مزایای آب درمانی نسبت به سایر روش های درمانی
(۱درمان بیماری های انسان با آب، بسیار ساده و طبیعی است.
(۲روش درمان زیاد دشوار نیست.
(۳کاملا بی ضرر است و آثار بدی بر جا نمی گذارد.
(۴آثار مسمومیت به همراه ندارد و نیازی به داروهای سمی نیست.
(۵ارزان ترین وسیله است و درهمه جا به راحتی به دست می آید. (۶هضم را بهبود می بخشد و یبوست را که منشاء بروز اغلب بیماری هاست برطرف می کند. (۷خواب طبیعی را برقرار می سازد و مغز و بدن را تقویت می بخشد. (۸بی درد است و درد را به سهولت تسکین می دهد. (۹درمان آن اساسی و ریشه ای است نکات قابل توجه
تا زمانی که آب سرد مورد مصرف قرار می گیرد، فعالیت عضو کاهش می یابد و پس از قطع مصرف آب، قسمت هایی از بدن به حالت طبیعی برمی گردند و برای مدتی درجه حرارت از حد فعالیت بالاتر قرار می گیرد. پس از این مصارف باید قسمت هایی از بدن را ماساژ داد تا گردش خون تسریع شود.
کمپرس کیسه یخ یا آب سرد در سر از احتقان و هجوم خون در سر جلوگیری می کند که در برطرف ساختن سردرد و دردهای عصبی موثر است. استفاده از این کمپرس در قسمت های مختلف بدن اثرات زیر را به دنبال دارد:
اگر زیر بغل گذاشته شود، به منزله ی ضد احتقان برای تمام بازو خواهد بود.
اگر در خم آرنج قرار داده شود، درجه حرارت دست را پایین می آورد.
اگر در قسمت بالای پا گذاشته شود، ساق را در زیر زانو نیرو می دهد .
اگر روی زانو و پاشنه پا نهاده شود، اثر ضد احتقان پا خواهد داشت.
نوشیدن آب سرد و تنقیه با آب سرد، درجه حرارت را دربیماری های تب زا فرو می اندازد. آب سرد اگر برای سر و کف پا به کار رود، درجه حرارت عمومی را درتب ها پایین می آورد. گذاشتن پارچه ی آغشته به آب سرد و مرطوب روی شکم سبب فرو افتادن درجه حرارت به هنگام تب می گردد.
کاربرد آب داغ فعالیت حیاتی را تحریک می کند، ولی موجب رخوت و
واکنش های بعدی می شود. پس از کاربرد آب داغ، قسمت هایی از بدن را باید با آب سرد مواجه کرد و با مالش ایجاد گرما کرد. استفاده از آب داغ، التهاب چشم ها را برطرف می سازد و سبب می شود که دردهای قولنج شکم، اسپاسم، کرامپ، درد و غیره در هر بخش از بدن ساکت شود. تنقیه با آب گرم به روده ها قوام می بخشد و
یبوست را برطرف می کند، ولی خستگی مفرط را سبب می شود. استعمال آب داغ در پوست باعث اتساع سرخرگ ها و سیاهرگ ها و مجاری لنفاوی می شود.
حمام کامل با آب داغ حملات آسم را بهبود می بخشد. ابتدا دستگاه مرکزی را تحریک می کند و سپس به رخوت می اندازد، لذا بیمار ابتدا احساس برانگیختگی خواهد کرد، سپس کوفتگی.
گذاشتن موقت بطری آب داغ روی پوست موجب بالا رفتن گرمای بافت می شود. بطری آب داغ کاربردهای موثری دارد، از جمله زمانی که اعضای انتهایی بدن سرد شده باشند.
کاربرد متناوب آب داغ و سرد در پوست بسیار سودمند است. در این برنامه، مصرف آب سرد همواره آخر کار انجام می شود. دمای پوست ابتدا به طور قابل ملاحظه ای نسبت به درجه حرارت طبیعی افزایش پیدا می کند و پس از آن از طریق آب سرد پایین می آید.
این برنامه ی آب درمانی به دفعات با آب گرم شروع می شود و با آب سرد تمام می شود که با انواع ورزش ها مثل دمبل زدن، قدم زدن سریع و یا درافراد ناتوان با ماساژ بدن دنبال می شود. این شیوه ها همواره قدرت تغذیه را بدون بروز هر نوع اختلال بهبود می بخشد.
