کانال نخاع فضایی است در داخل ستون فقرات که در داخل آن نخاع قرار گرفته است. این کانال از کنار هم قرار گرفتن سوراخی که در وسط مهره ها است ایجاد میشود. این کانال از داخل توسط غشائ محکمی بنام لیگامان زرد حمایت میشود.

تنگی  کانال نخاعی(spinal canal stenosis) یک وضعیت غیر طبیعی است که میتواند در هر قسمتی از کانال نخاعی اتفاق بیفتد. وقوع این حالت در قسمت کمر بیشتر از سایر قسمتهای ستون فقرات میباشد. کوچک شدن این فضا سبب فشار روی نخاع در داخل کانال شده و علائم این بیماری ایجاد میشود.

انواع

دو نوع تنگی کانال نخاع وجود دارد: تنگی کانال نخاعی کمری (تنگی کانال کمر) و تنگی کانال نخاعی گردنی. در حالیکه تنگی کانال نخاعی کمری شایع تر است، تنگی کانال نخاعی گردنی، خطرناک تر است، زیرا همانطور که در ادامه شرح داده شده است، باعث فشردگی طناب نخاعی می شود.

مقایسه تنگی کانال نخاعی کمری با تنگی کانال نخاعی گردنی

•    در تنگی کانال نخاعی کمری، ریشه های عصبی نخاعی در کمر (ناحیه پایین کمر) فشرده می شوند و این امر می تواند باعث ییدایش علائم سیاتیک، گزگز، ضعف یا کرختی و بی حسی شود که از پایین کمر به داخل باسن و پاها انتشار می یابد و به خصوص این علائم با فعالیت کردن تشدید می شوند.

•    تنگی کانال نخاعی گردنی می تواند به دلیل فشرده سازی طناب نخاعی، خطرناک تر باشد. تنگی کانال نخاعی گردنی ممکن است به علایم جدی شامل ضعف شدید بدن و یا حتی فلج شدن منجر شود. چنین علائم شدیدی تقریبا در تنگی کانال نخاعی کمری غیر ممکن هستند زیرا که طناب نخاعی، در مهره های کمری وجود ندارد.

در موارد نادر، تنگی کانال نخاعی کمری، باعث ایجاد درد شدید مداوم و ناتوان کننده و حتی ضعف در پاها نمی شود و در بیشتر موارد، تنگی کانال نخاعی کمری دارای دردی می باشد که هنگام راه رفتن در پاها منتشر می شود و با نشستن تسکین می یابد. این امر لنگی نامیده می شود که ممکن است به دلیل مشکلات گردش خون نیز در پاها ایجاد شود، همانطور که در ادامه این مقاله شرح داده شده است.

علت تنگی کانال نخاع

از جمله علل ایجاد کننده تنگی کانال نخاعی به گفته متخصصان جراح تنگی کانال کمری می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱- ضخیم شدن لیگامانهای داخل کانال

۲- برجسته شدن یا بیرون زدگی دیسکها به داخل کانال

۳- ایجاد خارهای استخوانی در داخل کانال

۴- شکستگی مهره ها

۵- تغییر در مفاصل کنار مهره ای (مفاصل فاست)

آیا این بیماری زمینه ارثی دارد؟

در بعضی بیماران فضای داخل کانال بصورت مادرزادی تنگ تر از حالت عادی است این افراد بیشتر از بقیه در معرض ایجاد علائم تنگی کانال میباشند.

بیمارانی که دچار لغزندگی یا انحراف ستون فقرات هستند بیشتر از بقیه در معرض خطر ایجاد تنگی کانال هستند.

علائم و نشانه ها

به صورت کلی، انواع مختلف تنگی کانال نخاعی، علائم مشابهی ایجاد می کنند.

رایج ترین علائم تنگی کانال نخاعی عبارتند از پا درد (سیاتیک) که ممکن است با علائم زیر همراه باشد:

 •    احساس گزگز، مورمور و بی حسی در اندام تحتانی (پاها) •    درد پایین کمر و به صورت کلی کمردرد •    محدودیت در راه رفتن و مسافتی که بیمار می تواند پیاده برود.

علائم عمومی تنگی کانال نخاعی عبارتند از:

درد پا هنگام راه رفتن (لنگی) می تواند ناشی از جریان خون شریانی ناکافی (جریان خون عروقی) یا به علت تنگی کانال نخاعی (دارای ریشه عصبی یا شبه لنگی) باشد. درد پا ناشی از هر دوی این موارد، همراه با استراحت برطرف می شود اما بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی، معمولا باید به مدت چند دقیقه بنشینند تا درد پا و اغلب کمر درد را تسکین دهند در حالیکه که درد ناشی از گردش خون، به سادگی با متوقف کردن پیاده روی از بین می رود.

