بیماریهای غدد درون ریز

غدد درون‌ریز بدن، هورمون‌هایی ترشح می‌کنند که تقریباً بر همه سلول‌ها، اندام‌ها و عملکردهای بدن اثر می‌گذارند. سیستم درون‌ریز در تنظیم وضعیت روانی، رشد، عملکرد بافت‌ها، و متابولیسم و همچنین عملکردهای جنسی و فرایندهای تناسلی بدن، بسیار سودمند است. به طور کلی، سیستم درون‌ریز مسئول فرایندهایی از بدن است که کد صورت می‌گیرد، مانند رشد سلولی. فرایندهای سریعتر مانند تنفس و حرکت بدن توسط سیستم عصبی کنترل می‌شوند. اما بااینکه سیستم عصبی و سیستم درون‌ریز، دستگاه‌هایی کاملاً جدا از هم هستند، معمولاً برای بهبود عملکردهای بدن، با هم عمل می‌کنند، به‌طوری‌که هرگونه اختلال در این فرآیند باعث بیماری‌های غدد درون‌ریز می‌شود.

پایه و بنیاد سیستم درون‌ریز، هورمون‌ها و غدد هستند. هورمون‌ها بعنوان پیام‌رسان‌های شیمیایی بدن، اطلاعات و دستورات را از یک گروه سلولی به گروه دیگر منتقل می‌کنند. گرچه انواع مختلفی از هورمون‌ها در جریان خون گردش دارند، اما هرکدام فقط روی سلولی تأثیر می‌گذارد که ژنتیکی برای دریافت و واکنش به پیام‌های آن برنامه‌ریزی شده است. سطح هورمون‌ها می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند استرس، عفونت‌ها و بیماری‌ها، و تغییرات در توازن مایعات و موادمعدنی خون قرار گیرد.

یکی از اعضای مهم سیستم درون‌ریز بدن، غده‌ها هستند که مجموعه‌ای از سلول‌ها هستند و مواد شیمیایی را تولید و ترشح می‌کنند. این غده‌ها مواد شیمیایی را از خون انتخاب کرده و به بیرون می‌کشند، سپس فرایندهایی را روی آنها انجام می‌دهند و مواد شیمیایی را برای استفاده در یک نقطه خاص از بدن آزاد می‌کنند. برخی از انواع غدد، ترشحات خود را در نواحی خاصی از بدن آزاد می‌کنند. به عنوان مثال، غدد برون‌ریز مانند غدد عرق و براقی، ترشحات خود را در پوست یا داخل دهان آزاد می‌کنند. از سوی دیگر، غدد درون‌ریز بیش از ۲۰ هورمون اصلی بدن را مستقیماً وارد جریان خون می‌کنند تا در آنجا به سلول‌های دیگر در نواحی مختلف بدن منتقل شوند.

غدد درون ریز بدن

غدد اصلی سیستم درون‌ریز بدن انسان شامل غده هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید، آدرنال، جسم صنوبری و غدد تناسلی (تخمدان‌ها و بیضه‌ها) هستند. هرچند که پانکراس نیز به سیستم گوارش مرتبط است، اما به دلیل تولید و ترشح آنزیم‌های گوارشی، بخشی از این سیستم به عنوان یک سیستم مترشحه هورمونی محسوب می‌شود.

علاوه بر اینکه غدد درون‌ریز اصلی ترین تولیدکننده‌های هورمون‌های بدن هستند، برخی از اندام‌های غیردرون‌ریز نیز مانند مغز، قلب، ریه‌ها، کلیه‌ها، غده تیموس، پوست و جفت نیز هورمون تولید و ترشح می‌کنند. هیپوتالاموس، که یک مجموعه از سلول‌های ویژه در بخش پایینی مرکز مغز است، به عنوان اصلی‌ترین رابط بین سیستم درون‌ریز و سیستم عصبی شناخته می‌شود. سلول‌های عصبی هیپوتالاموس، با تولید مواد شیمیایی که تولید و ترشح هورمون‌ها را تنظیم می‌کنند، غده هیپوفیز را کنترل می‌کنند.