کاربرد آب ولرم ، همواره آثار نیکوبخشی دارد و برای کودکان، مردان جوان، زنان ظریف و افراد حساس مناسب است.
لولایی به نام زانو نیمی از بار بدن را به دوشمی‌کشد
بزرگ ترین، قوی‌ترین و سنگین‌ترین مفصل در بدن مفصل زانو است که حمایت، حرکت و تحمل تقریبا نیمی از وزن بدن را بر عهده دارد. این مفصل عملکردی مانند یک لولا دارد و بین انتهای بالایی درشت نی و انتهای پایینی استخوان ران واقع شده است. در اطراف آن لیگامنت‌ها و غضروف‌هایی وجود دارند که مفصل را ثابت کرده و از آن حمایت می‌کنند تا امکان حرکت بیش از حد به طرفین را محدود کند. اگر مفصل زانو دچار التهاب مفاصل شود، ممکن است پزشک آرتروپلاستی زانو (تعویض زانو) را پیشنهاد دهد، این عمل، پروسه موفق و متداولی است که حرکت زانو را بهبود داده و امکان حرکت طبیعی بدون درد را مجددا برای بیمار فراهم می آورد.
ساختار زانواستخوان‌های مفصل زانو شامل استخوان ران، درشت‌نی و کشکک زانو است. سطوح مفصلی استخوان ران، درشت‌نی و کشکک زانو با یک پوشش غضروفی ضخیم چند میلیمتری پوشیده شده که این پوشش از فشار بیش از حد بر این سطوح مفصلی جلوگیری میکند. مینیسک یک دیسک غضروفی هلالی شکل است که در قسمت داخل و خارج مفصل زانو وجود دارد. مفصل زانو توسط یک کپسول مفصلی حمایت میشود که خود این کپسول توسط رباط‌های داخلی و خارجی طرفی زانو پشتیبانی شده‌اند. مینیسک داخلی به رباط داخلی طرفی زانو می‌چسبد در حالی که مینیسک خارجی به لیگامان خارجی طرفی نمی‌چسبد. علت آسیب‌دیدگی مینیسک: ضایعه آسیب‌دیدگی مینیسک زانو اغلب زمانی ایجاد میشود که زانو همزمان با چرخش تحت کشش هم قرار بگیرد و غضروف مینیسک بین استخوان زانو و درشت‌نی تحت فشار قرار گرفته باشد. معمولا مینیسک داخلی بیشتر از مینیسک خارجی آسیب می‌بیند البته باید دانست که مشاهده این ضایعه در بچه‌ها بسیار نادر می‌باشد. علائم آسیب‌دیدگی مینیسک: وقتی روی مفصل فشار وارد بیاید یا مفصل زانو بچرخد درد در مفصل (در قسمت طولی آن) ایجاد میشود. چنانچه حرکت‌های بخصوصی باعث بروز درد ناگهانی شود ادمه این حرکات ممکن است به التهاب زانو اضافه کند، در پاره‌ای از موارد زانو قفل میکند که نشانه متلاشی شدن مینیسک بر اثر فشار وارد آمده روی آن می‌باشد. در مواردی دیگر منطقه‌ای از زانو به نظر حساس می‌آید که ناشی از بیرون‌زدگی مایع مفصل است (کیست مینیسک). باید به این نکته هم توجه داشت که طولانی شدن زمان ناراحتی باعث کاهش حرکات عضله رانی و در نتیجه تضعیف آنها خواهد شد. به گفته متخصصان، به ازای هر یک کیلو اضافه وزن در سطح صاف، حدود ۳ تا ۵ برابر فشار بیشتری به زانو وارد میشود که در مواقع بالا و پایین رفتن از پله این فشار ۱۰ برابر میشود. همچنین شایع‌ترین دردهای مفاصل مربوط به کشکک زانوست که در واقع استخوانی است که داخل تاندون عضله چهار سر ران قرار گرفته و در هر خم و راست شدن زانو حدود ۷ تا ۸ سانتیمتر این استخوان روی زانو حرکت میکند. هرچه این حرکت طبیعی تر باشد، مشکلات آن کمتر خواهد بود، ولی اگر در مسیر حرکت کشکک روی زانو، مقداری انحراف به طرف داخل یا خارج وجود داشته باشد، باعث خراش غضروف یا نرم شدگی آن میشود که موجبات درد و ناراحتی را در قسمت جلوی زانو فراهم میکند. بیشترین دردهای زانو در افراد جوان، به خصوص خانم های جوان به وجود می‌آید و شایع ترین علتش یکی ضعف عضله چهار سر ران است که این عضله به طور طبیعی در زنان ضعیف تر است و دیگری رعایت نکردن برخی اصول نشستن و برخاستن مثل دو زانو یا چهار زانو نشستن، یا از سطح شیب دار بالا رفتن به مدت طولانی، یا خم بودن زانو به مدت زیاد در نتیجه کارهای اداری است. البته از همه مهم تر ضعف عضله چهار سر ران است که نیاز به تقویت دارد. البته یک سری ریز فاکتور وجود دارد که باعث میشود آرتروز زودتر یا شدیدتر به وجود آید. این ریز فاکتورها شامل افزایش وزن و چاقی فرد است که ارتباط مستقیم با دردهای زانو دارد. علاوه بر آن انحراف زانو به شکل پرانتزی یا ضربدری موجب میشود که وزن بدن به طور یکسان روی سطح زانو پخش نشود و یک طرف فشار بیشتری را تحمل کند و در نهایت این فشار باعث ساییدگی آن طرف مفصل میشود. البته انحراف از نوع پرانتزی در ایران بیشتر از ضربدری شایع است. بی‌تحرکی درمان نمی‌کند ورزش کنید!
