ارتودنسی و ناهنجاری های فکی

ارتودنسی (Orthodontics) از دو کلمه ارتو (Ortho) به معنی ردیف و منظم و دنسی (Dons) به معنی دندان تشکیل شده است، که این دو کلمه دارای ریشه یونانی می‌باشد و لذا ارتودنسی به دندانهای ردیف و مرتب اشاره می‌نماید.

ردیف بودن دندان ها علاوه بر زیبایی ظاهری و بهبود طرح لبخند برای بهبود جویدن، صحبت کردن ، کاهش استرس های روانی ناشی از تعامل با دیگران مفید است همچنین بلیچینگ و یا همان  سفید کردن دندان ها می تواند لبخند شما را به زیباترین حالت برساند. درمان‌های ارتودنسی فقط به ردیف کردن دندان‌ها و اصلاح طرح لبخند محدود نمی‌شود و به تغییر یا هدایت رشدی استخوان‌های فک بالا و پایین نیز مربوط می‌شود.

در روش سفید کردن دندان با لیزر از ژل بلیچینگ سفید کننده، بر روی دندان ها استفاده می­شود و در ادامه پرتو شتاب دهنده بطور مستقیم بر روی دندان ها تابانده می شود تا به این ترتیب حداکثر نتایج بهینه حاصل شود. این روش سفید کردن دندان با لیزر یک روش بی­خطر و بدون درد است. به این ترتیب می توان رنگ دندان­ها را تا ۸ درجه در مدت کمتر از یک ساعت سفید کرد.

چرا به درمان ارتودنسی نیاز داریم؟

 افراد به دلایل مختلف تمایل دارند که دندانهای ردیف و منظم داشته باشند ولی سلامتی دندانها مهمترین دلیل می‌باشد. اگر دندانهای شما در موقعیت خوبی نباشد پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه ایجاد می‌شود. ظاهر بیمار دلیل دیگری برای استفاده از دستگاه ارتودنسی دندان می‌باشد. تعدادی از بیماران نیز ممکن است به علل زیبایی به درمان ارتودنسی علاقمند باشند.

ناهنجاری های فکی

فک، مجموعه ای از استخوان ها که دندان ها را نگه می دارند، از دو قسمت اصلی تشکیل شده است، فک بالا که ثابت بوده و حرکت نمی کند و فک پایین که قسمت متحرک می باشد. هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن فک پایین حرکت می کند. مفصل فکی گیجگاهی جایی است که فک پایین به استخوان جمجمه متصل می شود. این مفصل کار اصلی را هنگام صحبت کردن، غذا خوردن، داد زدن و حتی خمیازه کشیدن انجام می دهد. در صورتی که این مفصل مشکلی نداشته باشد، شما نیز متوجه اهمیت حضور آن نخواهید شد ولی کافی است مشکلی برای آن به وجود آید، در این صورت زندگی عادی شما مختل خواهد شد. زمانی که در باز و بسته کردن دهانتان مشکل دارید یا هنگام غذا خوردن و جویدن غذا زود خسته می شوید و یا اگر هنگام حرکت فک پایین احساس درد می کنید، احتمال وجود مشکل در این مفصل وجود دارد. البته بعضی وقت ها برخی از سردرد ها و یا گوش درد ها نیزحاکی از اختلال در این مفصل می باشد. مفصل فک یکی از پیچیده ترین مفاصل در بدن می باشد که شامل چندین ماهیچه می باشد که حرکت را ممکن می کند.

انجمن ارتودنتیست های آمریکا (AAO) توصیه می کند که تمامی کودکان در سن ۷ سالگی مورد ارزیابی نیاز به درمان ارتودنسی قرار گیرند.دندانهای دائمی از سن ۷-۶ سالگی شروع به رویش می کنند و این زمانی است که مشکلات ارتودنسی هویدا می شوند.
از آنجا که استخوانها همچنان در حال رشد هستند، این سن زمانی ایده آل برای ارزیابی کودک می باشد. درمان ارتودنسی پیشگیری ، با عنوان ارتودنسی مداخله گر شناخته می شود. مداخله ممکن است از سن ۶ یا ۷ سالگی آغاز شود. در این سن دندانها هنوز در حال تکامل هستند. فک نیز در حال رشد است. این به آن معناست که مشکلات معینی از قبیل کراودینگ (نامرتبی دندان ها) ممکن است آسانتر برطرف گردند.

کراس‌بایت نوعی بهم ریختگی و نامرتبی دندان است که در آن دندان‌های قوس بالایی دهان رو به سمت/ بر روی دندان‌های قوس پایینی قرار نمی‌گیرند.

