منظور از انزال زودرس یا زودانزالی (Premature ejaculation) که به اختصار PE نیز گفته می‌شود،این است که انزال قبل از ارضاء زن و شوهر رخ می‌دهد. علت یا علل زودانزالی کاملاً شناخته شده نیست. توضیحات مختلفی برای علت بروز زودانزالی ارائه می‌شود که از دلایل کاملاً زیست‌شناختی تا عللی صرفاً روانشناختی متغیر است و در این میان برخی معتقدند که رابطۀ پیچیده‌تری بین زیست‌شناسی و روان‌شناسی زودانزالی وجود دارد. بااین حال متخصصین دریافته‌اند که عامل‌های روانی انزال زودرس را تشدید می‌کند یا باعث بروز آن می‌شود، به همین دلیل است که روش‌های درمان زودانزالی شامل روان درمانی و مشاوره نیز می‌شود.
اثرات روانی زودانزالی
انزال زودرس اعتماد به نفس مردان را کاهش می‌دهد، باعث می‌شود که رغبتی برای شروع روابط جدید نداشته باشند یا این نگرانی را در آنان به وجود می‌آورد که مبادا به دلیل ناتوانی در ارضای همسرشان، او با مرد دیگری وارد رابطه شود. مردی که از انزال زودرس رنج می‌برد، احساس می‌کند که همسرش او را درک نمی‌کند و از میزان ناامیدی و حقارتی که دائماً تجربه می‌کند، مطلع نیست؛ از طرف دیگر، همسرش نیز در سکوت رنج می‌برد، چون نگران است که مبادا حرفی بزند که شوهرش را بیش از این ناراحت و آزرده خاطر کند یا این که از انفعال و عدم تمایل شوهرش برای رفع این مشکل کلافه می‌شود و به ستوه می‌آید.
علل انزال زودرس
عامل‌های مختلفی باعث زودانزالی می‌شود که در ادامه آنها را توضیح می‌دهیم.
عامل‌های روانی
اکثر موارد PE پی‌آمد ابتلا به بیماری نیست و از عللی روانی از قبیل موارد زیر نشأت می‌گیرد:
- بی‌تجربه بودن در امور جنسی
- مشکلات مربوط به تصویر بدن
- جدید بودن رابطه
- هیجان یا تحریک بیش از حد
- استرس رابطه
- اضطراب
- احساس گناه یا بی‌لیاقتی
- افسردگی
- مشکلات مربوط به نزدیکی و کنترل
موارد بالا علل شایع روانی زودانزالی هستند که می‌توانند مردانی را که سابقاً انزال عادی داشتند، نیز درگیر کنند. موارد زودانزالی ناشی از علل روانی غالباً زودانزالی ثانویه یا اکتسابی گفته می‌شود. پزشکان معتقدند که اکثر موارد انزال زودرس اولیه یا مادام‌العمر نیز در مشکلات روانشناختی ریشه دارد ـ البته زودانزالی اولیه نسبت به زودانزالی ثانویه نادرتر و مزمن‌تر است.
زودانزالی را غالباً می‌توان در آسیب‌های دوران کودکی، از قبیل موارد زیر ریشه‌یابی کرد:
- سخت‌گیر بودن دربارۀ مسائل جنسی در زمان پرورش و آموزش کودک
- داشتن تجربه‌هایی ناخوشایند و آسیب زننده از رابطۀ جنسی
- شرطی‌شدن: برای مثال نوجوانان از ترس گیر افتادن در زمان خودارضایی یاد می‌گیرند که انزال را سریع انجام دهند.
علل پزشکی
انزال زودرس در موارد نادرتر پی‌آمد ابتلا به بیماری‌هایی از قبیل عارضه‌های زیر است:
- دیابت
- ام اس
- بیماری پروستات
- مشکلات تیروئید
- سوءمصرف مواد مخدر
- افراط در نوشیدن مشروبات الکلی
انزال زودرس گاهی نشانۀ ابتلا به عارضه‌ای است که نیاز به درمان دارد.
علائم
گونۀ مزمن‌تر PE، یعنی زودانزالی اولیه یا مادام‌العمر، با توجه به وجود علائم زیر تعریف می‌شود:
- انزال همواره یا تقریباً همواره قبل از دخول یا ظرف یک دقیقه بعد از دخول رخ می‌دهد.
- مرد نمی‌تواند انزال را در هر بار دخول یا تقریباً در هر بار دخول به تاخیر بیندازد.
- انزال زودرس تبعات فردی منفی مانند ناراحتی و ناامیدی یا خودداری از برقراری رابطه جنسی را به دنبال دارد.
علائم روانی بعد از تجربه کردن فیزیکی زودانزالی بروز می‌یابد و مرد، همسرش یا هر دو را درگیر می‌کند.