برخی از مردم به اشتباه تصور می‌کنند که صرفا با حذف فشار روی مفصل و ثابت نگه‌داشتن آن، مشکلشان حل میشود، در صورتی‌که به گفته متخصصان عدم تحرک مناسب، خود خطرات جدی مانند آرتروز مفصل را در پی دارد چرا که تغذیه مفصل از طریق تحرک صورت می‌گیرد. فشار مداوم بر زانو و عادت‌های غلط در زندگی روزمره مانند نحوه نشستن به صورت چهار زانو و استفاده از توالت‌های ایرانی را از جمله موارد تشدید‌‌‌کننده آسیب به مفصل هستند. تقویت عضلات چهار سر ران و عضلات پشت ران، هماهنگی در تقویت عضلات، کاهش وزن، تغذیه صحیح، تحرک مناسب و انجام ورزش‌های درست ، درمان دستی و حتی‌الامکان با نظارت متخصصین فیزیوتراپی و طب ورزش از جمله راه کارهای پیشگیرانه و درمانی مفصل زانو است.
حرکات ورزشی پیلاتس ضمن تقویت عضلات پشت و چهار سر ران بسیاری از عادات نادرست نشستن و ایستادن را تصحیح میکند و به این طریق به رفع مشکلات رانو کمک میکند. پیشگیری مهم‌تر از درمانمتخصصان بهترین راه درمان آرتروز را کاهش عوامل بوجود آورنده آن می‌دانند و توصیه می‌کنند افراد از دو زانو و چهار زانو نشستن و عادت به آن پرهیز کنند. همچنین افرادی که مشکل زانو دارند، راه رفتن در سطح صاف را برنامه زندگی خود قرار دهند، چرا که هیچ آرتروزی مانع راه رفتن افراد در سطح صاف نیست. البته در موارد شدیدتر، درمان های دارویی و جراحی زانو هم از درمان های مفید و ضروری آسیب‌های مفصل زانو هستند. در عمل جراحی زانو که رویه مفصلی تعویض میشود، در واقع مفصل مصنوعی برای فرد گذاشته میشود و درد تا حد زیادی کاهش می یابد.
آب درمانی و درد های مفصلی
درمان این نوع بیماری‌ها بسیار مهم بوده و راهکارهای مختلفی از قبیل اعمال جراحی، دارو درمانی و یا روش‌هایی از قبیل طب سوزنی و ماساژ درمانی انجام میشود، ولی تنها روشی که امروزه تقریباً به صورت همگانی قابل قبول می‌باشد، آب درمانی است، که طی آن فرد در داخل آب اقدام به ماساژ درمانی، تقویت عضلات و حرکت‌های مفاصل میکند.
شنا کردن باعث افزایش میزان تراکم استخوان‌ها میشود و کسانی که به ورزش شنا می‌پردازند، نه تنها عضلات ناحیه کمرشان تقویت میشود، بلکه به طور همزمان عضلات ناحیه شکم نیز تقویت می‌گردد. در صورتی که در روش فیزیوتراپی هر کدام از عضلات باید جداگانه مورد فیزیوتراپی قرار گرفته و عضلات تقویت شود.
