پرولاکتین نام هورمونی است که در طول دوران بارداری از قسمت جلویی غده هیپوفیز مادر ترشح شده و موجب می‌شود تا بافت پستان تکامل یافته و شیر در آن تولید شود. طی بارداری، غده هیپوفیز مادر پرولاکتین زیادی می‌سازد (۱۰ برابر حالت عادی) و پس از تولد کودک با مکیدن ممتد پستان‌ها، غده هیپوفیز را همچنان تحریک می‌کند که به ساخت پرولاکتین ادامه دهد. در حالت طبیعی، تنها وقتی که افزایش پرولاکتین را داریم، دوران شیردهی است و اگر در مواقع دیگر افزایش غیر طبیعی پرولاکتین مشاهده شود، ممکن است نوعی بیماری غده هیپوفیز باشد و باید به دنبال بیماری خاصی بگردیم.
عوامل موثر در افزایش پرولاکتین
از جمله مشکلاتی که می‌تواند به افزایش پرولاکتین منجر شوند:
وقتی تشکیل تومور هیپوفیز در مغز بوده و سلول‌های طبیعی که پرولاکتین می‌ساختند، تغییر شکل یافته و به تومور تبدیل شدند (پرولاکتینوما) و بی‌دلیل هورمون می‌سازند. گاهی سلول‌های تومور خودشان پرولاکتین نمی‌سازند اما به دلیل اثر فشاری ناحیه دیگر ترشح هورمون پرولاکتین صورت می‌گیرد.
بیماری های مزمن مانند نارسایی کلیه و یا بیماری مزمن کبدی، مصرف برخی داروهای اعصاب و یا مصرف قرص استروژن نیز گاهی سبب افزایش پرولاکتین می‌شود.
بیماری هایی مانند کم‌کاری اولیه تیروئید یا برخی مواقع ضربه یا ترومایی که به قفسه سینه وارد شود، در افزایش پرولاکتین موثر است. به هر حال وجود هر کدام از این مسایل می‌تواند علایمی دال بر افزایش پرولاکتین در خون بدهد. این علایم عبارتند از: اختلال عادت‌های ماهیانه به صورت پریود نامنظم و یا قطع قاعدگی ، با اینکه فرد حامله نیست و گاهی حتی مجرد است، ترشح شیر از پستانش دارد، وجود موهای زاید در صورت به همراه جوش صورت.
اگر هورمون پرولاکتین در مردها افزایش یابد، موجب کاهش میل جنسی در اثر کاهش سطح هورمون‌های جنسی (تستوسترون) شود. دسته دیگری از علایم به دلیل آن اثر فشاری که تومور موجود در هیپوفیز ایجاد کرده، حاصل می‌شوند مانند سردرد، اختلال دید طوری که دید جانبی یا طرفین تار است. حالت تهوع و درنهایت به علت اثر فشاری روی ناحیه‌ای که هورمون‌های بیضه را می‌سازد، مشکلات کاهش میل جنسی و حتی شاید فرد با علایم مشکل غده فوق کلیوی مراجعه کند.
به هر حال اگر به دلایل بروز علایم چشمی یا زنان یا غدد به هر متخصصی مراجعه کنند، جزو تست‌هایی که از او می‌گیرند، میزان پرولاکتین هست و نگرانی تشخیص نداریم. درمان پرولاکتینوما بستگی به این دارد که آیا سلول‌های تومور موجود، خودشان پرولاکتین می‌سازند (پرولاکتینوما) و یا به دلیل اثر فشاری تومور، از منطقه دیگری هورمون ساخته می‌شود. درباره اول یعنی پرولاکتینوما ابتدا سعی می‌کنیم دارودرمانی شروع کنیم تا تومور کوچک شود. اما اگر دیدیم توده دیگری است که در اثر فشار آن این ترشح پرولاکتین حاصل می‌شود حتما اقدام به برداشتن تومور می‌کنیم.
اگر علت پرولاکتین بالا در خون تومور هیپوفیز باشد، این توده بزرگ شده و بافتهای اطراف خود در داخل مغز را تحت تاثیر قرار داده و سبب ایجاد عوارض مهم می شود. اگر با درمان میزان هورمون پرولاکتین طبیعی شود و توده هیپوفیز چروکیده گردد علائم برطرف می شوند. افزایش پرولاکتین خون سبب پوکی استخوان می شود و در افرادیکه دارای افزایش پرولاکتین خون هستند از میزان تراکم استخوان ۲۵ درصد کاسته می شود.
علایم افزایش پرولاکتین
علائم افزایش پرولاکتین خون در خانمها هم شدیدتر بوده و هم زودتر ظاهر می شوند. علائم اصلی در خانمها عبارتند از:
- کاهش پریودهای ماهیانه
- قطع پریود
- ترشح شیر از سینه ها
- ناباروری
در خانمها پس ار یائسگی اگر مبتلا به افزایش پرولاکتین خون شوند، میزان شیوع ترشح شیر کمتر خواهد بود. اگر علت، تومور غده هیپوفیز باشد در ۹۰ درصد موارد اندازه توده کمتر از ۱۰ میلیمتر است که به آن میکروآدنوم می گویند. در مردان توده هیپوفیز به عنوان علت افزایش پرولاکتین خون کمتر دیده می شود و سایر علل افزایش دهنده میزان پرولاکتین بیشتر است. در مردان اگر توده هیپوفیز سبب افزایش پرولاکتین خون شود علائم آن بصورت اختلال بینائی (چون توده در مجاورت اعصابی قرار دارد که مسئول بینائی هستند و بزرگ شدن توده این اعصاب را تحت فشار قرار می دهد) و سردرد خواهد بود. در مردان در ۶۰ درصد موارد اندازه توده هیپوفیز بیشتر از ۱۰ میلی متر بوده که به آن ماکروآدنوم می گویند. کشف افزایش پرولاکتین خون در مردان اکثرا اتفاقی است. من به تجربه شخصی خود در مردانیکه بعلت اختلالات جنسی یا ناباروری مراجعه می کنند، زیاد افزایش پرولاکتین خون می بینم.
علائم اصلی افزایش پرولاکتین در مردان عبارتند از:
- اختلالات جنسی
- سردرد
- اختلالات بینائی.
افزایش غیر طبیعی پرولاکتین خون سبب کاهش هورمون مردانه یا همان تستوسترون خون می شود.
برای آشنایی با ” درمان پرولاکتینوما ” بر روی لینک کلیک کنید.
منبع: آشپزانه. وب سایت ام اس