علائم ثانویه زودانزالی عبارت است از:
- کاهش اعتماد به نفس در رابطه
- مشکلات میان‌فردی
- ناراحتی‌های روانی
- اضطراب
- شرمساری
- افسردگی
مردان دچار زودانزالی ناراحتی‌های روانی متعددی را تجربه می‌کنند، اما نتایج مطالعه‌ای که بر روی ۱۵۲ مرد و زن انجام شد، بیانگر آن است که همسران مردان مبتلا به زودانزالی کمتر از شوهرانشان دربارۀ زودانزالی نگران هستند.
تشخیص انزال زودرس
در راهنمایی که روانشناسان و روانپزشکان برای تشخیص بالینی از آن استفاده می‌کنند، زودانزالی صرفاً زمانی به عنوان یک اختلال جنسی شناخته می‌شود که توصیف زیر دربارۀ آن صدق کند:
“چنانچه انزال در اثر تحریک جنسی حداقل، قبل از دخول یا مدت کوتاهی بعد از دخول و قبل از آن که فرد بخواهد، رخ دهد. این مشکل باید مداوم باشد یا به کرات رخ دهد و باعث ناراحتی و نگرانی شدید شود.”
بااین حال در یک تعریف بازتر می‌توان زودانزالی را یکی از شایع‌ترین گونه‌های اختلال جنسی دانست. پزشک سوالات خاصی را به منظور ارزیابی علائم از بیمار می‌پرسد، مثلاً سوال می‌کند که رسیدن به انزال چقدر طول می‌کشد؛ این زمان اصطلاحاً زمان تاخیر گفته می‌شود.
سوالات زیر معمولاً برای تشخیص انزال زودرس پرسیده می‌شود:
- انزال زودرس را هر چند وقت یکبار تجربه می‌کنید؟
- چه مدت است که این مشکل را دارید؟
- آیا هر بار که رابطه جنسی دارید، انزال زودرس را تجربه می‌کنید یا زودانزالی فقط در زمان‌های خاصی رخ می‌دهد؟
- چه میزان تحریک موجب انزال می‌شود؟
- زودانزالی چه تاثیری بر روی فعالیت جنسیتان گذاشته است؟
- آیا می‌توانید انزال را تا زمان انجام شدن دخول به تاخیر بیاندازید؟
- آیا زودانزالی باعث ناامیدی یا آزردگی شما یا همسرتان شده است؟
- انزال زودرس چه تاثیری بر کیفیت زندگیتان گذاشته است؟
نتایج نظرسنجی‌های مختلف حاکی از آن است که پانزده تا سی درصد مردان دچار زودانزالی می‌شوند. اما مواردی که به لحاظ پزشکی تشخیص داده می‌شود یا قابل تشخیص است، بسیار کمتر از این میزان است. درهر حال این اختلاف آماری به هیچ وجه ناراحتی مردانی را که معیارهای تشخیصی سختگیرانۀ زودانزالی را ندارند، کاهش نمی‌دهد.
درمان انزال زودرس
انزال زودرس ناراحتی و اضطراب شدیدی را ایجاد می‌کند. اکثر موارد انزال زودرس علتی روانی دارد و پیش‌آگهی این موارد نیز خوب است. چنانچه زودانزالی در ابتدای یک رابطۀ جدید رخ دهد، مشکل غالباً با استمرار رابطه برطرف می‌شود.
اما اگر مشکل ماندگارتر باشد، پزشک مشاوره با روانشناس متخصص در زمینۀ روابط جنسی یا اصطلاحاً “مشاوره همسران” را توصیه می‌کند. پزشکان تا زمانی که سابقۀ جنسی بیمار را به دقت بررسی نکنند و به تشخیص واضح زودانزالی نرسند، هیچ نوع دارویی تجویز نمی‌کنند. درمان دارویی ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی را در پی داشته باشد و بیماران باید همواره قبل از شروع مصرف یک دارو با پزشک مشورت کنند.
داپوکستین در بسیاری از کشورها برای درمان بعضی گونه‌های زودانزالی اولیه و ثانویه مصرف می‌شود. اما قبل از تجویز این دارو باید معیارهای مشخصی در بیمار تشخیص داده شود.
داپوکستین در شرایط زیر مصرف می‌شود:
- چنانچه رابطه واژینال، قبل از انزال کمتر از دو دقیقه طول بکشد.
- چنانچه انزال دائماً یا مکرراً بعد از یک تحریک جنسی مختصر و قبل از دخول، در زمان دخول یا مدت کوتاهی بعد از دخول و قبل از رسیدن به اوج لذت جنسی رخ دهد.
- چنانچه فرد به دلیل زودانزالی دچار مشکلات میان‌فردی یا ناراحتی فردی شدیدی شده باشد.
- اگر بیمار کنترل کافی بر انزال نداشته باشد.