تمرین۱
شخص در حالی که یک پای خود را ثابت نگه می دارد، پای دیگر را به اندازه نیم متر به عقب می برد و سپس به حالت اول خود باز می گرداند.
تمرین۲
شخص در حالت ایستاده دو دست را بر دیوار استخر تکیه داده ، سپس یک پا را از عقب به اندازه یک زاویه ۹۰ درجه بالا می آورد. در این حالت پا بعد ازطی یک نیم دایره به حالت اول برمی گردد.
تمرین۳
شخص با حالت ایستاده دو دست را بر دیواره استخر تکیه داده سپس یک پا را از ناحیه زانو خم کرده و به طرف بالا می آورد و سپس در همان حال آن را صاف می کند و به جای اول خود باز می گرداند و همین عمل را با پای دیگر نیز انجام می دهد.
تمرین ۴
شخص در محل کم عمق استخر قرار می گیرد و در حالی که یک پا ثابت می ماند پای دیگر از زانو خم شده و بعد از تشکیل یک زاویه قائمه مجددا” راست شود و به جای اول خود بازمی گردد و همین عمل در مورد پای دیگر نیز انجام می شود.
تمرین۵
شخص در محل کم عمق استخر یک دست را بر دیوار استخر تکیه داده و دست دیگر را در امتداد آن معلق روی آب قرار می دهد و حرکت پا به گونه ای است که یک پا ثابت می ماند و پای دیگر بدون خم شدن زانو در جهت طرفین بدن باز و بسته می شود.این حرکت برای پای دیگر نیز در جهت مخالف باید انجام شود.
تمرین ۶
شخص در حالی که با دستهای باز لبه استخر را در اختیار دارد ، خود را به دیواراستخر می چسباند و یک پای خود را از زانو به طرف بالا خم می کند و سپس در حالی که پا را رفته رفته باز می نماید ، با پیمودن یک نیم دایره دوباره به حالت اولیه خود باز می گرداند .این حرکت به همین شکل برای پای دیگر نیز انجام می شود.
تمرین۷
شخص از پشت به دیوار استخر می چسبد و با دستهای باز لبه استخر را می گیرد. سپس زانو را در حالت بالا کشیدن به سمت چپ بدن خم می کند، آنگاه با یک چرخش دایره وار آن را به حالت اول خود باز می گرداند همین کار را برای پای دیگر نیز انجام می شود.
تمرین ۸
شخص در حالتی که دو دست را به دیواره استخر تکیه می دهد، یک پا را ثابت نگه داشته و پای دیگر را به اندازه ای از جلو به بالا خم می کند که با تنه خود یک زاویه ۹۰ درجه درست کند.آنگاه در حالیکه پا را در جهت طرفین بدن به چرخش در آورد به حال اول خود باز می گرداند و با پای دیگر همین کار را انجام می دهد.
تمرین ۹
در این حرکت شخص دستها خود را به صورت باز به لبه استخر می گیرد و یک پای خود را ثابت روی زمین نگه می دارد، آنگاه پای دیگر را بدون خم شدن زانو به دور پای ثابت به چپ و راست به حرکت در می آورد.
تمرین۱۰
در قسمت عمیق به صورت عمودی در آب باستید و پای کرال بزنید. (برای افرادی که شنا بلد نیستند از نودل استفاده شود
تمرین۱۱
به پشت روی آب بخوابید و زانوها را ۹۰ درجه خم کرده سپس به حالت اول برگردانید. در ادامه برای قدرت بیشتر از دوقلو در میان مچ پا استفاده کنید
متاسفانه پارگی منیسک زانو خیلی شایع است. در حقیقت پارگی منیسک، یکی از شایع ترین آسیب های غضروف زانوست. حال ببینیم منیسک چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
منیسک قسمتی از غضروف زانوست که به عنوان ضربه گیر و تثبیت کننده مفصل زانو عمل می کند. منیسک از ساییدگی استخوان ها به یکدیگر در ناحیه مفصل جلوگیری می کند. با این همه، پیچ خوردگی و چرخش زانو باعث پارگی آن می شود.
در برخی موارد، یک تکه از غضروف پاره شده، جدا می شود و در مفصل زانو گیر می کند و باعث قفل شدن زانو می گردد. پارگی منیسک زانو در ورزش های برخوردی مانند فوتبال و در ورزش های غیر برخوردی که نیاز به پریدن دارند مانند والیبال، شایع است.