کراس بایت ها زمانی اتفاق می‌افتند که آرواره‌ها به درستی تراز نشوند. منظور از تراز این است که دندان‌های بالایی به درستی بروی دندان‌های پایینی قرار گیرند. در یک کراس‌بایت، در صورتیکه فک پایین بیش از حد جلوتر قرار گیرد، مشکل آندربایت (underbite) را سبب خواهد شد و در صورتیکه فک بالا بیش از حد جلو آمده باشد به مشکل اوربایت (overbite) منجر خواهد

انواع ناهنجاری های فکی

بافت مردگی بی خون زمانی اتفاق می افتد که استخوان ها ی فک ذخیره خون خود را از دست می دهد. افرادی که استخوان های سالمی دارند، استخوان های جدید همیشه جایگزین استخوان های پیر می شوند. این بافت مردگی باعث می شود استخوان ها سریع تر از آنکه بتوان استخوان جدیدی جایگزین شود، از بین بروند. این مشکل معمولا در سنین بالای سی سال بروز می کند. امکان اینکه در ابتدای امر هیچ گونه علامتی وجود نداشته باشد زیاد است ولی در صورتی که این مشکل شدید تر شود، درد مفصل شروع شده و رفته رفته حادتر می شود. استفاده بیش از اندازه از نوشیدنی های الکلی، زخم های مفصلی و یا بیماری های خاصی چون سرطان می توانند باعث بروز این اختلال شوند.
باز بودن بایت : در این حالت دندان های دو فک از جلو بر روی هم قرار نمی گیرند.

عمیق بودن بایت : در این ناهنجاری دندان های جلوی فک بالا کاملا روی دندان های فک پایین را می گیرد.

کراس بایت : دندانهای فک بالا به طور طبیعی جلوتر از فک پایین است ولی در حالت کراس بایت دندانهای دو فک کاملا بر روی هم قرار می گیرند.

بیرون زدگی دندان ها : مثل حالت گرازی یا خرگوشی که در موارد شدید می تواند مانع از بسته شدن لب ها گردد.

ناهنجاری های فک می توان ارثی باشد مثل نژاد آفریقایی که هر دو فک بیرون زده و جلو آمده است و یا اکتسابی باشد مثل مکیدن انگشتان در دوران کودکی!
قبلا اعتقاد بر این بود که برای درمان ناهنجاری های فکی باید تا سن ۱۸ سالگی صبر کرد ولی امروزه اعتقاد بر این است که به محض تشخیص مشکل باید برای درمان آن اقدام کرد.

دلایل ناهنجاری دندانی-فکی

ممکن است ارثی باشد. برای مثال، اندازه دندانهای پدر شما بزرگ باشد و مادر شما دارای فک کوچکی باشد، ممکن است شما اندازه فک را از مادرتان و اندازه دندانها را از پدر به ارث ببرید و لذا فک شما توانایی جای دادن تمامی دندانها را نخواهند داشت و نامرتبی دندان ها ایجاد می گردد . عادت اشتباه از قبیل مکیدن انگشت، جویدن ناخن، قرار دادن زبان بین دندانها، تنفس دهانی و علل دیگری نیز می‌تواند دلیلی برای ناهنجاری دندانی – فکی باشد زیرا این عوامل با فشاری که به دندانهای شما وارد می‌نماید آنها را از موقعیت صحیح خود خارج می‌نماید.
دیگر علل جابجایی،انحراف، عقب و جلو بودن فک عبارت‌اند از:
•    عادت‌های دوران کودکی مانند مکیدن انگشت شست، زبان زدن دندان، مکیدن پستانک پس از ۳ سالگی و استفاده طولانی مدت از شیشه شیر.
•    دندان اضافی، افتادن دندان، دندان نهفته یا غیرطبیعی بودن شکل دندان‌ها
•    پر کردن دندان‌ یا تاج دندان به شیوه‌ای نامناسب
•    جا‌به‌جا شدن فک در اثر شکستگی در سانحه‌های شدید
•    تومورهای دهان و فک
بدشکلی  و ناهنجاری های فک مانند انحراف،جابجایی و جلو و عقب بودن فک به عارضه‌های غیرطبیعی گوناگون در ناحیه فک اشاره دارد. این عارضه‌ها را در صورت ملایم بودن معمولاً می‌توان با مداخله‌های دندانپزشکی اصلاح کرد. اما برطرف کردن ناهنجاری‌های شدیدتر نیاز به انجام عمل جراحی توسط جراحی مجرب دارد. مشکلات جدی‌تر ارثی و مادرزادی هستند یا در اثر بروز سانحه پیش می‌آیند. بخشی از فک غالباً اندازه‌ای غیرطبیعی دارد و چهره فرد به همین دلیل ناخوشایند به نظر می‌رسد؛ به علاوه جابجایی،انحراف، عقب و جلو بودن فک در گفتار، خوردن، جویدن، لبخند زدن و نفس کشیدن اختلال ایجاد می‌کند.
در ادامه ۷ نوع بدشکلی فک را توضیح می‌دهیم:
۱٫    ماکروژنیا: بزرگتر از حد طبیعی بودن چانه باعث می‌شود بینی و چشم‌ها بسیار کوچک به نظر برسد. این اختلال را می‌توان با کوتاه کردن یا عقب بردن چانه اصلاح کرد.
۲٫    میکروژنیا: کوچکتر از حد طبیعی بودن چانه باعث می‌شود بینی و چشم‌ها بسیار بزرگ به نظر برسد. این اختلال را می‌توان طی عمل جراحی با اضافه کردن بافت اصلاح کرد.
۳٫    ماکروژناتیا: در این حالت رشد بیش از اندازه فک پایین باعث جلو بودن فک پایین از فک بالا می‌شود. این اختلال را می‌توان طی عمل جراحی با کاهش استخوان اضافی اصلاح نمود.
۴٫    میکروژناتیا: در این حالت فک به اندازه کافی رشد نکرده و کوچک است. عقب بودن فک را می‌توان با ارتودنسی زودهنگام برای مرتب کردن دندان‌ها و انجام عمل جراحی برای جلو بردن چانه اصلاح نمود.
۵٫    اختلال‌های فکی ـ دندانی یا مال اکلوژن: طول بیش از اندازه فک بالا باعث می‌شود، هنگام لبخند زدن بخش اعظم لثه‌ها دیده شود. این حالت را می‌توان طی عمل جراحی با کوتاه کردن و شکل دادن به فک و پس از آن به کمک ارتودنسی برای منظم و هم‌راستا کردن فک‌های بالا و پایین و جابجایی فک اصلاح نمود.
۶٫    بلند بودن فک بالا: رشد بیش از اندازه چانه باعث بیش از حد کوچک به نظر رسیدن بینی و چشم‌ها می‌شود. این عارضه را می‌توان طی عمل جراحی با کوتاه کردن یا عقب بردن چانه درمان کرد.
۷٫    کوتاه بودن فک بالا:  فک بالا در این حالت متناسب با صورت نیست و بسیار کوتاه است، در نتیجه ممکن است دندان‌ها دیده نشود و مرتب روی هم قرار نگیرد. این بدشکلی را، چه یک نقص مادرزادی باشد، چه پی‌آمد یک سانحه می‌توان در ابتدا با عمل جراحی بلند کردن فک و سپس ارتودنسی برای منظم و هم‌راستا کردن فک بالا و پایین درمان نمود.