غده هیپوفیز، اگرچه اندازه‌اش چندان بزرگ نیست، اما مهمترین بخش سیستم درون‌ریز را تشکیل می‌دهد. این غده گاهی به عنوان “غده اصلی” شناخته می‌شود، زیرا هورمون‌هایی تولید می‌کند که فعالیت غدد درون‌ریز دیگر را کنترل می‌کنند. تولید و ترشح هورمون‌های هیپوفیز تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند احساسات و تغییرات فصلی قرار می‌گیرد. برای انجام این کار، هیپوتالاموس، اطلاعاتی که توسط مغز دریافت می‌کند (مانند دمای محیط، الگوهای نور، و احساسات) را به هیپوفیز ارسال می‌کند.

غده هیپوفیز به دو بخش تقسیم می شود: بخش پیشین و بخش پسین. بخش پیشین فعالیت غدد تیروئید، آدرنال، و تناسلی را تنظیم می کند. از میان هورمون هایی که این غده ترشح می کند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
هورمون رشد، که رشد استخوانها و سایر بافت های بدن را تحریک می کند و در استفاده بدن از موادمغذی و معدنی نقش دارد.
هورمون پرولاکتین، که تولید شیر را در زنان شیرده فعال میکند.
هورمون تیروتروپین، که غده تیروئید را برای تولید هورمون تیروئید تحریک میکند.
کورتیکوتروپین، که غده آدرنال را برای تولید برخی هورمون های خاص تحریک میکند.

غده هیپوفیز همچنین اندورفین نیز ترشح می کند. اندورفین ها مواد شیمیایی هستند که برای کاهش حساسیت به درد، بر روی سیستم عصبی کار می کنند. علاوه بر این، غده هیپوفیز هورمون هایی نیز ترشح می کند که به تخمدان ها و بیضه ها برای تولید هورمون های جنسی پیام می فرستند. غده هیپوفیز همچنین تخمک گذاری و چرخه قاعدگی را نیز در زنان کنترل می کند.

بخش پسین غده هیپوفیز، هورمون های ضد ادرار ترشح می کند که با تاثیری که بر کلیه ها و دفع ادرار دارد، به حفظ توازن آب بدن کمک میکند. هورمون دیگری که این بخش ترشح می کند، اکسیتوسین است که انقباضات رحم را طی وضع حمل ایجاد می کند.

تیروئید که در بخش جلویی گردن قرار دارد، شبیه به یک پاپیون یا پروانه است که هورمون های تیروئید، یتروکسین و تیرودوتیرونین را تولید می کند. این هورمون ها سرعتی را که سلول ها سوخت های بدن را از موادغذایی برای تولید انرژی می سوزانند، کنترل میکنند. هرچه میزان هورمون های تیروئید در جریان خون بالا رود، سرعت ایجاد واکنشهای شیمیایی نیز در بدن بیشتر می شود.
هورمون های تیروئید همچنین نقش مهمی در رشد استخوانها و رشد مغز و سیستم عصبی در کودکان دارند. تولید و ازادسازی هورمون های تیروئید توسط تیروتروپین کنترل می شود که آن نیز به نوبه خود توسط غده هیپوفیز ترشح می شود.

«غدد درون ریز» به مجموعه غده های موجود در بدن گفته می شود که ترشحات خود را به داخل خون می ریزد. این غدد هورمون های مختلفی ترشح می کند که بر روی سلول ها، اندام ها و عملکرد بدن اثر می گذارد. هورمون ها مواد شیمیایی است که در داخل خون ترشح و از طریق جریان خون به سلول های هدف خود تاثیر می گذارد. این که بافت چربی بدن نیز هورمون های مختلفی ترشح می کند که در حیطه مطالعات بیماریهای غدد درون ریز مورد بررسی قرار می گیرد، بافت چربی به عنوان یک غده مجزا شناخته نمی شود.

برای آشنایی با ” هورمون های درون ریز ” بر روی لینک کلیک کنید.

منبع: بیتوته. ایران سلامت