وقتی فرد موقع دویدن، یکدفعه مسیر خودش را تغییر دهد، منیسک پاره می شود و اغلب همانند سایر آسیب های زانو، همان لحظه رخ می دهد.
پارگی مینیسک زانو بیشتر در ورزشکاران مسن رخ می دهد، زیرا با افزایش سن، مینیسک ضعیف می شود. بیش از ۴۰ درصد افراد ۶۵ ساله و مسن تر دچار پارگی منیسک می شوند.
نشانه های پارگی منیسک عبارتند از :
– درد زانو – ورم زانو – صدا کردن زانو موقع آسیب – به سختی خم و راست کردن پا از ناحیه زانو – قفل شدن زانو
برای کاهش درد و ورم زانو، کیسه یخ روی آن قرار دهید. هر ۳ تا ۴ ساعت یکبار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه این کار را انجام دهید
ابتدا درد زانو شدید نیست و حتی می توانید با وجود آسیب، بازی و ورزش کنید. اما وقتی که زانو ملتهب می شود و ورم می کند، نشان می دهد کاملا آسیب دیده است.
پزشک از روش عکسبرداری با اشعه ایکس و ام آر آی (MRI) برای تشخیص پارگی منیسک استفاده می کند.
درمان
روش های درمان پارگی منیسک بستگی به عوامل زیر دارد:
– اندازه و محل پارگی – سن فرد –
میزان فعالیت بدنی فرد – آسیب های مرتبط با پارگی منیسک
بخش بیرونی منیسک، ذخیره کافی از خون دارد و پارگی کم آن ، خودبخود بهبود می یابد.
در مقابل، دو سوم بخش داخلی منیسک به دلیل آنکه رگ خونی کمی دارد و مواد مغذی ترمیم کننده به میزان کافی به آنجا نمی رسد، پارگی این قسمت نمی تواند خودبخود بهبود پیدا کند.
خوشبختانه، همه پارگی های منیسک نیاز به عمل جراحی ندارند.
اگر زانوی شما قفل نمی شود، ثابت است و علائم پارگی منیسک آن برطرف شده اند، از روش های غیر جراحی برای درمان آن می توان استفاده کرد. قفل شدن زانو
برای درمان پارگی منیسک زانو به توصیه های زیر عمل کنید:
۱- به زانوی خود استراحت دهید. اگر زانویتان درد دارد، فعالیت هایی را که نیاز به راه رفتن دارند کاهش دهید، یعنی زیاد راه نروید، از پله کمتر بالا و پایین بروید، ندوید و از جایی نپرید. برای کاهش درد زانو از چوب زیربغل می توانید استفاده کنید.
۲- از یخ استفاده کنید. برای کاهش درد و ورم زانو، کیسه یخ روی آن قرار دهید. هر ۳ تا ۴ ساعت یکبار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه این کار را انجام دهید. دو تا سه روز این کار را تکرار کنید تا درد و ورم شما از بین برود.
۳- زانو را تحت فشار قرار دهید. برای کنترل ورم زانو، دور آن باند کشی و یا زانوبند مخصوص ببندید.
۴- زانو را بالا ببرید. موقع نشستن و یا دراز کشیدن، بالشی را زیر پاشنه پای خود قرار دهید تا زانویتان کمی بالا بیاید.
۵- از داروهای مسکن ضدالتهاب استفاده کنید.
لذا این داروها باید گاهی اوقات مصرف شوند، نه همیشه، مگر اینکه پزشک شما دستور دیگری دهد.
۶- فیزیوتراپی کنید. با مراجعه به متخصص فیزیوتراپی، ناحیه زانو را فیزیوتراپی کنید. معمولا ۱۰ جلسه فیزیوتراپی توصیه می شود.
۷- ورزش کنید.
ورزش های کششی و تقویت کننده زانو را برای کاهش فشار روی آن انجام دهید. طرز انجام این ورزش ها را از متخصص فیزیوتراپی بپرسید.
۸- ندوید و نپرید.
از انجام فعالیت های بدنی ضربه ای و فشاری مانند دویدن و پریدن خودداری کنید.
۹- عمل جراحی برای ترمیم منیسک
اگر پارگی منیسک زانو وسیع باشد و زانو قفل شود و ثابت نباشد، نیاز به عمل جراحی است. با عمل جراحی می توان پارگی را ترمیم کرد.
۱۰- عمل جراحی برای برداشتن منیسک
