در بیماری دیابت معمولاً هیپرلیپیدمی یا افزایش چربی های خون نیز دیده می شود. افزایش چربی های خون در افراد دیابتی شامل تری گلیسیرید، کلسترول، LDL و VLDL می باشند HDL چربی مفید خون است که بالا بودن آن به نفع بیمار بوده و پایین بودن آن با افزایش خطر بیماری قلبی عروقی در افراد دیابتی همراه است بنابراین پایین بودن HDL یک اختلال محسوب می شود.
کلسترول نوعی چربی است که در تمام سلول های بدن وجود دارد و عمده ترین منبع کلسترول در بدن انسان کبد می باشد. کلسترول در ساختمان جدار سلول ها، برخی هورمونهای و ویتامین D وجود دارد کلسترول برای حمل شدن در خون و رسیدن به سلول های بدن به ذرات حمل کننده ای بنام لیپوپروتئین نیاز دارد سه نوع لیپوپروتئین در بدن وجود دارد. LDL یا لیپوپروتئین با جرم حجمی کم که به آن کلسترول نوع بد نیز می گویند و هر اندازه مقدار آن در خون بیشتر باشد احتمال بروز تصلب شرایین و بیماری های قلبی عروقی در افراد دیابتی بیشتر است. VLDL یا لیپوپروتئین با جرم حجمی خیلی پایین که از نوع کلسترول بد بوده و همانند LDL عمل می کند. HDL یا لیپوپروتئین با جرم حجمی بالا که به آن کلسترول نوع مفید گفته می شود و وظیفه آن انتقال کلسترول اضافی از بدن به کبد و دفع آن از بدن می باشد و هر اندازه مقدار آن بیشتر باشد احتمال بروز بیماریهای قلبی کمتر است. TG (تری گلیسیرید) از دیگر چربی های مضر بدن است که بالا بودن آن موجب تصلب شرایین و افزایش خطر سکته قلبی و مغزی خواهد بود. کلسترول در جدار رگ ها رسوب می کند و موجب تنگ شدن دیواره عروق و از بین رفتن خاصیت ارتجاعی رگ ها شده و احتمال سکته قلبی را افزایش می دهد.
عوامل مؤثر بر افزایش چربی های خون در افراد دیابتی
- سن: با افزایش سن میزان LDL افزایش می یابد.
- جنس: زنان قبل از یائسگی میزان کلسترول کمتری نسبت به مردان همسن خود دارند اما بعد از یائسگی کلسترول زنها بیشتر از مردان می شود.
- رژیم غذایی : چربی های اشباع شده مانند روغن های حیوانی و روغن جامد در صورت عدم سوزاندن آن ها می توانند باعث افزایش کلسترول خون گردند. مصرف بیش از حد مواد نشاسته ای، قندی و پروتئین در بدن قابل تبدیل به چربی می باشد.
- چاقی: افزایش وزن باعث افزایش LDL و کاهش HDL می شود.
- ورزش: نداشتن فعالیت فیزیکی منظم موجب افزایش LDL می شود. ورزش کردن موجب افزایش HDL می شود. بالا بودن چربی خون در برخی افراد ارثی می باشد. در بیماران دیابتی آزمایش اندازه گیری چربی های خون هر سال یک بار لازم است.
درمان چربی خون بالا در افراد دیابتی
مقادیر طبیعی چربی های خون در افراد دیابتی: کلسترول کمتر از ۲۰۰ mg/dl ، TG کمتر از ۱۵۰ mg/dl، LDL کمتر از ۱۰۰ mg/dl و HDL بیشتر از ۴۰ mg/dl در مردان و ۵۰mg/dl در زنان
کاهش چربی های خون در افراد دیابتی شامل: رژیم غذایی. ورزش و فعالیت فیزیکی منظم و کاهش وزن. استفاده از داروها. چون در بیماری دیابت احتمال درگیری عروق قلب (کرونر) زیاد است.
دارو درمانی چربی خون بالا در افراد دیابتی
با هر میزان افزایش کلسترول درمان دارویی چربی خون بالا در افراد دیابتی شروع می شود و بهتر است سطح چربی های مضر ۳۰-۲۰ درصد کمتر از میزان پایه نگهداری شود. برای کاهش لیپیدهای خون توصیه می شود:
الف) کمتر از ۳۰ درصد کل کالری دریافتی بدن از چربی ها باشد.
ب) کمتر از ۱۰ درصد کالری دریافتی بدن از چربی اشباع شده باشد. اگر چربی های بیمار با رعایت رژیم غذایی و ورزش و کاهش وزن به حد مطلوب نرسید استفاده از داروهای پایین آورنده چربی خون ضروری است و با توجه به افزایش نوع چربی داروی مورد نظر استفاده می شود. قبل از شروع دارو درمانی افزایش چربی های خون در افراد دیابتی لازم است از بیمار در مورد ضعف و درد عضلانی سؤال شود چون از عوارض بعضی داروهای ضد چربی ضعف و درد عضلانی می باشد. هر اندازه میزان HDL خون بالا باشد میزان سکته قلبی کاهش دارد. ترانس آمینازهای سرم (آنزیم های کبدی) باید قبل از شروع داروی استاتین اندازه گیری شود و ۱۲-۸ هفته پس از شروع درمان افزایش چربی های خون در افراد دیابتی دوباره اندازه گرفته شود. اگر HDL پایین و TG بالا باشد اولین داروی انتخابی از گروه فیبرات ها مانند جم فیبروزیل است. با شروع مصرف استاتین ها عوارضی مانند اسهال، نفخ، یبوست، سوزش سردل ممکن است اتفاق افتد که معمولاً بعد از مدتی برطرف می شود. از عوارض جم فیبروزیل شکم درد شدید همراه با تهوع و استفراغ درد عضلانی یا خستگی غیر عادی، سرفه، تب و لرز و کمر درد را می توان نام برد. در صورت ایجاد عوارض دارو باید قطع شود.
داروی امگا ۳ در درمان افزایش چربی های خون در افراد دیابتی به شکل کپسول های یک گرمی برای کاهش تری گلیسیرید خون استفاده می شود. بهتر است کپسول همراه غذا و یک لیوان آب مصرف شود. از عوارض دارو می توان به ناراحتی گوارشی، نفخ، تهوع، اسهال، و احساس طعم نامطبوع در دهان اشاره کرد.
خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” درمان دیابت و مرض قند ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه چربی خون بالا در دیابت مطالعه فرمایید.
منبع: کتاب راهنمای دیابت