بهترین راه درمان ناهنجاریهای فکی

اگر مشکل اسکلت فک شما خفیف باشد ممکن است بدون جراحی فک درمان امکان پذیر باشد، اما درمان ارتودنسی اجتناب ناپذیر است. درمان متحرک محدودیت های زیادی دارد که نمی توان به اتکای آن سلامت دندانی کسی را که می خواهد از عمل جراحی فک برهد به خطر انداخت زیرا عدم موفقیت درمان متحرک درمورد شما ممکن است خیلی گران تمام شود.
توصیه می کنم ریسک نکنید. برای تشخیص جراحی فک و ارتودنسی متخصص ارتدنسی قابل اعتمادی پیدا کنید و با ایشان مشورت کنید. اگر تصویر شفاف سفالومتری جانبی شما را ببینم جواب دقیق تری خواهم داد. تصویر زیر یک نمونه از رادیوگرافی لترال سف است.

بریس های فلزی دندان متداول‌ترین نوع بریس‌های مورد استفاده بیماران هستند. بریس‌های فلزی امروزی بسیار کوچک‌تر، مسطح‌تر و راحت‌تر از بریس های قدیمی‌تر هستند. بیماران در هر سنی از بریس‌های فلزی برای دستیابی به دندان‌هایی صاف و لبخندی زیبا استفاده می‌کنند.

زمان درمان

 ارتودنسی یک درمان دو یا سه جلسه‌ای نیست، زمان درمان و کنترل بعد از آن ممکن است ۲ تا ۳ سال بطول انجامد. استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی بایستی بطور منظم و طبق دستور ارتودنتیست انجام گیرد. در طی زمان درمان شما باید پس از هر غذا مسواک نمایید از خوردن بعضی غذاها اجتناب نموده، و جلسات ویزیت خود را با ارتودنتیست دقیقاً رعایت نمایید، گاها برای شلوغی دندان ها نیاز به کشیدن دندان و سپس ارتودنسی میباشد . در ضمن دندانپزشک شما بایستی از نظر بررسی پوسیدگی و احتمالاً ترمیم‌های لازم و نیز جرم گیری هر شش ماه یکبار شما را کنترل نماید. با تقبل هزینه ارتودنسی ،دندان ها صاف و مرتب میگردد و خطر پوسیدگی آنها را کاهش می‌یابد و در نتیجه، نیاز به استفاده از درمان‌های دندانپزشکی پیچیده‌تر در آینده که می‌تواند ناراحتی و هزینه‌های بسیار بیشتری را هم به دنبال داشته باشد، برطرف می‌نماید.
 از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)