اگر چه در بیشتر مواقع، پادرد و علائم تنگی کانال نخاعی به صورت حاد شروع می شوند، آنها معمولا در طول یک دوره ی چند ساله پیشرفت می کنند. هر چه که یک بیمار مبتلا به تنگی کانال نخاعی، مدت زمان بیشتری بایستد یا راه برود، پا درد او بدتر می شود. خم شدن به سمت جلو یا نشستن، باعث باز شدن و گشاد شدن کانال نخاعی شده و پا درد و دیگر علائم را تسکین می دهد اما اگر بیمار کمر خود را در وضعیت عمودی قرار دهد، علائم بیماری عود می کنند. بی حسی و گزگز ممکن است همراه با درد وجود داشته باشند اما ضعف واقعی یک علامت نادر از تنگی کانال نخاعی است. یک فرد مسن تر که بر روی عصا یا دسته سبد خرید خود لم می دهد در حالیکه قدم های کوتاه و لنگان لنگان بر میدارد، معمولا تنگی کانال نخاعی دارد.

خصوصیات درد در این بیماری

•    درد در کمر و پا بهمراه بی حسی بتدریج و با گذشت زمان زیاد میشود.

•    علائم می آیند و می روند و درد کم و زیاد می شود و ممکن است بعضی روزها نباشد.

•    تشدید درد میتواند بصورت درد سیاتیکی با انتشار به پاها باشد.

•    با ایجاد درد بیمار حالت خم شده به جلو به خود میگیرد.

•    درد ممکن است فقط در طول شب اتفاق بیفتد.

•    در حالت شدید میتواند با ضعف حرکتی یااختلال در کنترل ادرار باشد.

•    هنگام انجام فعالیت های خاص مانند پیاده روی و/یا حالت هایی مانند ایستادن به صورت عمودی، رخ می دهند و درد در راه رفتن طولانی یا ایستادن طولانی ایجاد میشود.

•    با استراحت (نشستن یا دراز کشیدن) و/یا هر وضعیت خم شدن به جلو، علائم تسکین می یابند.

درد ناشی از تنگی کانال نخاعی در بیماران مسن تر

تنگی کانال نخاعی با دژنراتیو (تخریب) مهره ها مرتبط بوده که در دهه ی ۵ ام زندگی فرد اهمیت پیدا می کند و با افزایش سن، پیشرفت می کند. بیشتر بیماران، برای اولین بار در سن ۶۰ سالگی یا حدود ۶۰ سالگی، به دلیل علائم تنگی کانال نخاعی به پزشک جراح ستون فقرات مراجعه می کنند. اگر این بیماران بخواهند که برای مدت زمان بیشتری با محدودیت های قابل توجه حرکتی مانند درد پا و/یا مشکل در راه رفتن مواجه نباشند، باید به دنبال درمان تنگی کانال نخاعی کمری باشند.

تنگی کانال نخاعی ممکن است به طرق مختلفی در ستون فقرات رخ دهد. تقریبا در ۷۵% از موارد، تنگی کانال نخاعی در ستون فقرات کمری (پایین کمر) رخ می دهد که تنگی کانال نخاعی کمری نامیده می شود و بیشتر عصب سیاتیک که در پشت پا قرار دارد را تحت تاثیر قرار می دهد. هنگامی که این امر اتفاق می افتد، معمولا سیاتیک نامیده می شود.

تشخیص

تشخیص قطعی با مراجعه بیماران به کلینیک درد و معاینه دقیق صورت میگیرد. مطالعات تصویر برداری تشخیصی برای بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمری یا گردنی شامل اسکن MRI یا سی تی اسکن (CT Scan) (با استفاده از ماده حاجب اشعه X در مایع کیسه ستون فقرات) و در بعضی از مواقع شامل هر دو مورد می شود. سی تی اسکن هایی که ساده هستند ارزش زیادی ندارند مگر اینکه توسط برش های قطعه بندی شده بسیار ریز گرفته شده باشند. شایعترین وسیله تایید این تشخیص انجام MRI میباشد. می توان نشان داد که هر نوع از تنگی کانال نخاعی، یک اثر پویا (متغیر) بر فشردگی عصب دارد مانند هنگامی که وزن را تحمل می کنند. به دلیل این فشردگی متغیر، علائم تنگی کانال نخاعی، از زمانی به زمان دیگر تغییر می کنند و معمولا معاینات فیزیکی هیچ گونه اختلالات عصبی یا ضعف حرکتی را نشان نمی دهند. تشخیص تنگی کانال نخاعی گردنی فورامینال، فقط با سی تی اسکن و ام آر آی امکان پذیر نیست بلکه با تزریق مقدار کمی از ماده بی حسی موضعی در عصب مشکوک (بلوک ریشه عصبی انتخابی) امکانپذیر است. بعد از تزریق، بهبودی علائم تنگی کانال نخاعی گردنی هنگام راه رفتن و بهبود ضعف پاها، به صورت بالینی تشخیص داده می شود و به بیماران کمک می کند تا در مورد جراحی تنگی کانال نخاعی تصمیم بگیرند. به دلیل اینکه تنگی کانال نخاعی می تواند بر روی یک عصب های نخاعی تاثیر بگذارد، اگر در فکر جراحی تنگی کانال نخاعی هستید، ترکیبی از تشخیص های بالینی و آناتومیکی نیاز است تا مطمئن شوید که یک روش جراحی، همه عوامل آنرا درمان می کند.

