تنگی کانال نخاعی در حقیقت اصطلاحیست که برای بیان باریک شدن بخش تحتانی مسیر عبور نخاع ( کانال نخاعی ) در ستون فقرات بکار میرود . این تنگی میتواند نسبی و یا کامل باشد . گر چه مواردی از تنگی کانال نخاعی از بدو تولد وجود دارند ، اما اغلب مبتلایان در سنین بالای پنجاه سال هستند و بر اثر تغییرات دژنراتیو و پیر شدن ستون فقرات به این بیماری مبتلا شده اند.
● بیماری با شکایت ضعف اندام تحتانی و بی اختیاری ادراری
بسیاری از این افراد بدون علامت هستند تا اینکه علت های دیگر باعث فشار بیشتر بر نخاع شده و تنگی را تشدید کنند.
از علت های دیگری که می توانند باعث تشدید تنگی کانال نخاعی شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد :
کلسیفیکاسیون یا رسوب کلسیم بر روی تاندون ها و لیگامان های مختلف که باعث ضخیم و سفت شدن آنها می شود ، تشکیل اوستئو فیت ، رشد استخوان گونه ی لبه های مهره ها و مفاصل بین مهره ای ، فتق دیسک های بین مهره ای که حتی با مقادیر کم نیز باعث ایجاد علائم قابل توجهی در بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی می شوند ، لغزش مهره ها روی یکدیگر ( اسپوندیلولیستزیس ) تروما مثلا بر اثر ضربه های مکرر و متوالی یا تصادفات ، و…
برخی از بیماران من ۱( تصویری )
از زبان بیماران من !
برخی از بیماران من ۲ ( تصویری )
● علائم و نشانه های تنگی کانال نخاعی :
کمردرد در زمان نشستن و یا خم شدن رو به جلو ، درد ، ضعف عضلانی ، کرختی یک یا هر دو پا ، باسن و یا ساق پاها ،احساس سوزش ، سوزن سوزن شدن و حتی خارش آنهاها ( مثلا پا ) ، درد و گرفتگی های عضلانی ، خستگی زود رس و احساس ضعف و لنگش پاها رفتن ( لنگش عصبی ) که وجه تفاوت آن از لنگش های عروقی ( ناشی از نارسائی عروق خونی ) اینست که در موارد عروقی ایستادن و توقف کردن برای برطرف شدن علائم کافیست اما در موارد نخاعی فرد حتما باید خود را به جلو خم کند و یا به حالت چمباطمه بنشیند تا احساس بهبودی کند .
● خانمی با علائم تنگی کانال نخاعی و …
در موارد شدید تنگی کانال نخاعی ، اختلال در دفع ادرار و مدفوع ، معمولا بصورت بی اختیاری ، بندرت و در موارد شدید اختلال در راه رفتن و فلج اندام تحتانی نیز محتملند ( در ایران متاسفانه موارد زیادی از این گروه مشاهده می شوند ، که یکی از علت های مهم و اصلی این مسئله مراجعه ی دیر هنگام و یا ترس از تشخیص و حتی ترس از عمل جراحی است ).
▪ تشخیص : تاریخچه بالینی ، معاینه دقیق ،رادیوگرافی ساده ، سی تی اسکن و خصوصا ام.آر.آی برای تشخیص قطعی بسیار مفید و ارزشمندند.
▪ درمان : اغلب مبتلایان به تنگی های نسبی کانال نخاعی ، خصوصا در صورتیکه زود تشخیص داده شوند ، بوسیله روش های غیر جراحی قابل درمانند اما در موادی که علائم پیشرفته ای وجود داشته باشند ، امکان نیاز به جراحی بیشتر خواهد بود. برای دارودرمانی ، می توان از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی مثل بروفن ، ناپرکسن ، سلبرکس ، ایندومتاسین و نیز مسکن های موضعی استفاده کرد . شل کننده های عضلانی مثل متوکاربامول نیز مجازند اما مگر در موارد خاص و بصورت محدود ، مصرف کورتون ها را پیشنهاد نمی کنیم .
تزریقات موضعی کورتون ، که توسط برخی افراد پیشنهاد می شود ، فقط در موارد خاصی مؤثر بوده و برای تمام بیماران پیشنهاد نمی شود . بخاطر داشته باشید که برطرف شدن درد ، بهرقیمت ، هدف اصلی درمان در این بیماران نیست . در فیزیولوژی بدن ، درد یک مکانیسم هشدار دهنده ی مهم است و بمعنی وجود یک مشکل زمینه ای می باشد ، بهمبن دلیل برطرف کردن ، بدون حل مشکل اصلی میتواند در درازمدت فاجعه آمیز باشد ، چرا که موجب پیشرفت بدون سر و صدای بیماری زمینه ای خواهد شد .