- چنانچه اکثر تلاش‌های زوجین برای مقاربت در شش ماه گذشته شامل انزال زودرس بوده باشد.
از عوارض جانبی مصرف داپوکستین می‌توان به حالت تهوع، اسهال، سرگیجه و سردرد اشاره کرد.
داروهای موضعی
قبل از شروع رابطۀ جنسی می‌توان داروهای موضعی را روی آلت، چه با کاندوم، چه بدون کاندوم، استعمال کرد. این کرم‌های موضعی بی‌حسی، از قبیل لیدوکائین یا پریلوکائین، تحریک را کاهش می‌دهد تا انزال قدری به تاخیر بیفتد.
بااین حال مصرف طولانی مدت کرم بی‌حسی موضعی می‌تواند باعث بی‌حسی و از دست رفتن نعوظ شود. کاهش حس ناشی از مصرف کرم ممکن است برای مرد قابل پذیرش نباشد و این بی‌حسی بر احساس رضایت همسرش نیز تاثیر بگذارد.
درمان‌های خانگی
دو روش خانگی برای رفع مشکل زودانزالی وجود دارد:
- روش توقف – شروع: این روش کنترل مرد را بر انزال افزایش می‌دهد. مرد یا همسرش تحریک جنسی را در زمانی که مرد حس می‌کند در حال رسیدن به ارگاسم است، متوقف می‌کند. رابطه و تحریک زمانی از سر گرفته می‌شود که احساس مربوط به ارگاسم قریب‌الوقوع از بین برود.
- روش فشار دادن: این روش نیز مشابه روش اول است، اما مرد یا همسرش انتهای آلت را به آرامی به مدت ۳۰ ثانیه، قبل از شروع مجدد تحریک فشار می‌دهد.
به آقایان توصیه می‌شود که این روش‌ها را سه یا چهار بار قبل از آن که به مایع منی اجازه خروج بدهند، پیاده کنند. تمرین رمز رسیدن به موفقیت است، اما اگر مشکل زودانزالی برطرف نشود، مراجعه به پزشک ضرورت می‌یابد.
ورزش
پژوهشگران دریافته‌اند که تمرینات کگل به مردان دچار زودانزالی مادام‌العمر کمک می‌کند؛ حرکات کگل عضلات کف لگن را تقویت می‌کند.
در یک پژوهش چهل مرد دچار انزال زودرس تحت ورزش درمانی قرار گرفتند؛ در این درمان از روش‌های زیر استفاده شد:
- فیزیو ـ کینزیوتراپی برای دستیابی به انقباض عضلانی
- تحریک الکتریکی ناحیه پرینه (عجان) و کف لگن
- بیوفیدبک: بیوفیدبک به بیمار کمک می‌کند تا چگونگی کنترل انقباضات عضلانی را در ناحیه عجانی و کف لگن یاد بگیرد.
گروه آزمون تمرین‌های فردی را نیز انجام داند. بیش از ۸۰ درصد شرکت کنندگان بعد از ۱۲ هفته درمان توانستند واکنش انزال را تاحدی کنترل کنند و زمان بین دخول و انزال حداقل ۶۰ ثانیه افزایش یافت.
روان درمانی فردی
روان درمانی فردی برای مردان مجرد به این منظور توصیه می‌شود تا بیماران به کمک مشاور بتوانند بر اکراه و بی‌میلیشان برای شروع رابطه غلبه کنند. در عین حال مشاوره فردی با هدف ریشه‌یابی زودانزالی در مشکلات دوران کودکی، ترس شدید از زنان یا زن‌ستیزی به مردان متاهل نیز پیشنهاد می‌گردد. روان درمانی فردی گاهی روندی اکتشافی دارد و مشاور علل اصلی رشدی که باعث بی‌میلی برای شروع رابطه شده است و ترس و عداوت نسبت به زنان را بررسی می‌کند. مشاوره فردی ممکن است به روش رفتاری نیز انجام شود، در این حالت بیماران تکنیک‌های خاصی را برای کنترل انزال، افزایش توجه نسبت به برانگیختگی و مدیریت اضطراب یاد می‌گیرند.
روان درمانی زوجین
روان درمانی ترکیبی به زوجین توصیه می‌شود؛ در این روش به هر دو نفر برای ادامۀ درمان انگیزه داده می‌شود و عامل‌های مختلف تاثیرگذار بر انزال زودرس بررسی می‌شود.
مشاوره زوجین می‌تواند اکتشافی یا رفتاری باشد؛ در روش اکتشافی مشکلات رابطه که می‌تواند منجر به بروز انزال زودرس و مشکلات جنسی شده باشد، بررسی می‌شود. در روش رفتاری تکنیک‌های خاصی درباره کنترل انزال و برانگیختگی به بیمار آموزش داده می‌شود تا همسران این تکنیک‌ها را با هم تمرین کنند.