درمان

بسته به حاد بودن علائم، تنگی کانال نخاعی می تواند توسط راه ها و روش های بدون جراحی (غیر جراحی) یا جراحی کنترل و مدیریت شود. پزشک متخصص یا فوق تخصص، با توجه به شدید یا خفیف بودن بیماری، مناسب ترین و بهترین روش درمانی را انتخاب می کند.

الف. درمان بدون جراحی

چهار مورد از رایج ترین درمان های بدون جراحی عبارتند از:

•    نرمش و ورزش درمانی یعنی ارائه ورزشها و نرمش ها و تمرینات مخصوص به بیماران جهت جلوگیری از پیشرفت بیماری و درمان علائم آن و انجام فیزیوتراپی و آب درمانی

•    تغییر روش زندگی

•    انجام تزریق اپیدورال

•    درمان دارویی با ضد دردهای ساده یا داروهای ضد التهاب

در ادامه هر کدام از این موارد شرح داده شده اند:

•    نرمش و ورزش درمانی

اگر چه که یک برنامه مناسب ورزشی که توسط یک فیزیوتراپیست خوب اجرا می شود ممکن است کمک کننده باشد، اما یک روش درمانی نیست. هر چند که تمرینات ورزشی تنگی کانال نخاعی یک روش درمانی نیستند، اما بسیار مهم است که بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی، تا جایی که می توانند فعال بمانند و به خاطر نداشتن فعالیت، بیشتر از این ضعیف نشوند. بنابراین یک برنامه مناسب ورزشی برای تنگی کانال نخاعی، یک قسمت کلیدی از هر برنامه  درمانی است.

•    تغییر روش زندگی

با استفاده از این روش درمانی برای تنگی کانال نخاعی، معمولا به بیماران توصیه می شود تا از فعالیت هایی که برای تنگی کانال نخاعی مضر هستند خودداری کنند. معمولا بیماران هنگامی که به سمت جلو خم می شوند راحت تر هستند. مثالهایی از تغییر سبک زندگی برای درمان تنگی کانال نخاعی عبارتند از:  به جای اینکه به حالت عمودی راه بروید، در حالی راه بروید که بر روی یک عصا یا سبد خرید خم شده اید یا تکیه داده اید؛ به جای اینکه به عنوان ورزش پیاده روی کنید، دوچرخه ثابت سوار شوید (بر روی فرمان خم شوید)؛ به جای اینکه بر روی یک صندلی با پشتی مستقیم بنشینید، بر روی صندلی با پشتی متحرک بنشینید.

•    تزریق اپیدورال

تزریق استروئید به داخل فضای اپیدورال از مراحل درمانی ثابت و تایید شده در بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع است. تزریق کورتون در فضای خارج دورا (فضای اپیدورال) از روش های جراحی بسته ستون فقرات است که می تواند به صورت موقت علائم تنگی کانال نخاعی را تسکین دهد. در حالیکه تزریق به ندرت می توانند به عنوان روش درمانی شناخته شود، این روش ها می تواند درد را در حدود ۵۰% از موارد کاهش دهند. تا سه بار تزریق در یک دوره چند ماهه می تواند انجام شود. اگر چه که این روشها به خودی خود روش تشخیصی نیستند، معمولا اگر که درد ناشی از تنگی کانال نخاعی با تزریق اپیدورال کمر و ستون فقرات است تسکین یابد، سپس بیماران می توانند انتظار داشته باشند که اگر بعدا از جراحی برای درمان استفاده کنند نتیجه خوبی خواهد داشت. این روش که قبلا توسط نیدلهای درشت و در فضای میانی ستون فقرات انجام میشد امروزه منسوخ شده و  جای خود را به تزریق ترانس فورامینال داده است. این کار توسط فوق تخصص درد و در اتاق عمل انجام میشود. در این روش، از فلوروسکوپ برای هدایت سوزنی که برای تزریق اپیدورال استروئید به کار برده می شود استفاده می شود.