استراحت کوتاه مدت در بستر ( حداکثر برای ۳ روز ) و کاهش نسبی فعالیت های بدنی ، خصوصا خودداری از کارهای سنگین و فشارهای بیش از حد نیز مفید بوده و به بهبود مشکل کمک خواهد کرد. استراحت های طولانی مدت را مطلقا پیشنهاد نمی کنیم و حتی کمی راه رفتن در مدت سه روز استراحت مطلق را نیز مفید می دانیم چرا که بی تحرکی بدن و از بین بردن کامل فشار بر استخوان های بدن موجب اثرات نامطلوبی از قبیل تشدید برداشت کلسیم از استخوان ها ( پوکی استخوان ) افزایش احتمال ایجاد لخته در عروق خونی و خطرات ناشی از آن ، و بسیاری مشکلات دیگر خواهد شد .
در صورت بهبودی بیمار و کاهش درد ، میتوان از روش های حرکت درمانی و ورزش های مخصوص ، جهت بهبودی بیشتر بیمار استفاده کرد. این حرکات با افزایش انعطاف پذیری و تقویت عضلات احاطه کننده ی ستون فقرات ، میزان بهبودی را افزایش خواهند داد .
برخی از بیماران من ۱( تصویری )
از زبان بیماران من !
برخی از بیماران من ۲ ( تصویری )
در صورتیکه روشهای بالا نتوانند طی مدت چهار تا شش هفته مشکلات بیمار را بهبود قابل توجهی بخشند و یا اینکه علائم عصبی خاصی مثل: * ضعف حرکتی ،* اختلال در دفع ادرار و مدفوع ، * کاهش قدرت عضلانی ناشی از فشار بر ریشه های عصبی ،* همراه با تنگی های شدید کانال نخاعی ( در ام.آر.آی ) در بیمار وجود داشته باشد یا * توانائی راه رفتن بیمار در حد قابل توجهی کاهش یابد و مجبور باشد برای طی مسافتی کوتاه مرتبا خود را به جلو خم کند و یا بنشیند ، باید به صلاحدید جراح اعصاب ویا جراح ستون فقرات ، به آزاد سازی نخاع از طریق جراحی فکر کرد .
جوانی ۱۸ ساله مبتلا به فلج اندام تحتانی متعاقب بلند کردن جعبه میوه !!!
اقدام دیر رس و تاخیری در موارد فوق می تواند فاجعه آمیز بوده و مشکلات غیر قابل جبرانی را برای بیمار پدید آورد . نحوه ی جراحی یسته به شرایط بیمار و وضعیت نخاع ، همچنین یافته های رادیولوژیکی و ام.آر.آی او تعیین می شود و لی هدف نهائی ، آزاد سازی نخاع و ریشه های عصبی بوده و در صورت صلاحدید جراح مربوطه ، از وسایلی برای فیکساسیون ستون فقرات استفاده خواهد شد .
نکته ای که ذکر آن ضروریست :
در اغلب موارد مگر به صلاحدید جراح مربوطه ، تلاش بر اینست که در اولین فرصت پس از عمل جراحی ، بیمار را از تخت خارج کرده و راه بیندازیم ،
● خاطرات یک بیمار مبتلا به دیسک شدید کمر
چراکه به این ترتیب میتوانیم از ایجاد ضایعات ناشی از استراحت طولانی مدت جلوگیری کرده ، علاوه بر کاهش احتمال پوکی استخوان و جلوگیری از ایجاد لخته در عرق اندام تحتانی ، ناتوانی بیماران و احساس از کار افتادگی را از آنها دور کرده ، ترمیم زخم را بهبود بخشیم و شروع جوش خوردن زخم و جوش خوردن پیوند استخوان را تسریع کنیم .
استراحت زیاد در این بیماران موجب دردهای غیر اختصاصی و حتی افزایش احتمال زخم بستر خواهد شد که خود مشکلات پیچیده ای را به بیمار تحمیل می کنند . همچنین با حرکت کردن و به راه افتادن بیمار ، ریسک ابتلاء به افسردگی کاهش یافته ، خصوصا در سنین بالا ، احتمال بروز حالات عدم تعادل روحی( دلیریوم ) که از معضلات مهم ناشی از بستری شدن سالمندان بشمار میرود ، به حداقل خواهد رسید .
● گپی با چند بیمار مبتلا به دیسک کمر
طبیعتا برای چند روز اول پس از عمل جراحی ، ممکنست درجاتی از درد در ناحیه ی عمل وجود داشته باشد ، که استفاده از داروهای ضد درد معمولی ، در اغلب موارد آنها را کاهش داده و برطرف خواهند کرد .
میزان فعالیت های روز مره پس از عمل ، بمرور افزایش خواهند یافت و در اغلب موارد چند روز پس از ترخیص ، پیاده روی و قدم زدن در محیط بیرون از منزل توصیه خواهند شد .
در بسیاری از بیماران میتوان کارهای روز مره و معمولی را از یکماه پس از عمل جراحی شروع کرد ( گرچه در موارد زیادی حتی طی یکی دو هفته ی اول پس از عمل نیز انجام شده است ) ولی بهتر است شروع فعالیت های سنگین و کارهای زیاد ، تا سه ماه پس از عمل بتعویق افتد .
اغلب افرادی که بموقع و با روش های صحصح جراحی شده اند ، هیچ نیازی به استفاده از داروهای مسکن و ضد درد نخواهند داشت . و صرفا رعایت نکات ایمنی و بهداشت ستون فقرات برای آنها کافی خواهد بود
