خار پاشنه شایعترین علت درد پاشنه پا است. پلانتار فاسیا (plantar fascia) یک بافت پهن باند مانند است (رباط) که استخوان پاشنه پا را به انگشتان پا متصل کرده و از قوس کف پا حمایت می کند. اگر پلانتار فاسیا تحت فشار قرار بگیرد ضعیف، متورم و ملتهب شده می شود. در این حالت در هنگام نشستن و بلند شدن پاشنه پا و یا کف پای شما آسیب می بیند.
خار پاشنه در افراد میانسال شایع است. همچنین خار پاشنه اغلب در افراد جوانی که مدت زیادی را سر پا می ایستند (مانند ورزشکاران و یا سربازان) رخ می دهد. خار پاشنه می تواند در یک پا و یا هر دو پا رخ بدهد.
علل
خار پاشنه بر اثر ایجاد فشار بر روی رباطی که از قوس کف پا حمایت می کند به وجود می آید. فشار های مکرر می توانند منجر به ایجاد شدن ترک های ریزی در رباط شوند که همین قضیه می تواند منجر به درد و ورم شود. خار پاشنه در حالت های زیر احتمال وقوع بیشتری دارد:
• پاهای شما در حین راه رفتن بیش تر از حد معمول به سمت داخل می چرخد. (پرونشین شدید)
• قوس کف پا طبیعی نیست (زیاد یا کم است)
• راه رفتن، ایستادن و یا دویدن بیش از حد، به ویژه بر روی سطوح سخت.
• اضافه وزن
• پوشیدن کفش هایی که اندازه نیست و یا اینکه کهنه و خراب شده اند.
• ماهیچه های ساق پا و یا تاندون آشیل شما سفت باشند.
تشخیص
تشخیص این بیماری با صحبت پزشک با بیمار و معاینه است و نیازی به بررسی پاراکلینیکی ندارد. در معاینه فشار به زیر پاشنه در ناحیه ایکه به سمت داخل پاشنه نزدیک تر است موجب احساس درد می شود.
راه و روش های درمان
درمان بدون جراحی
بیش از ۹۰ درصد بیماران با اقدامات غیر جراحی بهبود میابند. اقدامات درمانی عبارتند از :
• استراحت : اگر درگیر فعالیت وزشی خاصی هستید که در آن پاشنه پا تحت ضربات و فشار مداوم است باید این فعالیت ورزشی را کم و یا حتی موقتاً قطع کنید.
• سرما : پاشنه پا را روی یک بطری یخزده یا کیسه پلاستیکی حاوی تکه های یخ بگذارید. روزی ۴-۳ بار و هر بار ۲۰ دقیقه این کار را تکرار کنید.
• دارو : دارو های ضد التهابی مانند بروفن یا سلکوکسیب موجب کاهش درد و التهاب میشود.
• نرمش : انجام برخی نرمش های خاص که عضلات پشت ساق فاشیای پلانتار را تحت کشش ملایم قرار داده و آن ها را نرم و قابل انعطاف می کنند. این نرمش ها عبارتند از
•کشش عضلات پشت ساق : به طرف یک دیوار بایستید. یک پا را جلوتر از پای دیگر قرار میدهیم بطوریکه یک زانو کمی خم و و زانوی دیگر کاملاً صاف باشد. کف هر دو دست را هم به دیوار جلو تکیه میدهیم.
سپس بدون اینکه محل کف پاها روی زمین را تغییر دهیم سعی میکنیم تنه خود را به دیوار نزدیک تر کنیم، زانوی خم شده را بیشتر خم کنیم تا در پایی که زانویش صاف است مچ پا بیشتر خم شود. با این کار عضلات پشت ساق و تاندون آشیل تحت کشش قرار می گیرند.
این کار را خیلی به آرامی انجام میدهیم تا وقتی که یک کشش ملایم را در پشت پا احساس کنیم. وضعیت را برای ده ثانیه حفظ کرده و سپس به آرامی به حالت اول باز می گردیم. نرمش را ۲۰ مرتبه تکرار می کنیم.
•کشش فاشیای پلانتار : در حالت نشسته پای مبتلا را روی زانوی سالم قرار میدهیم و پنجه پا را با دست گرفته و به طرف خود می کشیم تا فاشیای کف پا در حالت کشش قرار گیرد. به مدت ده ثانیه این کشش را ادامه داده و سپس به حالت اول باز می گردیم. ۲۰ مرتبه نرمش را انجام می دهیم.
• تزریق کورتن : تزریق دارو در محل درد ممکن است توسط پزشک معالج برای درمان استفاده شود. توجه داشته باشیم که تزریق های مکرر خطرناک بوده و ممکن است بر اثر این تزریقات فاشیای کف پا پاره شده و فرد دچار صافی کف پا و درد مزمن شود.
•کفی : کفی های سیلیکونی زیر پاشنه را نرم نگه داشته و آنرا از ضربات مکرری که درد را تشدید میکند حفظ میکند.
•اسپلینت شبانه : معمولاً وقتی فرد در شب میخوابد کف پایش به پایین خم شده و این موجب می شود تا فاشیای پلانتار ریلاکس شده و در صبح که فرد از خواب بلند می شود طول آن قدری کوتاه تر شده است و همین امر موجب شدت درد صبحگاهی است. با استفاده از یک آتل یا اسپلینت در هنگام خواب که به پا و ساق بسته می شود مچ پا در حالت ۹۰ درجه نگه داشته شده تا کشش فاشیای پلانتار در حین خواب حفظ شود. این روش گرچه کمی ناراحت کننده است ولی موثر است.
• شوک ویو تراپی : با این روش با تاباندن امواج پرقدرت صوتی به ناحیه پاشنه روند ترمیم آسیب های فاشیای پلانتار تسریع می شود. اثر این روش در همه بیماران یکسان نبوده و ثابت شده نیست.
عمل جراحی
اگر بعد از ۱۲ ماه درمان فعال، درد همچنان باقی ماند پزشک معالج ممکن است تصمیم به انجام عمل جراحی بگیرد. انواع این اعمال عبارتند از
• آزاد کردن عضلات پشت ساق برای افزایش قابلیت انعطاف مچ پا
• آزاد کردن فاشیای پلانتار بصورت بریدن قسمتی از فاشیا برای افزایش قابلیت انعطاف فاشیا
هر دو این اعمال جراحی را می توان به روش باز یا با آندوسکوپ انجام داد.