روش انجام تزریق ترانس فورامینال

•    بیمار بصورت سرپایی بستری میشود.

•    این روش معمولا کمتر از ۳۰ دقیقه زمان می برد.

•    پس از بیحس کردن پوست در اتاق عمل وسیله ای شبیه یک سوزن نازک و بلند تحت مونیتور فلوروسکوپ به محل تنگی فرستاده میشود.

•    پس از اطمینان از محل تزریق داروی مورد نظر تزریق شده و تنگی برطرف میگردد.

•    یکساعت پس از این کار، بیمار تحت نظارت قرار میگیرد و سپس بیمار با پای خود ترخیص میشود و به خانه می رود.

•    چند روز پس از این کار یا همان روزی که تزریق انجام شده است، بیمار استراحت نسبی در منزل دارد. بیشتر افراد در روز بعد فعالیت های عادی خود را شروع می کنند.

•    پزشک به شما در مورد مراقبت های بعد از رفتن به منزل خواهد گفت.

آیا این روش عوارضی هم دارد؟

این کار تحت فلوروسکوپی انجام میشود. فلوروسکوپ وسیلهای است که توسط اشعه ایکس تصویر مستقیمی را از داخل بدن به ما می دهد. با این روش از عوارضی مانند تزریق داخل نخاع یا داخل عروق جلوگیری میشود. به طور کلی عوارض این روش درمانی نادر هستند اما شامل عفونت، خونریزی، آسیب عصبی و نشت مایع مغزی و نخاعی می شود که البته مهارت جراح می تواند این عوارض را به صفر کاهش دهد. استفاده از رادیوفرکونسی در بیمارانی که مشکل مفصل فاست را هم دارند میتواند سبب بهبود کامل بیماران گردد.

•    دارو درمانی

داروهایی ضد التهاب (مانند آسپرین و ایبوپروفن) ممکن است در درمان تنگی کانال نخاعی کمک کننده باشند. بعضی از پزشکان، ویتامین B کمپلکس را به همراه فولیک اسید به صورت روزانه تجویز می کنند. اما این روش در متون پزشکی به عنوان یک روش درمانی اثبات نشده است.

استفاده از کمربند طبی یا لوازم ارتوپدی فنی حمایت کننده نیز می تواند کمک کننده باشد. ممکن است استفاده از راههای درمانی جایگزین مانند طب سوزنی نیز مؤثر باشد ولی منبع موثقی بر تاثیر گذار بودن آن وجود ندارد.

بعضی از افراد ممکن است که با موفقیت علائم تنگی کانال نخاعی را با روش های بدون جراحی برای یک دوره ی زمانی یا مدت زمان نامحدود درمان کنند. کلید انتخاب یا عدم انتخاب جراحی به عنوان یک روش درمانی، میزان ناتوانی جسمی و درد ناتوان کننده ناشی از تنگی کانال نخاعی می باشد.

ب. درمان جراحی

در بیمارانی که دارای مشکلات زیر می باشند، عمل جراحی باز باید انجام شود:

۱- مشکل حرکتی پیشرونده

۲- اختلال در کنترل ادرار و مدفوع

۳- محدودیت شدید حرکتی در بیماران

۴- عدم پاسخ به درمانهای غیر جراحی

به عنوان یک راهنما، معمولا جراحی تنگی کانال نخاعی زمانی توصیه می شود که بیمار (معمولا فرد مسن) نمی تواند دیگر به اندازه کافی راه برود تا از خودش مراقبت کند (مانند اینکه در مواقع ضروری نمی تواند به خرید برود). به صورت کلی، جراحی برای افزایش توانایی و فعالیت فرد استفاده می شود، بنابراین فرد می تواند فعالیت بیشتری را با درد کمتر انجام دهد.

نکته قابل ذکر در مورد جراحی تنگی کانال کمری این است که بر خلاف جراحی دیسک کمر که لیزر درمانی روش مهمی در رفع بیماری است، در این  جراحی، معمولا لیزر کابردی ندارد.

اگر پزشک تشخیص بدهد که نیاز به جراحی دارید، در مورد عوارض احتمالی، چگونگی عمل و مراقبت های بعد از عمل و همچنین هزینه، به شما اطلاعاتی خواهد داد

از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات  عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت  و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)